Benditos delatores

É a delación unha práctica que ten mala prensa. Repúdialla polo seu turbiedad conductual. É dicir, é lugar común considerala como froito do comportamento de envexosos, frustrados e ata psicópatas totalitarios. Así foi coas formas represivas propiciadas na Alemaña de Hitler ou a Rusia de Stalin. A película, 'A vida dos outros', obra mestra da cinematografía contemporánea, expoñía os métodos non só para espiar a vida privada dos alemáns na Alemaña do Leste, senón para incentivar a delación entre cidadáns da nova orde comunista auspiciada por 'visionarios' coma o líder Erich Honecker (1971-1989).

En España, e en boa medida correlato dunha dolorosa experiencia familiar, o noso preclaro novelista, Javier Marías, recorreu á exposición e crítica das delacións como recurso literario e como ilustración das excrecencias do franquismo (principalmente na súa primeira etapa tras a Guerra Civil). Como se sabe, a acusación ou denuncia, en moitos casos sen base nin fundamento, máis aló da inquina persoal, foi un procedemento amplamente utilizado durante a ditadura do Xeneral Franco, o que xeneralizou un clima de desconfianza social, rancores e anomía.

Pero o mal existe e convén ser consciente diso. O terrorismo é o mal que sacode inapelable --e crecentemente-- anosa civilización europea. O último atentado de Manchester volveu crear alarma, sobre todo sabéndose que o terrorista responsable e autoinmolado era un cidadán fanático musulmán, nado e residente no Reino Unido. É ese un patrón biográfico que se repetiu en anteriores actos terroristas e noutros países europeos como España, Francia, Bélxica ou Alemaña.

Parece inútil reiterar que o credo musulmán non é responsable do último terrorismo que azouta o Vello Continente. Pero os seus autores autoproclámanse como militantes musulmáns que, convén lembralo, pretenden destruír a orde e a civilización europeos. Son, por encima de calquera outra consideración, representantes dun mal do dano intencional, que adoita ser tido por necesario por quen o exerce ou o lexitima.

O noso mestre de sociólogos, Salvador Giner, xa nos puxo sobre aviso no seu último libro ensaio, 'Socioloxía do mal': a razón é unha instancia que non está, necesariamente, por encima da realidade. Así, a monótona repetición da ideoloxía do 'dano necesario' extremo impúxose en cantos movementos políticos quixeron acabar dunha vez por todas cunha situación manifestamente horrenda. As proporcións desta verdade foron tales, que produce non pouca perplexidade comprobar a teima con que xentes responsables a ignoran. Baste lembrar, a modo de dramático episodio, que o réxime dos Khmer Rouge, encabezado polo tirano Pol Pot, en Cambodia, quixo corrixir os males que arrasaban o país asasinando e torturando entre un e tres millóns de seres humanos (as cifras son imprecisas, pero desconsoladoras) nun país cunha poboación de 8 millóns de persoas, durante os anos de 1975 a 1979. Iso efectuouse segundo unha ideoloxía explícita (co seu correspondente sociodicea, polo tanto), e con 'efectos colaterais' tales como os desprazamentos masivos de poboación realizados a punta de pistola polos membros purificadores do partido único.

Agora é o caso dos terroristas fanáticos musulmáns. E eles saben ben das dificultades dos nosos países democráticos para xestionar a prevención dos seus brutais actos destrutores. Os protagonistas dos atentados acoden ás mesquitas que a 'sociedade aberta' europea posibilita. Por que os musulmáns que poden saber das derivas terroristas dos seus correlixionarios non os denuncian? Pode argumentarse que quizá antepoñen a pertenza primaria a unha relixión común á súa lealdade secundaria respecto da sociedade europea onde viven. Esa é unha relación que convén recompoñer, porque poucos dubidan que a colaboración dos musulmáns coas forzas policiais e de seguridade sería (é) crucial para previr atentados devastadores coma o de Manchester. Por que tampouco se denunciaron (denuncian) por parte dos veciños os comportamentos sospeitosos nos lugares de residencia dos terroristas?

Prevalece aínda unha difusa impresión de descualificación respecto dos chivatos. Pero, como escribía hai uns meses nas páxinas deste diario dixital respecto ao caso de Edward Snowden (Benditos chivatos), as súas actuacións en beneficio da comunidade, e á conta do seu sacrificio persoal, son exemplares. Lémbrese que Snowden, un técnico dunha empresa subcontratada pola Axencia de Seguridade estadounidense (NSA), e con vinculacións coa CIA, denunciou en 2013 os programas norteamericanos de vixilancia e rastrexo informático a escala mundial coa activa cooperación --no seu propio beneficio-- das grandes empresas privadas de telecomunicación. Converteuse, en suma, no gran chivato ou whistleblower que alertou a opinión pública dunhas prácticas opacas de efectos funestos para a nosa convivencia social. A última vez que paseaba xunto ao río Moscova, mentres participaba nunha reunión académica, non puiden evitar pensar en Snowden. O 'soplón' estadounidense enfronta agora unha vida na capital rusa, onde atopou refuxio afastado do seu país. Alí o seu goberno acúsao de traidor e, moi probablemente, afrontaría unha longa condena, e quizá a morte, se regresase antes de que o paso do tempo poida facer recalibrar o seu caso.

Sexan bendecidos os posibles delatores musulmáns daqueloutros crentes que pretenden a destrución das sociedades europeas que os acolleron. Unhas sociedades que poñen á súa disposición os seus solidarios Estados do Benestar e un Modelo Social Europeo de inclusión, respecto e empeños comúns. Todos, incluídos eles mesmos, agradecieriámolo. E é que non debe esquecerse que os terroristas ou torturadores non son meros personaxes manipulados por forzas turbias e anónimas. Son tamén malos, e basta.