A noticia apareceu escondida nos medios. Como ás agachadas entre a avalancha de informacións case monopolizada pola xornada macroelectoral do 28 de abril, ou pola profusión de curiosidades e murmuracións de personaxes populares. Son estes últimos os crecentes protagonistas das páxinas dos xornais e as redes dixitais, tanto nos sensacionalistas como nos serios, como se distinguían. Pero a súa significación social non podería ser máis reveladora nos tempos que vivimos, cando seguimos asistindo impertérritos para os efectos perniciosos dun tipo de capitalismo anglo-norteamericano que todo o permea e condiciona (e non só no hemisferio occidental).

Resulta que algúns ricos famosos --de novo o encanto e o encanto fascinador da farándula-- utilizaban atallos tramposos para conseguir que os novos membros das súas proles accedesen a estudar en prestixiosas universidades estadounidense, tales, por exemplo, como Yale, Stanford ou Georgetown, todas elas respetabilísimas institucións académicas non só en EE.UU senón internacionalmente. Entre as máis de 50 celebridades que utilizaron as malas artes dun ‘conseguidor’ para ser admitidos nos centros universitarios involucrados, menciónanse actrices cegadoras como Lori Loughlin e Felicity Huffman, coas cales o talludo redactor destas liñas confesa non estar familiarizado.

Resulta que os ricos personaxes que requirían o servizo de William Singer, administrador dunha compañía preparatoria universitaria denominada moi apropiadamente The Key (A Chave), evitaban pasar os duros controis de admisión universitaria mediante un sistema sofisticado de enganos e de subornos aos propios responsables dos exames que chegaron a percibir cantidades entre 15.000 e 75.000 dólares. En ocasións os crápulas encargados de velar pola puridad dos exames permitían que outras persoas expertas suplantasen aos estudantes aspirantes ou, simplemente, dábanlles as respostas correctas de antemán. Mesmo despois de realizarse materialmente as probas, procedíase en ocasións a modificar as respostas para que superasen as puntuacións establecidas para a admisión.

Para dar maior credibilidade ás prácticas e subornos citados anteriormente, algúns dos ricos proxenitores efectuaban os seus pagos a través dun sistema espurio de doazóns benéficas a unha fundación, as cales acababan nos petos dos xerentes das probas. Lémbrese que se trata de exames estandarizados de uso xeneralizado para a admisión universitaria estadounidense (Scholastic Aptitude Test-SAT e American College Testing- ACT). Chegados a este punto quizá algún lector poida preguntarse por que tanto interese en acceder a estas universidades de prestixio. Convén traer a colación algunhas consideracións realizadas hai uns meses nun artigo de opinión como o presente, no que subliñaba a importancia que ten para os mozos estadounidenses a decisión de optar por cursar estudos universitarios nun dos máis de 4.500 centros de estudos superiores do país norteamericano.

Os mozos estadounidenses saben ben que o título universitario dunha universidade reputada adoita ser o trampolín para entrar nas mellores condicións nun mercado de traballo moi competitivo. A regra xeral --e xeneralizable-- é que a mellor cualificación obtida nos colleges universitarios correspóndese unha mellora nas expectativas profesionais dos estudantes e unha maior retribución salarial futura. Para quen non son ricos e ‘non teñen’ (have-nots), os diñeiros para sufragar a súa educación universitaria son moi altos e necesitan endebedarse para conseguilo.

Segundo datos de fins de 20l7, máis de catro millóns de estudantes endebedados non cumpriran coa devolución dos seus pagos durante polo menos nove meses. As cifras eran preocupantes se se ten en conta que o total de créditos que se atopaban nunha situación de falta de pagamento ascendía aos 140.000 millóns de dólares estadounidenses. Ata o propio banco central (Federal Reserve) fixo sentir recentemente a súa voz de alarma tras coñecerse que as débedas das familias incrementáronse no primeiro cuarto de 2018 ata superar os 13 billóns de dólares (millóns de millóns, ou trillions na xerga financeira estadounidense). O capítulo de maior endebedamento correspondía precisamente ao dos préstamos estudantís.

O custo das taxas universitarias en España é moi baixo en comparación cos de EEUU. Sirva como referencia o abono da matrícula na Universidade Complutense de Madrid para realizar, por exemplo, estudos de grao en Xornalismo ou Comunicación Audiovisual. O estudante debe completar 60 créditos e pagar unhas taxas de pouco máis de 1.300 euros anuais durante un período estimado de catro anos. En Nova York, nun centro asociado a CUNY (City University of New York) o estudante aspirante a realizar unha carreira similar debe completar 54 créditos, e a pesar de ser un centro de educación superior subsidiado polas autoridades públicas, debe abonar unha cantidade ao redor dos 28.000 euros anuais.

A parábola do caso dos estudantes estadounidenses endebedados convida a reflexionar respecto a a nosa situación a este lado o Atlántico. A noticia comentada neste artigo choca con nosa propia idea de meritocracia. É dicir, coa idea de que aqueles que se esforzan para conseguir mellores cualificacións sexan recompensados en enfrontamento limpo. Dirase que en sistemas clientelísticos --e ata feudalísticos-- como os que aínda imperan nas nosas universidades públicas o canto á meritocracia é como un brinde ao sol. Non é o caso dos estudantes. En cando ao persoal docente, e aínda que non tanto como sería de desexar, as cousas cambiaron a mellor en canto ás oposicións e promocións universitarias. Certamente, queda moito por facer para reconducir os efectos perversos e as apropiacións indebidas expostas polo coñecido ‘efecto Mateo’, mediante o cal se benefician os xa beneficiados. Na nosa Europa social o imperativo moral por facer posible que os desfavorecidos das clases medias e subordinadas poidan aspirar á igualdade educacional é crucial para lexitimar o Estado do Benestar, institución emblemática do noso modelo social europeo.

Cargado de razón estaba Javier Marías nas súas últimas disquisiciones xornalísticas cando aseveraba que o papanatismo dos españois cara ao estadounidense é penoso e que non pasaría moito tempo sen que acabásemos comendo pavo o día de Thanksgiving, festa nacional estadounidense por antonomasia. Cabe tamén advertir do perigo de importar condutas depredadoras contra a meritocracia no conxunto do Vello Continente. Ese é o xogo polo que avoga o ‘capitalismo de casino’ de ricos e listos. Xoguen señores, xoguen… Rien ne vai plus.

Selectivoexamenalumnospupitresclase