Cristina levántase cada mañá cedo porque ás 9 ten que estar na casa onde atende a unha muller dependente. Durante unha hora levántaa, a asea, víchela, dálle o xantar e déixaa lista para o que resta de día. Con todo, este non é o seu verdadeiro traballo, xa que ela en realidade é enfermeira e cada día, desde hai máis de dous meses, déixase os cornos batallando xunto ao resto dos seus compañeiros de enfermería e os médicos que compoñen o persoal dun centro hospitalario como parte da vangarda da loita contra o coronavirus. Con dous traballos, Cristina o que busca é un diñeiro extra para poder darlle o mellor á súa filla, á que apenas puido ver durante os momentos máis duros da pandemia. E Cristina, ademais de todo isto é, desde onte, a gañadora do premio Princesa de Asturias da Concordia.

Ela é, como o resto do persoal sanitario español en primeira liña contra a Covid-19, merecedora deste premio e de todos os que lle poidan ofrecer. Agora pode presumir de ter un título que compartirá para sempre coa Unicef ou a Unión Europea ou con personalidades como o físico Stephen Hawking ou a escritora J. K. Rowling. Con todo, Cristina, como os demais enfermeiros e médicos, seguirá chegando a casa arrastrando os pés, co corpo moído e a marca das lentes protectoras na cara despois de xornadas maratonianas atendendo a todos os pacientes que a diario entran e saen do hospital, con e sen estados de alarma. Porque este xesto, aínda que engrandece ao sector, non tapa todas as carencias que sofre: sen medios, sen recursos, sen persoal suficiente. Uns profesionais que, lembremos, sufriu máis de 50.000 contagios nesta epidemia –e os que non sabemos–. Isto significa que polo menos un de cada cinco positivos por coronavirus era un profesional sanitario. E a Cristina tamén lle tocou estar nese grupo de “premiados”.

Pero non quero caer no erro de quedarnos na superficialidade e centrar todo o peso da sanidade nos profesionais de medicina e enfermería. Este recoñecemento tamén vai para os celadores, o grupo que sofre máis baixas por lesións músculo esqueléticas porque a súa profesión obrígaos a realizar uns esforzos que asumen sempre cun sorriso, a pesar de que nos primeiros días da pandemia foron considerados como “persoal non de risco” aínda que sexan a primeira persoa coa que ten contacto o enfermo. Refírome á xente das ambulancias, un servizo vital e constantemente maltratado, ata o punto de referirnos a eles como “transportistas” cando se trata de profesionais cunha Formación Oficial regrada por lei. Falo tamén do persoal da central do 061, sempre ao pé do canón e que durante esta epidemia tiveron que redobrar esforzos para atender a unha infinidade de chamadas de afectados pola enfermidade ou persoas que buscaban información sobre un virus que aínda hoxe resúltanos descoñecido en case todos os sentidos.

E do mesmo xeito que a todos eles pódome referir tamén aos farmacéuticos que están en constante contacto cos enfermos, aos fisioterapeutas cuxo oficio impídelles manter unha distancia social pero que hoxe son capitais para acelerar a recuperación de moitos enfermos de coronavirus, os profesionais da saúde mental aos que agora lles virá encima unha gran carga de traballo ao ter que tratar a tantísimas persoas –talvez un groso deses novos pacientes sexan colegas sanitarios– con secuelas psicolóxicas provocadas por esta crise, ao persoal de limpeza de todos e cada un dos complexos hospitalarios, centros de saúde, residencias ou hospitais de campaña que se desviven para eliminar cada posible foco de contaxio… e tantos e tantos profesionais cuxa profesión se minusvalora de forma xeneralizada nas administracións públicas e que non podo enumerar porque sinxelamente o día ten as súas horas. E todos realizan os seus labores coa maior dilixencia a pesar dos problemas propios de cada gremio. Non obstante todos compartiron elementos comúns nesta crise: falta de medios, falta de test, falta de material e falta de atención dunhas institucións que seguen facendo oídos xordos ás súas demandas.

Con todo, non quero poñer o foco única e exclusivamente nos gobernos, xa sexan locais, autonómicos ou centrais. Nós, como sociedade, tamén temos a nosa gran parte de culpa, ao bufar na sala de espera cando o noso médico de cabeceira leva atraso, ignorantes de que ese profesional talvez atende a unhas 70 persoas como nós ese día aínda que cada un sexa do seu pai e da súa nai, ou cando nos desgañitamos protestando porque a cita que nos dan para ver a un especialista é dentro de seis meses, aínda que nos repiten que é o único especialista dun complexo hospitalario para unha área sanitaria que atende por centos de miles de persoas.

Na nosa man está esixir aos poderes públicos unha sanidade pública forte e eficaz e non reducir os aplausos que nos acompañaron a diario durante unhas semanas a unha mera anécdota. Os problemas non se arranxan con palmaditas nas costas, senón con contratos estables, co fin da precariedade que ten a moitos pendentes cada día dunha chamada para saber se lles vai a tocar ou non traballar, coa achega de material protector suficiente como para non ter que reutilizar luvas e máscaras desechables, con ofertas públicas de emprego que cubran a perentoria falta de persoal do noso sistema sanitario. Talvez isto non solucione absolutamente todos os problemas, pero será un paso fundamental para empezar. Quizais, con estes xestos, Cristina non necesite dous traballos e poida ser só enfermeira. E nai. E premio Princesa de Asturias.