O traballo do futuro: Camareiro, investigador ou presidente do goberno?

Ultimamente estanse publicando cada vez con máis frecuencia artigos sobre os empregos que van desaparecer nos próximos anos debido ao rápido desenvolvemento da Intelixencia Artificial (IA) e de a robótica. Basta poñer 4 palabras en Google para atopar decenas de publicacións acerca dos 5 ou 10 primeiros empregos que quedarán obsoletos e faise referencia principalmente ao sector servizos: caixeiro/a de supermercado, camareiro/a, taxista, atención ao cliente, etc. 

A IA e a robótica cualifícanse moitas veces con termos que intimidan, por exemplo "destrutores de emprego". O futuro que se expón xa é visible porque a tecnoloxía requirida para realizar os labores de moitos profesionais do sector servizos, desde o punto de vista puramente práctico, xa existe e de feito estase introducindo en moitos lugares. Se a tecnoloxía xa existe e a súa integración representa un aforro económico para os empresarios en termos de salarios, por que non se implementa de maneira masiva? 

O motivo parece evidente: por diferentes razóns, moitos humanos prefiren interactuar con outros humanos que facelo con máquinas. Non é o mesmo ir ao "bar de Manolo" tomar un café e comentar o partido de onte ou o escándalo de quenda, que coller un café nunha máquina. Os artigos de divulgación nos que se advirte da obsolescencia de moitos empregos están escritos xeralmente por investigadores ou profesionais relacionados coa tecnoloxía… quizá pensando que os seus propios postos de traballo están "a salvo". 

Vale a pena pensar en serio se realmente están máis "a salvo" os postos de emprego de moitos profesionais altamente cualificados que os dos empregados do sector servizos. Poñamos o caso dos investigadores. O seu traballo debe seguir rigorosamente o "método científico" que consiste en identificar un problema, propoñer unha hipótese para resolvelo, validar dita hipótese contrastándoa coa realidade e optimizar a proposta ata que o resultado sexa satisfactorio. Así exposto, o método científico parece un diagrama de fluxo dun programa informático e cabe pensar que deica pouco tempo a combinación de robots con IA poida realizar avances científicos de maneira moito máis eficiente e eficaz que os investigadores máis recoñecidos. Probablemente algunhas das propostas de programas informáticos baseados en IA sexan tan exóticas ou aparentemente absurdas que os humanos nunca seriamos capaces nin de expolas… e quizá por ese mesmo motivo a tecnoloxía evolucione de maneira diferente ao que o faría sen a súa participación a este nivel. 

En áreas de investigación como desenvolvemento de moléculas para fins específicos (deseño de novos materiais, fármacos, cosméticos, aditivos para alimentos, tinguiduras, disolventes, etc) xa é común non ir ao laboratorio sen pasar antes por simulacións computacionais que nalgúns casos realizan un cribado previo a partir de bases de datos de moitos miles de estruturas, un traballo que sería completamente inviable realizar sen axuda de computadores. 

A extrapolación natural da tecnoloxía nestas áreas lévanos a que sexan ordenadores e robots os que realicen todo o traballo, incluíndo a preparación de disolucións, a síntese e a purificación de compostos no laboratorio. Hai poucos días publicouse a nivel mundial unha noticia na que se dicía que Microsoft desenvolvera unha IA que reciclaba código doutros programas para desenvolver programas novos ou polo menos determinadas tarefas dentro deles. De novo a extrapolación de algo así abre posibilidades nas que os límites son difíciles de imaxinar en multitude de áreas. 

Outra dos labores nas que os investigadores invisten moito tempo é na redacción de revisións bibliográficas que en moitos casos derivan en publicacións. Unha das revistas de química de máis alto impacto é 'ChemicalReviews' da 'American ChemicalSociety' (ACS). Trátase dunha revista cuxo índice de impacto é comparable ou incluso algo superior ás reconocidísimas 'Science' e 'Nature'. Probablemente non tardemos moito en ver que unha editorial como a ACS acepta unha publicación desta natureza redactada por un software de análise de texto baseado en IA… de feito, aínda que non o vin, non me estrañaría que iso xa sucedese nun tempo no que moitas das noticias que hoxe en día lemos na prensa están redactadas por robots. 

Hai outros terreos nos que o benestar das persoas debería ter polo menos tanto peso como a produtividade e o crecemento, por exemplo os gobernos ou mesmo a xerencia de empresas, e mesmo aquí a asistencia da IA para lograr obxectivos ben balanceados con todas as variables podería xogar un papel moi importante desprazando moitos postos de traballo.

Quizá dentro dalgúns anos un robot gañe un premio nobel en química, física, medicamento ou literatura… ou nos goberne unha IA… e quizá para entón sigan existindo caixeiros, taxistas e moitos de nós prefiramos que nos atendan persoas reais nos servizos de atención a clientes.