Resulta natural que gran parte da cidadanía galega, moi especialmente a que votou a EN MAREA nas últimas eleccións xerais (2016), non entenda o que está a pasar no interior desta organización que vén de dividirse en dúas candidaturas para as eleccións xerais: EN MAREA e EN COMUN UNIDAS-PODEMOS. Non entenda como pode ser que se dilapide de maneira tan gratuíta e inmatura tal capital político (271.148 votos e 14 deputados no Parlamento Galego, 344.143 Votos e 5 deputados no Parlamento español). Resulta natural.

Con todo, como cidadán que participou desde o primeiro momento (Encontro por unha marea, ano 2015) tanto no proceso de construción de EN MAREA como na súa transcorrer posterior, permíteme ter un coñecemento próximo dos feitos e circunstancias, polo que vou tentar debullar as razóns políticas, noutras non entro, que poden axudar a entender mellor o que está a pasar no interior de EN MAREA. Como o que naceu como un proxecto unitario finalizou en dúas candidaturas diferentes nestas eleccións xerais.

Para entender mellor o que está a pasar no espazo político que ocupaba EN MAREA basta con botar unha vista á nosa contorna, tanto galego como español e, mesmo, europeo, por non dicir occidental. Na actualidade, especialmente desde a caída do muro de Berlín e o auxe da mundialización neoliberal (finais do século XX), dous movementos na esquerda pugnan pola hexemonía: un representado polos partidos clásicos (socialdemocracia e comunismo disfrazados de fórmulas varias) e outro polos novos movementos sociais que tiran por formas de organización e participación diferente. O primeiro segue defendendo que sexan os partidos, e dentro deles os seus directivos, quen dirixa e executen a acción política; o segundo procura (baixo diferentes formas) que a política non sexa cousa exclusiva das elites e que a cidadanía sexa quen de participar e decidir. Dúas formas distintas de entender a política hoxe en día que, loxicamente, reclaman tamén formas diferentes de organizarse, de participar e de tomar decisións. En definitiva: dúas estratexias diferentes.

Trasladándonos a EN MAREA, a primeira estratexia é a defendida maioritariamente polos partidos que se incorporaron a este espazo (PODEMOS, ESQUERDA UNIDA, ANOVA, COMPOSTELA ABERTA, MAREA ATLANTICA) e que nas últimas eleccións internas á COORDINADORA presentouse en sociedade co nome de ENTRE TODAS. Na segunda están (estamos) aqueles que non pertencen (pertencemos) a ningún partido e que, por caso, presentaron nas eleccións á COORDINADORA a candidatura COIDANDO A CASA liderada por Luís Villares. As últimas eleccións internas celebradas en EN MAREA puxeron en evidencia como a segunda opción era cada vez máis maioritaria dentro da organización (60% dos/as inscritos/as).

Dúas estratexias diferentes que, por caso en Galicia e en España, esconden diferenzas de gran calado. Diferenzas que van desde unha posición moi distinta fronte a derívaa neoliberal da Unión Europea ata un posicionamento tamén radicalmente diferente das reformas máis urxentes no estado español como tivemos ocasión de ver na última lexislatura e moi especialmente no debate sobre os orzamentos. Así, por caso, a negativa por parte dunha maioría dos parlamentarios de EN MAREA, adscritos/as a ENTRE TODAS, a negociar a Axenda galega co goberno central –a pesar da favorable disposición da brillante Ministra de Facenda, señora Montero- foi unha decisión política moi significativa por varias razóns. En primeiro lugar supuxo de seu negar a razón de ser a EN MAREA –como antes fixeran con motivo de non formar grupo parlamentario propio- en beneficio de UNIDOS PODEMOS. En segundo lugar evitou que o goberno español había chegado a recoñecer a EN MAREA como un interlocutor político e como un suxeito do cambio en Galicia fronte ao inmobilismo de la Xunta A. Núñez Feijoo. En terceiro lugar foi non atender o que era unha reivindicación maioritaria en EN MAREA. Tamén incumprir, unha vez máis, un compromiso contraído cos electores nas eleccións xerais e que estaba escrito no programa. Finalmente tal postura veu confirmar, unha vez máis, que para os directivos e dirixentes dos partidos integrados en EN MAREA esta foi sempre máis unha opción táctica que unha opción estratéxica.

Diferenzas que se estendían ao modelo organizativo. Si no período non electoral, como consta nas hemerotecas, a convivencia entre os dous colectivos de facto foi dura e difícil, con episodios realmente lamentables e mesmo vergoñosos, cando aparecen no escenario político unha serie de contendas electorais explotaron as diferenzas. Unhas diferenzas que realmente reflicten tanto unha loita polo poder dentro de EN MAREA como unha loita pola supervivencia partidista e persoal. Na práctica, que é o que realmente conta, PODEMOS, ESQUERDA UNIDA e ANOVA non se distinguen dos partidos políticos clásicos por moito que algúns no seu momento presentásense como antisistémicos (“non nos representan”, “non hai pan para tanto chourizo”, “os nosos soños non caben nas vosas urnas”…). Basta con ver como se comportaron tanto á hora de elixir os órganos de decisión de EN MAREA (Coordinadora, Consello) como á de de compoñer as candidaturas electorais onde os de ENTRE TODAS (agora EN COMUN UNIDAS-PODEMOS) sempre tentaron impoñer como fora (“o fin xustifica os medios”) o seu criterio de repartición nas listas por organizacións partidarias, a pesar de ser un criterio minoritario en EN MAREA, onde a maioría aposta pola elección libre e directa (“primarias”: cada inscrito un voto) e sen cotas partidarias. Criterio que tamén defende COIDANDO A CASA (EN MAREA).

O tempo, como sempre, dará e quitará razóns. O malo do asunto é que a opción de cambio antisistémico en Galicia está hoxe máis lonxe do que estaba onte. Que cada quen asuma as súas responsabilidades con todo, e como sinalaba ao principio, resulta cada vez máis evidente que son necesarias novas formas de representación política que sexan quen de facilitar a máis ampla participación das maiorías sociais, tanto na toma de decisións como no control e seguimento dos poderes públicos e os seus representantes. O asfixiante protagonismo duns partidos políticos enormemente burocratizados e elitistas está a conducir a Occidente a un crecente e moi perigoso distanciamento entre os políticos e a cidadanía. Un distanciamento que é un excelente caldo de cultivo para xurdilo de populismos de todo tipo que poñen en perigo á democracia.