"A teima coa que os ditadores totalitarios aférranse ás súas mentiras orixinais fronte ao absurdo é máis que unha supersticiosa gratitude ao seu truco e…non pode ser explicada pola psicoloxía do mentireiro cuxo mesmo éxito acaba por convertelo na última vítima da súa mentira" (HANNAH ARENDT: Orixínelos do totalitarismo)

Está, por caso, a guerra en Ucraína provocando un avance dos totalitarismos en Europa? Ou leste é un fenómenos que vén de atrás e, mesmo, atravesa o Atlántico? As evidencias apuntan a que desde que o Kremlin invadiu Ucraína os partidarios da guerra, en ambas as frontes aumentaron en número e prevalecen sobre os partidarios da paz pechándolle, desta forma, a porta á vía diplomática. Así, á vez que o exercito ruso causa enormes estragos entre a poboación ucraína -case 6.000 civís mortos entre unha poboación de 41 millóns-, esnaquiza vivendas, escolas, hospitais, infraestruturas básicas -auga, luz, calefacción...- V. Putin segue xustificando a guerra como "unha cuestión de vida ou morte para Rusia". No outro bando, mentres crecen as sospeitas de crueis represalias entre a poboación ucraína prorusa -segundo un informe de Amnistía Internacional "as forzas ucraínas poñen á poboación civil en situacións de risco ao establecer bases e operar sistemas de armas en zonas habitadas por civís"- V. Zelenski, á vez que apunta ,a que tales informes "constitúen un intento de amnistiar a un país terrorista", asegura que o seu país "non fará ningunha concesión ás tropas estranxeiras... e loitará hasta o final sen concesións nin compromisos".

Neste momento parece claro que ningún dos contendentes quere un cesamento do fogo. Nin en Kiev nin en Moscova sabemos de que existan voces influentes que aposten por unha paz con concesións. Unha posición que parece tamén domina tanto entre os membros da OTAN, como mesmo entre dirixentes da Unión Europea -"As guerras gáñanse con armas" afirma J. Borrell xefe da diplomacia europea-. Para estes só cabe unha posición: Putin culpable. Non é isto, a defensa da guerra fronte ao compromiso e a criminalización dos contendentes, unha clara manifestación do auxe das ideas totalitarias?

Unhas ideas que, se ampliamos o foco, vemos que xa brotaban antes da guerra de Ucraína e que agora non fan máis que estender a súa área de influencia. En Europa, por caso, a extrema dereita, paradigma das ideas totalitarias, gana forza mesmo en países de longa e fonda tradición democrática como Suecia, onde os Demócratas Suecos son xa a segunda forza mais votada do Parlamento. En Italia, os Irmáns de Italia aparecen nas sondaxes como a forza que será a mais votada nas eleccións xerais da semana próxima. En Francia nas últimas eleccións lexislativas o partido Reagrupamento Nacional sacou un resultado histórico.

Curiosamente os e lidérelas destes tres partidos (J. Akesson, G. Meloni e M. LePen) non teñen reparos en declarar a súa admiración polo presidente ruso V. Putín. De antes xa veñen gobernando en Hungría e Polonia onde impoñen as súas ideas totalitarias de persecución a inmigrantes, homosexuais, esmoleiros... e de restricións á liberdade de información. En España o máis cualificado representante do totalitarismo, Vox, xa cogoberna en varias comunidades onde impón estas ideas totalitarias.

Este auxe dos totalitarismos en Europa non sería viable se non contasen cun gran apoio entre as clases traballadoras. Un apoio que non sería posible sen o fracaso nestes países das esquerdas especialmente, aínda que non exclusivamente, dunha socialdemocracia convertida en social-liberal. Un fracaso que se fixo manifesto na súa incapacidade para presentar unha alternativa á crise sistémica da globalización neoliberal e que volvemos ver agora repetido diante, por caso, da incapacidade da Unión Europea tanto para evitar a guerra en Ucraína como para resolver os problemas derivados da ruptura da cadea de valor da globalización e o auxe da inflación. O mesmo poderiamos dicir co que pasou e segue pasando coa pandemia da COVID-19.

Fracasos que en Europa –poderiamos aceptar que actualmente España e Portugal aparecen como excepcións aínda que moi relativas, aí están Vox e Chega, convertidos xa na terceira forza-, provocan un incremento desmesurado da desigualdade de rendas, un elevado desemprego, un empobrecemento de grandes sectores das clases medias, un crecemento dos barrios marxinais que pasan de ser cintos vermellos a ser barrios onde os partidos de extrema dereita son votados maioritariamente... Unha situación que aínda pode ir a peor se finalmente a Unión Europea, que non finaliza de abandonar definitivamente os dogmas neoliberais, cae nunha nova recesión, a inflación mantén valores moi elevados e prolóngase a guerra en Ucraína.

Neste marco non deberían quedar dúbidas de que as forzas totalitarias incrementarán aínda máis a súa influencia en Europa.