Marín e as Erasmus

Hai uns días deixounos Manuel Marín, protagonista de diversos fitos na recente historia política de España. Os medios de comunicación destacaron as súas varias achegas á nosa vida institucional. Entre elas cabe destacar, como non podía ser menos, a súa implicación en diversas tarefas de goberno e representación en España. Se cadra a súa etapa como presidente do Congreso dos Deputados durante 2004-2008 fora a máis mencionada. Foi ese o colofón á súa longa andaina pública que comezou como deputado tras as primeiras eleccións democráticas de 1977.

Pero a súa implicación nos asuntos relativos a Europa mediante un traballo tenaz e capaz foi sen ningún xénero de dúbidas a súa gran contribución á modernización de España. Unha España socialmente atrasada, casposa e sombría que miraba a Europa co desexo de emular a súa liberdade e prosperidade. Foron os anos franquistas tempos de represión e autorrepresión, de viaxes iniciáticas á realidade dos nosos países irmáns. Todo iso quedou transformado co empuxe europeizador dos nosos políticos da Transición do 78, entre os cales Manuel Marín figura nunha posición prominente polas súas propias capacidades. A súa firma o 12 de xuño de 1985 do Tratado de Adhesión de España ás Comunidades Europeas, xunto a outros dirixentes gobernamentais, plasmou visualmente a súa extraordinaria capacidade de traballo e inquebrantable compromiso para facilitar como negociador a nosa incorporación ás institucións comunitarias.

Con todo, no clima de agradecemento expresado durante estes días polo labor de Marín nos temas europeos, prestouse se cadra unha menor atención ao que foi a súa gran contribución á idea da Europa unida: o impulso ás bolsas bautizadas co nome do gran humanista continental, Erasmo de Róterdam (1466-1536). As Erasmus, como son coñecidas na linguaxe non só académica senón de uso xeneralizado, son seguramente a gran iniciativa e realización do político manchego durante o seu período como membro da Comisión Europa (1986-1999).

O programa das bolsas Erasmus foi auspiciado polo Comisario Marín e implementouse finalmente o 15 de xuño de 1987. A paternidade do programa correspondeulle ao comisario Marín como oportunamente lembrou o actual Presidente da Comisión, Jean-Claude Juncker, no seu recente tuit de condolencias. O programa baseábase en facer realidade a sinxela aspiración de cosmopolitismo e universalidade do empeño académico, posibilitando que os alumnos universitarios realizasen cursos noutros centros de ensino superior europeos, unha formación que se validaría tras o seu regreso ás súas universidades de orixe.

Sobre as proporcións do éxito e do impacto social que tiveron as Erasmus podería formularse a seguinte pregunta: quen non coñece na súa familia ou contorna cidadá máis próxima a alguén que pasase un ano estudando na estranxeiro mercé ao programa impulsado por Marín? En realidade, e segundo as propias estatísticas do Programa, case tres millóns e medio de estudantes aproveitaron as Erasmus durante os 30 anos pasados desde a súa creación. Mozos de entre 13 e 30 anos tiveron a oportunidade de formarse alén das fronteiras dos seus propios países beneficiándose, sobre todo, do coñecemento próximo de realidades culturais diversas ás da súa procedencia. España é o país que máis estimula o traslado dos seus estudantes a outros países europeos, pero tamén é o que máis reciba anualmente (ao redor de 40.000 en ambos os casos).

Falando das dificultades que encarou o proxecto antes de que o proxecto fose finalmente aprobado polo Consello Europeo, Manuel Marín comentaba as reticencias británicas --unha vez máis-- respecto a iniciativa deste tipo de intercambio escolástico, o cal probablemente fose o instrumento máis efectivo de xerar un sentido de Europa nas vivencias persoais dos seus beneficiarios e achegados. Tanto o Reino Unido, como ata Francia, consideraban entón que a educación e a cultura eran asuntos internos dos estados membros. Agora vemos como esas posicións se cualificaron co paso do tempo.

Mentres Theresa May e os nostálxicos conservadores do Imperio británico reiteran o mérito do seu enxeño e insularidade para manter unha posición propia fóra do proxecto da UE, Francia, pola súa banda, corroborou coa elección de Emmanuel Macron a súa vocación europeísta. Macron está cargado de razón cando sostén que nos tempos que corren a única soberanía posible é a europea. No entretempo, May trata de recompoñer as secuelas dun Brexit isolacionista, entregándose cos seus mentores norteamericanos á construción dunha anglobalización dominante e dominadora a escala mundial.

A construción política de Europa é fatiga de amplo e longo percorrido. Non en balde deben superarse seculares reticencias e ata odios aniñados no imaxinario dos distintos pobos europeos. A división ideolóxica dos partidos non o é tanto respecto ao asunto táctico do cortopracismo para conseguir poltronas institucionais e regalías institucionais. É sobre a visión estratéxica pola Europeización nun prazo máis dilatado de tempo. As perspectivas e empeños de líderes políticos cabais coma Manuel Marín facilitaron o arduo camiñar cara a unha Europa cada vez máis unida. Moito dos seus responsables terán sido e serán alumnos das Erasmus.