En EE. UU. existiu —non sei si aínda existe— un xogo que popularizou a película Rebeldes sen causa. O xogo consiste nunha carreira de dous coches cara a un abismo, onde perde o que primeiro se lanza fóra do coche. O resultado obvio é que, a maior parte das veces, un dos condutores cae ao cantil co seu coche, e en ocasións mesmo, caen os dous. Esa sería a metáfora do que ocorreu, ou quizais deberiamos dicir vén ocorrendo, en Portugal desde hai ano e medio, é dicir, desde a marcha de António Costa.

O resumo do que onte ocorreu é a continuidade de Portugal pola senda da ingobernabilidad e inestabilidade política, ao que se engade a peligrosísima deriva do voto portugués cara ao populismo de extrema dereita, que, a data de hoxe, todo apunta a que o voto inmigrante consolidará como xefe da oposición. O Partido Socialista ha transitado dunha cómoda maioría absoluta a un terceiro posto que o achega á insignificancia, na que xa se atopan instalados CDU e Bloque de Esquerdas, e todo iso no vertixinoso prazo de tres anos.

Esta situación, e o perfil dos actuais dirixentes, apunta a que Portugal pode ir despedir do milagre económico que protagonizou tras o traumático rescate. A conclusión non ofrece moitas máis alternativas, nin hai que ser un Einstein da análise política para vela. Así pois, a pregunta é como se chegou a isto, e aí a situación si que merece unha reflexión máis ampla.

En primeiro lugar, os erros do Partido Socialista: primeiro coa xestión da crise que abocou a Costa a marchar; segundo, coa vitoria da á radical personalizada en Pedro Nuno, o seu propio perfil pouco empático, a súa manifesta incapacidade política, da que fixo gala ao longo deste último ano; e finalmente, o erro, inmenso erro, de non saber integrar á á moderada do seu partido tras a súa vitoria no congreso do mesmo.

Pero si hai un erro moito máis grande, de alguén que para sempre debe ser asociado ao ascenso da extrema dereita e á inestabilidade na que Portugal se instalou, é o de Presidente da República, Rebelo de Sousa, cando forzou eleccións en Portugal tras a marcha de Costa, en lugar de convidar a formar goberno a outro candidato que lle propuxese o Partido Socialista, respectando desta maneira a maioría absoluta que apenas un ano antes deparáronlle as urnas.

Doutra banda, á escasamente atractiva personalidade de Montenegro hai que sumar o canibalismo tradicional do PSD, que, inmerso nunha longa tradición xa cronificada de guerras internas, só deulle unha oportunidade a Rui Rio, defenestrándolo a continuación. Ninguén en Portugal dubida de que se hoxe Rio fose o candidato, mesmo se o foi hai un ano, os resultados serían ben distintos e hoxe Portugal estaría insiro na senda da estabilidade cun primeiro ministro centrista.

Rui Rio, ao que coñezo ben porque foi presidente do Eixo Atlántico, é unha persoa dunha honradez paradigmática, mesmo diría que obsesiva, e que, enfrontado a António Costa, perdeu as eleccións (Costa foi alcalde de Lisboa e Rio, do Porto, o que é coma se o alcalde de Barcelona presentásese a primeiro ministro de España fronte a un alcalde de Madrid —que sexa bo alcalde, por suposto). E outra cousa distinta é Rui Rio fronte a Pedro Nuno.

Non hai que esquecer que Montenegro presenta unha moción de confianza porque se ve salpicado nun escándalo de corrupción, o que obviamente non parece haberlle afectado electoralmente. E esta é a última reflexión que debemos facer: Que está a ocorrer na nosa sociedade para que se penalice máis un discurso radical de esquerdas que a corrupción ou o populismo de extrema dereita?

É verdade que cando vendes o espazo doutros, estás a orientar o voto do teu electorado cara a eses outros. O votante compra orixinais e non copias. Feijóo debería sabelo ben porque, co seu discurso contra a inmigración —por citar un exemplo—, o votante de centro non votará ao PP, e o votante que lle compre ese discurso votará a VOX.

O curioso de Portugal é que a fuga de votos polo discurso radical de Pedro Nuno, á esquerda do PS, ao final non se foi ao Bloque de Esquerdas nin ao Partido Comunista, senón á extrema dereita. Non esquezamos que Hitler chamou ao seu partido “Nacional Socialista”, que Mussolini proviña do Partido Socialista, e que Franco xerou un discurso “social” en base ao nacional-sindicalismo; é dicir, utilizou termos e conceptos da esquerda para enganar e seducir o voto obreiro e das masas populares golpeadas pola crise do 29 e polo Tratado de Versalles, grazas a cuxo voto chegou o fascismo ao poder, ou tentou xustificar o apoio ao golpe de estado en España.

Que ninguén dea por seguro que os sectores máis débiles da sociedade votan á esquerda pero, sobre todo, que ninguén esqueza que os extremos se tocan. E, nalgún caso, mesmo, se superponen.

A última nota de esperanza é o proceso que agora encara o Partido Socialista coa dimisión de Pedro Nuno e que nos permitirá saber se o Partido Socialista ten capacidade de reinventarse e volver ao posto que historicamente ocupou, ou si, seguindo o ronsel de Francia e Italia, entra definitivamente na senda da insignificancia e da autoinmolación.

Do que ocorre en Portugal quizais tamén debería tomar nota España, especialmente no que se refire aos perigos que entraña a desaparición de líderes monopolísticos, ou o que é o mesmo: de “putos amos”.