Unha vez celebradas as eleccións presidenciais nos Estados Unidos pode ser o momento para algunhas reflexións sobre este país de países en base ás evidencias. Como por caso que segue sorprendendo a atención política e mediática que se lle presta en Galicia e en toda España. Unha atención que considero excesiva e que supera á que, por caso, tense con calquera estado da Unión Europea. Nalgúns momentos parecía coma se España fose un estado máis de ÚSAOS e así, segundo cóntanme, algunha cadea televisiva privada neses días practicamente non informou doutra cousa. Sorprende esta circunstancia cando, por caso, na actualidade España ten un volume de intercambios comerciais coa Unión Europea e, mesmo, con China superior ao que ten cos Estados Unidos.

Si, durante o franquismo este colonialismo informativo era comprensible por mor de que os Estados Unidos eran o principal soporte político e militar da criminal ditadura. Agora resúltao menos cando España está plenamente integrada na Unión Europea o que debería supoñer unha maior atención ao devir de Europa. Estou seguro de que se se realizase unha enquisa preguntando sobre o nome do presidente dos Estados Unidos e os dos xefes de estado da Unión Europea serían moitos máis os/as cidadáns que saberían quen é o primeiro e moitos menos quen é os segundos.

Con todo, e esta atención mediática a información peca moito de superficial, cando non de frívola e nesgada. Temos multitude de exemplos como, por caso, o que nos chega sobre a personalidade dos presidentes. Si, durante a ditadura esta circunstancia, por mor da censura, era xustificable e así, por caso, vendéronnos como gran presidente (John Fitzgerald Kennedy) ao que seguramente pasa por ser un dos presidentes máis mediocres e incompetentes da historia dos Estados Unidos -aprobou a invasión da baía de Cochos, apoiou numerosos golpes militares en Latinoamérica, agrandou a implicación dos Estados Unidos na guerra con Vietnam, era adicto ás drogas, ....- tal que, de non ser polo terrible asasinato, todo indicaba que non chegaría a finalizar o mandato presidencial por mor dun impeachment: "hoxe sabemos que case todo o que rodeaba a súa imaxe pública era unha fraude" (Polo ben do imperio Josep Fontana). Na actualidade resulta menos comprensible cando podemos comprobar como, por caso, Barak Obama a pesar de non cumprir a maioría das súas promesas, de adoptar durante o seu mandato unha postura ferreamente belicista e pronuclear que provocou en estados de Oriente Medio a morte de miles de vítimas civís, de ampliar os asasinatos selectivos mediante ataques con drons, de poñer en práctica políticas neoliberais moi pouco interesadas pola situación da xente que peor o estaba pasando como, por caso, a xente de cor e outras minorías étnicas e de facer que os ricos se fixesen aínda máis ricos (Síntomas mórbidos Donald Sassoon) nos que o venderon como un presidente demócrata, liberal, progresista e mesmo pacifista (recibiría o premio Nobel da Paz no ano 2009).

O mesmo sucede coa realidade política. Así, é difícil atopar voces que cuestionen o seu enorme déficit democrático, porque a democracia máis antiga do mundo é hoxe unha democracia moi limitada tal que son as clases máis ricas e poderosas quen marca a axenda política, quen goberna. Así, se por caso o patrimonio neto estimado de Donald Trump rolda os 3.100 millóns de dólares mentres a fortuna de Joe Biden é moito menor, xa que se calcula ascende aos 9 millóns de dólares, en calquera dos casos estamos a falar de políticos millonarios, pois tal e como está a montar o sistema electoral estadounidense non é posible que se cumpra aquilo de que "calquera cidadán estadounidense -independentemente da súa condición social, cor de pel, xénero ou etnia- pode chegar a ser presidente dos Estados Unidos". Na pasada lexislatura a porcentaxe de millonarios no Senado era do 66%, 41% no Congreso.

Este principio democrático non se cumpre por varias razóns relacionadas especialmente co sistema electoral. En primeiro lugar que os políticos que queren ser elixidos candidatos polo seu partido precisan de contar con cuantiosos medios para facer campaña (poden superar de media os 100 millóns de dólares nas primarias, os 1.000 millóns nas presidenciais), medios que, como sucederá posteriormente coa campaña electoral, proceden de fontes privadas entre as que as grandes fortunas son quen máis achegan. Doantes que, evidentemente, poñen as súas condicións como, por caso, que o candidato unha vez elixido leve a cabo políticas que favorezan os seus intereses. Velaí que un candidato procedente das clases populares teña practicamente imposible xa non chegar a ser candidato presidencial (elixido na "convención nacional") senón mesmo participar dignamente na propia elección de candidatos no seu estado ("primarias"). Moito máis se ademais é de esquerdas. As propias televisións privadas, que tanta influencia teñen nos votantes, practicamente ignóranos no mellor dos casos.

Este déficit democrático tamén se traslada á propia elección de presidentes de tal maneira que como veu sucedendo nas últimas décadas pode resultar elixido o candidato con menos votos (Adams, Hayes, Harrison, Bush, Trump....). Nos Estados Unidos a elección de presidente, a diferenza do que por caso sucede con Francia, non se fai por sufraxio directo, senón indirectamente e por colexios electorais. Os votantes elixen en cada estado, por votación directa e maioritaria, un compromisario, quen recolle todos os votos electorais dese estado (excepto no caso de Nebraska e Maine onde os votos distribúense proporcionalmente, non maioritariamente) e pasa a formar parte do Colexio electoral. Serán os membros deste quen, posteriormente, emitan os seus votos para a elección do novo Presidente

Outra proba deste déficit democrático témola na baixa participación electoral das clases populares (nalgúns estados non chega ao 30%) xa que, nunha gran maioría, pensan que o seu preferido nin sequera vai ser elixido candidato polo seu partido (Ralph Nader, Bernie Sanders, Jesse Jackson, George McGovern...).

No momento de escribir este artigo van cinco días desde que se celebrasen as eleccións presidenciais e aínda non sabemos con total certeza quen será o vencedor (todo indica que Joe Biden xa ten os votos suficientes para ser elixido presidente). Como é isto posible? Como explicar que o resultado final poida que teña que finalizarse nos tribunais (Donald Trump fala de roubo e ameaza con non recoñecer os resultados)? Que outra explicación cabe a que estamos ante unha democracia enferma nun imperio en declive cuxa popularidade no mundo está baixo mínimos: 33% de índice de aprobación mundial.