​Cataláns supremos e mestizos

Asistimos con desmaio en Catalunya a unha xeneralización de excesos verbais con expresións soeces, de mal gusto e preñadas de odio cara aos españois por parte dos etnicistas cataláns. Que algunhas delas fosen manifestadas por escrito e de palabra polo recentemente elixido President da Generalitat é un feito, cando menos, desalentador.

Desde hai decenios na discusión académica entre os tipos de nacionalismo cívico e nacionalismo étnico, o caso catalán foi repetidamente utilizado como exemplo do primeiro modelo cívico. Coa irrupción da DUI, os nacionalistas separatistas escenificaron un momento de inflexión reforzando os argumentos exclusivistas e supremacistas. Para eles, e simplificando ‘ad absurdum’, Catalunya é só dos cataláns e os cataláns son quen ten os seus devanceiros en Catalunya. Os ‘outros cataláns’ que viñeron de fóra de Catalunya, proseguiría tal liña de argumentación, son residentes que acudiron ao Principado para sacar proveito dos empregos que lles ofrecían os xenuínos e ancestrales cataláns. Os ‘outros cataláns’ deben adecuarse, segundo tal visión, ao que determinen os cataláns étnicos -aínda que estes sexan unha minoría social e política-, e que agora abrazaron a causa secesionista na presente conxuntura histórica.

As teses supremacistas usan e abusan de afirmacións ahistóricas e denigrantes respecto de España e aos españois cataláns. 

En realidade, para tales formulacións ser español e catalán é unha contradición nos seus termos, e insisten en que uno non pode levar o outro. Para dicilo coas palabras premonitorias formuladas hai 20 anos por Joaquim Triadú i Vila-Abadal, naquel momento membro do Comitè Executiu Nacional de Convergència Democràtica de Catalunya: ‘Quizá o case 50% de cataláns que se consideran tanto cataláns como españois deberían decantarse paulatinamente cara a unha maior catalanidade. A bigamia patriótica non é unha boa solución para os problemas de pervivencia para as nacións sen estado’ (El País, 26.10.1996).

Xa o pensador nacionalista catalán, Enric Prat da Riba, describía no seu ensaio, ‘A nacionalitat catalá’ (1907) como o viaxante fenicio do século VI antes de Cristo atoparía a etnos ibérica que se estendía desde Murcia ata o Ródano, e que era "...o primeiro anel...da cadea de xeracións que forxaron a alma catalá". Para Artur Mas, nunha entrevista concedida á xornalista Pilar Rahola, en Catalunya existe un ADN cultural carolingio derivado da súa pertenza á Marca Hispánica no século IX, “…un cordón umbilical que nos fai máis xermánicos e menos romanos” (La Vanugardia, 24.02.2012). Referencias aos fenicios, íberos e alemáns empregáronse -e séguense empregando- a discreción para xustificar a captura do poder político.

ANTECEDENTES

O recurso aos antecedentes étnicos das diferentes nacionalidades ibéricas por parte dos nacionalismos contemporáneos a fin de acceder, manter e acrecentar a súa implantación política nas súas institucións territoriais é un trazo característico común no milenario país ibérico. Localismos, rexionalismos e nacionalismos con e sen estado adoitan rebuscar no baúl das súas peculiaridades e diferenzas respecto doutros competidores na pugna polo poder institucional. Se as diversidades están ademais reforzadas étnicamente pola existencia dunha lingua propia, entón a aspiración pola secesión nacionalista cobra intensidade. Para conseguir tal fin necesítase manter unha tensión sostida e de confrontación co exogrupo, é este caso léase España no seu conxunto, excluído o territorio do Principado.

A diferenza dos postulados do nacionalismo cívico, o cal salienta os valores civís de superación pactista dos conflitos, as formulacións etnicistas auspician instrumentos para a terxiversación na orde do simbólico. Contribúe a iso o feito de que a maioría dos ingredientes no discurso étnico preséntanse como naturais ou ‘incontaminados’: descendencia, pertenza, territorio, cultura ou historia comúns. Á vez que se mostran como realidades palpables, non deixan de ser categorías vagas, inasibles e, en moitas ocasións, descontextualizadas. En Catalunya, a mestizaxe étnica é un feito incontrovertible. 

Só o discuten os cataláns ‘supremos’ que culpan a España da contaminación das purezas esencialistas catalás, e á inmigración como elemento de desnaturalización da alma catalá.

O meu colega e amigo, Pau Marí-Klose, fai referencia nun excelente artigo (‘Torra e a activación do etnicismo e o ‘mambo’) á constatación da pluralidade da sociedade catalá. Circunstancia que convencera tradicionalmente a amplas sectores das elites políticas catalás a construír unha sociedade cohesionada, onde a orixe por nacemento (ou nacemento dos antepasados) non fose un marcador de diferenzas. No novo discurso etnicista dos secesionistas cataláns, parece quedar no esquecemento a coñecida aseveración de Jordi Pujol de que catalán era todo aquel que vivise e traballase en Catalunya.

España é un país de textura federal e Catalunya é unha comunidade plural. Ben farían ambas as en buscar solucións cabais para optimizar tales realidades. Mediante a inxuria e a violencia verbal só colleitamos división e frustración. Con tales vimbios manufactúrase un cesto de desidia e confrontación. Unidade, diversidade e pacto político seguen sendo os coñecidos ingredientes para preservar a nosa convivencia. 

Artigo orixinal publicado en catalunyapress.es