O cambio climático é a maior ameaza para a existencia de vida intelixente humana na Terra. A inexorable destrución de nosa Gaia é argumento da película ‘Dont´t look up’ (Non mires arriba), de gran éxito popular e que tantos comentarios xerou nas últimas semanas. En palabras simples e breves o filme versa sobre a ameaza do anunciado impacto dun cometa en modo similar a como sucedeu fai 66 millóns anos. Entón a colisión dun gran meteorito interprétase que sumiu á Terra nunha sinistra tebra planetaria e desencadeou a desaparición dos dinosauros.

Don't look up

Lawrence e Dicaprio en 'Don't look up' /

O cambio climático que sufrimos nos tempos presentes é crecente. As súas consecuencias apuntan a un final como o dos dinosauros, e no que se incluiría tamén a desaparición de todos os homínidos viventes.

O cambio climático que sufrimos nos tempos presentes é crecente. As súas consecuencias apuntan a un final como o dos dinosauros, e no que se incluiría tamén a desaparición de todos os homínidos viventes. O escenario futuro non se percibe como conclusión dunha traxectoria lineal, tal e como se mostra na película. A diferenza entre a inminencia aniquiladora do cometa na efectista produción hollywoodiense e o proceso en curso do cambio climático, é que os efectos deste xa se manifestan por todas as partes. O incremento da temperatura global é a causa directa da morte prematura de centos de miles de persoas segundo o último estudo de The Lancet.

Causas ‘indirectas’ do falecemento de millóns de terrícolas caben ser atribuídas á acción do quecemento global e a carbonización da nosa atmosfera. A pesar diso, a humanidade non parece estar interesada en salvar á Terra, nin salvarse a si mesma, como ilustra o estrepitoso fracaso da recente cume sobre o cambio climático auspiciada polas Nacións Unidas e celebrada hai uns meses en Glasgow.

O guionista e director do filme, Adam McKay, atopa varias vetas suxestivas e suxestivas en torno ao tema central da alegoría destrutiva. Unha delas, sen dúbida, é o rol dos media, en especial respecto a os disparatados programas de gran audiencia televisiva, unido ao enfrontamento artificioso dos enfoques cidadáns ante o anunciado desastre. Así, articúlase unha narración alternativa de ‘mirar cara abaixo’, negando a evidencia do impacto aniquilador. Tal visión é parangonable, aínda nunha escala comparativa menor, ao patético intento de ‘volver á vella normalidade’ que agora tanto se invoca sobre o noso devir pre-pandémico do COVID-19. Ou sexa, volver a ‘o de antes’ negando os cambios sociais que xa non se poden desandar coa presente robotización, dixitalización e tecnoloxización da vida cotiá de ‘portas dentro’. O asunto daranos pié, a recado, a preparar outro artigo sobre as masaxes e os media.

Hoxe en día segue predominando o obxectivo do crecemento polo crecemento, é dicir a produción como fin en si mesmo. Hai 50 anos, o primeiro informe auspiciado polo Club de Roma, ‘Os límites do crecemento’, puxo de manifesto que existían unhas barreiras naturais e ambientais á expansión do industrialismo e do consumo masivo que non deberían ignorarse se quería preservarse o futuro da vida social no noso planeta. Xa no seu apuntamento “Americanismo e fordismo” (1934), o humanista marxista Antonio Gramsci auguraba a posibilidade de que se producise un tipo de revolución, estritamente xerada polas aplicacións técnicas, sen unha corrente moral e política que a inspirase e baseada nun tipo de desenvolvemento económico capitalista, de innovación mecánica e de automatización produtiva.

Co paso do tempo, a exhortación do Club de Roma foi ignorada e dobregada pola puxante ideoloxía neoliberal, a cal adquiriu un status de supremacía acalando visións alternativas e substituíndo o modelo socioeconómico keynesiano característico dos Estados do Benestar da posguerra mundial. De pouco serven os avisos que comparan á obsesión polo crecemento perpetuo co cometa cinematográfico de ‘Don’t look up’.

Négase a evidencia, cunha acentuación das prácticas do capitalismo financeiro, o trumpismo político e a acracia libertaria mercantilizadora. Non se ‘mira cara a adiante’, e aquelas previsións que sectores do dogmatismo marxistizante criticaron entón como un intento do Primeiro Mundo por neutralizar as demandas de consumo dos países ‘en vías de desenvolvemento’, non fixeron senón empeorar as condicións de vida en Gaia. Durante estes últimos 50 anos o consumo humano triplicouse. Seguimos ‘mirando cara abaixo’, evitando confrontar a agudización do colapso climático.

Nosas sociedades manteñen a pulsión por obter máis do necesario, o que determina o rumbo das nosas sociedades, mal chamadas postindustriais. Séguense alimentando os efectos destrutores do medio ambiente e do benestar en nosa era do Antropoceno. E é que a insaciable ideoloxía consumista de vocación global concierne a patróns homoxéneos que non deberían ser analizados como un fenómeno das eleccións voluntarias das persoas, senón como o resultado contextual dun proceso inducido a escala mundial. Tras as opcións individuais de ‘mirar cara abaixo’, na película móstrase a fuxida do desastre planetario dalgúns políticos poderosos e novos señores feudais tecnolóxicos, ao estilo do espacial Jeff Bezos, que escapan hibernados a outro planeta. Paradoxalmente, cando ‘espertan’ son atacados por dinosauros que parecen vingarse da súa eliminación fai 66 millóns nun requiebro simbólico do que podería pasarlle á humanidade no futuro.

Algúns lectores pensarán que estas autoprofecías son unha esaxeración, e confían en que non se cumpran nin se cren falsas alarmas. Ao cabo algún remedio atopará o consumismo capitalista para seguir facendo caixa e que prevalezan os máis listos e poderosos. Para o resto dos humanos non sería mala cousa ‘mirar adiante’, parécelles?