Holandeses intolerantes

O próximo 15 de marzo celebraranse nos Países Baixos unhas eleccións transcendentais para o futuro político de Europa. Baste lembrar que Holanda, como así coñecemos tamén ao país dos tulipáns, condicionou a evolución institucional da Unión Europea, ao votar en contra do proxecto de Constitución Europea no referendo celebrado o 1 de xuño de 2005. A consulta popular non era vinculante pero, xunto ao resultado tamén negativo que se produciu tres días antes en Francia, determinou a sorte do documento constitucional.

Fíxose patente entón que ambas as votacións en contra do proxecto de Constitución para Europa en dous dos países fundadores da CEE-UE implicaban a morte política daquel texto constitucional. O 20 de febreiro daquel ano España votara amplamente a favor. Con posterioridade o Tratado de Lisboa do 13 de decembro de 2007 veu substituír a errada Constitución de Europa, cun texto refundido de precedentes fitos xurídicos como o Tratado de Roma e o propio Tratado da Unión Europea, asinado en 1993 na cidade holandesa de Maastricht.

Non é aventurado constatar que un triunfo --aínda que fose relativo-- das posicións anti-UE nas próximas eleccións holandesas sería pernicioso para o rumbo futuro do proxecto de Europeización. As repercusións do seu 'efecto demonstración' poderían afectar as eleccións sucesivas en Francia e Alemaña. Algunhas enquisas mesmo avanzan o triunfo do Partido da Liberdade (PVV), liderado por Geert Wilders, quen nos últimos anos trastornou non poucas as asuncións que sempre se fixeron respecto ao carácter tolerante dos holandeses.

Wilders é un holandés intolerante que protesta contra case todo, e moi especialmente contra os inmigrantes, sobre todo se son musulmáns. O seu discurso político de extrema dereita é fundamentalmente egoísta en clave hipernacionalista. Pero brillan pola súa ausencia as iniciativas e propostas concretas no caso de que asumise responsabilidades de goberno.

A chegada dos populistas protestatarios de Wilders ao goberno holandés parece pouco probable. Todos os colegas holandeses a quen preguntei nunha reunión científica celebrada na Haia hai uns días opinaban que o resto dos partidos do arco parlamentario holandés rexeitarían un executivo de coalición cos deputados do Partido da Liberdade. Naturalmente, a mostra persoal consultada na devandita reunión non pode considerarse representativa da pluralidade de opinións políticas existentes nos Países Baixos. Unha pluralidade que se manifesta nun sistema de partidos altamente fragmentado. Considérese que ata 12 partidos esperan conseguir representación parlamentaria e que a hipotética formación gañadora de Wilders obtería pouco máis do 15% do voto popular.

A antedita fragmentación das opcións partidarias non é algo novo nun país como Holanda, caracterizado pola súa cultura de concertación. A democracia da 'pilarización' (verzuilling), caracterizada por unha segregación vertical segundo os distintos grupos sociais e as distintas denominacións políticas ou relixiosas, levou sempre unhas prácticas de consenso á hora de establecer obxectivos comúns nun país diverso --pero moi unido-- de 17 millóns de habitantes.

O espírito republicano na monárquica Holanda constitúe o exemplo político por excelencia do consociacionismo. Iso evidenciouse en situacións de difícil concertación como foi o caso da aceptación dos sindicatos holandeses das restricións salariais segundo o Acordo de Wassenaar de 1982, a fin de facilitar a creación de emprego. Naquela ocasión sindicatos e patronal acordaron as bases programáticas do 'modelo pólder' de política económica que durante os anos 80 e 90 fixo posible o denominado 'milagre holandés'. A combinación do conservadurismo fiscal, coas políticas de moderación salarial, as reformas consensuadas do estado do benestar, as políticas activas de creación de emprego e o mantemento do sistema xeral da seguridade social, foron altamente beneficiosas para o país, en particular, e para o Modelo Social Europeo, en xeral. En Wassenaar tratouse de integrar as reivindicacións laicas progresistas coas formulacións reformistas de corte cristián dos seus máis importantes axentes sociais, facilitando políticas económicas de promoción laboral.

A situación nos Países Baixos mostra unha magnitudes macroeconómicas claramente superadoras da grave crise desatada en 2007-08. Xa hai dous anos o paro reduciuse ao 5% da poboación laboral activa, mentres a súa débeda pública atopábase no 65% do PIB, lixeiramente superior á porcentaxe máxima establecida por Maastricht. O seu déficit orzamentario situábase no 1,9%. Comparen Vds. tales cifras coas correspondentes a España en 2015 (23% de desemprego; 100% do PIB en débeda, e un déficit superior ao 5%).

Un dos grandes trazos do consociacionismo holandés foi, precisamente, a 'gran coalición' no goberno, mediante o cal distintos grupos segundo a súa denominación (por exemplo, os relixiosos protestantes, católicos ou xudeus) compartiron responsabilidades no goberno e a administración pública. Agora os partidos con maiores posibilidades de obter representación parlamentaria manifestaron que non se coaligarán coa formación xenófoba de Wilders. Confiemos que así sexa por ben da continuidade do proxecto europeo. Caso contario, só faltaría que Marine Le Pen fose electa Presidenta de Francia, que a Alternative für Deutschland tivese un peso decisivo no Bundestag, ou que os populistas nacionalistas italianos da liga ou o Movemento Cinco Estrelas resultasen vencedores nas próximas eleccións italianas. O novo rapto de Europa consumouse.

'¡Cuán largo me lo fiáis, amigo Sancho!' , aseveraba don Quixote. Oxalá así sexa…