“Se un can morde a unha persoa, non é noticia, pero se unha persoa morde a un can si o é”. Así se ensinaba aos aprendices de xornalistas alá por finais dos anos 1960 (o autor destas liñas dá fe diso). A noticia da mordedura humana podería adquirir categoría de exclusiva se un acontecemento tan improbable ocorría por aquel entón. Quizá agora non daría tanto pábulo. Non andamos moi lonxe de tales desbarres.

Hai poucos días dábase conta da noticia dos malos tratos a que sometera un cazador a 55 cans nun pobo madrileño. O SEPRONA (Servizo de Protección á Natureza da Garda) atopara en condicións deplorables aos cans en agosto de 2014, polo que a asociación protectora de animais, O Refuxio, pediu agora ao xuíz a pena de 40 anos de cárcere ao dono dos cans. Dous dos cans estaban mortos e en avanzado estado de descomposición. As imaxes repetíronse unha e outra vez nos medios, particularmente nos boletíns televisivos de noticias de maior audiencia, xeralmente coincidentes coa inxesta de comidas ou ceas.

Nas escolas de xornalismo tamén se ensinaba que os xornais e os informativos radiofónicos ou televisivos compoñíanse de diversas seccións, correspondentes á actualidade internacional, nacional, cultural ou económica, poñamos por caso. Hoxe en día, a compresión dos feitos noticiables redúcense ao que antes cualificábanse como ‘sucesos’ e, como non, aos deportes. Estes últimos merecen tan destacada atención que, nas cadeas privadas, xa se han desgajado do corpo principal informativo permitindo prolijas cuñas publicitarias e pasaron así a ter luz mediática propia.

Adoita suceder que, á vez que engulimos un bocado do noso refrixerio, facilitamos ás nosas neuronas todo un mostrario de mortes, violencias e desolación.

Son escenas de eventos que sempre existiron pero que agora se ‘multiplican’ pola maior cantidade de imaxes a disposición dos profesionais da información. Os móbiles posibilitan a filmación de episodios como as do ensañamiento de tiroteos nas escolas estadounidenses onde os escolares aparecen ensanguentados polos chans dos seus colexios ou institutos. Ademais, o que era unha noticia en primicia estírase ‘’ durante varias edicións dos subseguintes boletíns de noticias, e ás veces durante días reitéranse as atrocidades visuais obtidas por dispositivos de telefonía persoal (lémbrense, por exemplo, as terribles imaxes terroristas de Londres, París ou Barcelona).

VIOLENCIA

Arguméntase que os xornalistas e os presentadores das noticias nos medios audiovisuais son notarios da realidade. Certamente non son eles quen se inventa nin manipulan as noticias da desagradable violencia que acompaña aos comensais televidentes día tras día. Tampouco cabe responsabilizarlles da violencia inducida nas nosas sociedades. O debate en USA, por exemplo, de se a violencia das imaxes mediáticas está relacionada coa violencia real dos escolares cobrou de novo interese coa recente matanza de Parkland en Florida. Os estudos de os psicólogos Comstock e Paik xa estableceron hai décadas que os efectos á exposición mediática á violencia se correlacionaban cun incremento da violencia física das persoas.

En Italia, o escritor e xornalista Roberto Saviano, condenado pola Camorra italiana a permanecer en paradoiro descoñecido, salvo perigo de morte, publicou hai uns meses o relato, 'A banda dos nenos', na que narra o asalto ao poder dos vellos camorristas por parte dunha banda de mozas emuladores. Trátase de mozos de familias ‘normais’ con gustos elegantes e conformados por unha estética cinematográfica de luxo e encanto.

O aparente incremento do número de violacións de nenas nos países asiáticos, e especialmente, no subcontinente indostánico relaciónase coa súa maior exposición pública. Pero, non é que as estatísticas aumentasen o número de casos, senón que se coñecen e publican nos medios. Algúns destes inclúen seccións monográficas sobre violacións (rape) de acceso público e en redes. A intención é provocar o rexeitamento nas xentes de tan monstruosas condutas.

Non colixa o lector que a alternativa ante esta escalada de atención polo violento e macabro é a súa ocultación ou prohibición, máis aló das boas prácticas de autorresponsabilidad deontolóxica dos profesionais da información. Ante un eventual conflito entre información e bo gusto debe primar sempre a liberdade de expresión como valor supremo das nosas democracias. Emporiso, quizá suceda que responsables dos medios públicos ou avezados empresarios dos privados entendan que a narración macabra monocorde non aumenta necesariamente as audiencias e as cotas de pantalla.