Flying Dutchman e UE

Hai diversas versións. En esencia a lenda do ‘holandés errante’ (Flying Dutchman) é que o capitán dun barco holandés fixo un ‘pacto co diaño’ para poder sucar os mares sen limitacións e á súa antollo. Divos castigoulle pola súa altivez a vagar eternamente sen rumbo.

O rumbo de Holanda agora é o de ir á súa sen prestar atención aos seus socios meridionais europeos. De mutualizar fondos a escala continental, por tanto, nada de nada. Pero non pense o lector que iso só se debe a un tacticismo político dalgúns políticos holandeses no poder para gañar capacidade de influencia como mamporreros políticos do seu veciño teutón. Non. Hai unha corrente popular na que se sostén tal autointerés rampante que dá ás á insolidariedade neerlandesa remisa aos Coronabonos.

Segundo datos que me fai chegar desde Ámsterdam o meu bo amigo e colega sociólogo, Quentin van Dongen, quen é membro dun panel societario bastante representativo nos Países Baixos (N= +4,500 persoas), o 53 por cento dos intervenientes manifestaron a súa oposición para apoiar financeiramente aos PIGS sureños que máis sofren as consecuencias letais de COVID-19. E, en paralelo, manifestan a súa determinación a que as fronteiras das terras baixas mantéñanse pechadas e os seus capitais e fondos dinerarios ‘conxelados’ na patria de Erasmo e Spinoza. A súa lectura de tal enquisa, máis aló da súa representatividade e robustez metodolóxica, é pesimista. Mesmo aventura Quentin, quizá nun momento de bajón anímico, que iso pode indicar o fin da UE tal e como hoxe existe.

Poida que o 53% non sexa unha porcentaxe de oposición tan determinante e se considerásemos unha desviación estándar de máis ou menos 3,5%, segundo as enquisas telefónicas tan ao uso ultimamente, non todo estaría ‘perdido’. Algunhas diferenzas raquíticas no voto popular (52% fronte a 48%) lexitimaron decisións transcendentais, tal como o sucedido co Brexit. A xornada anterior á celebración do referendo non poucos dos meus colegas británicos estaban convencidos de que a consulta validaría o rexeitamento popular á saída do Reino Unido.

Nun editorial redactado fai tres anos criticaba amargamente o comentario extemporáneo de Jeroen Dijsselbloem, presidente naquel momento do Eurogrupo, de que: "Non podo gastarme todo o meu diñeiro en licor e mulleres e a continuación pedir axuda. Este principio aplícase a nivel persoal, local, nacional e mesmo a nivel europeo". A referencia dirixíase, naturalmente, aos países PIGS do meridión continental (Portugal, Italia, Grecia e España).

En outra columna destes días, o meu admirado colega politólogo Víctor Lapuente reaccionaba ás últimas negativas da Europa do Norte para solidarizarse coa Europa do Sur aseverando que “… Holanda yerra hoxe. Pero nós tamén estamos errantes”. Facía xusta referencia ao temor de que os países setentrionais, con Estados do Benestar que construíron con moito esforzo e sostido durante decenios de sacrificios internos nacionais, teñen de que os aproveitados países mediterráneos benefíciense ‘inmerecidamente’ dos logros que a eles tanto lles custado conseguir.

Pero Víctor, se me permite a amable reconvención, esquécese que os escandinavos, por exemplo, tan socialmente avanzados e xenerosos coas súas imposicións progresivas, son enormemente individualistas. O seu colega de Gotemburgo, Bo Rothstein, ha atinado analiticamente en resaltar o ‘individualismo social’ dos cidadáns que viven maiormente de ‘portas dentro’ pero que están dispostos a pagar moitos impostos para transvasar ao Estado do Benestar unha organización altamente compasiva e racional que evite a vulnerabilidade das xentes e acrecente os seus capitais humano e social. Pero é unha solidariedade vicaria xustamente no Folkhemmet, casa común o pobo sueco.

Non é xusto, como ilustra a viñeta que acompaña este artigo, acusar a España como porco folgazán. Tras a Segunda Guerra Mundial, se seica foi un alumno avantaxado de desenvolvemento económico tras 1959, como demostra o seu impresionante esforzo de alcance (catching up) por igualarse como un país europeo ‘normal’. A macroeconomía, por reduccionista que poida ser o seu uso, fala por si mesma.

Desde a Transición Democrática, a economía española creceu máis que a dos países centrais europeos (Alemaña, Francia ou o Reino Unido, poñamos por caso). No seu conxunto, a España de 1976-2007 ofrece un bo exemplo dunha transición desde estruturas preindustriales a outras postindustriales nun breve lapso de tempo. Durante ese período e medido en PPPs (unidades de paridade de compra), España pasou dunha porcentaxe de renda per cápita do 70% ao 94% da media europea (UE-15). Entre 1945 e 1960, durante a ditadura do Xeneral Franco, devanditas porcentaxes foran do 49% e 57% respectivamente. Xa en 2007, e considerando ao conxunto de EU-27, España superara a media europea cun 102,6%. O esforzo da sociedade española por normalizarse, traballando e producindo máis comparativamente que os seus socios europeos, foi incuestionable.

Certamente o axioma da solidariedade na Unión Europea comporta transferencias de rendas dos países máis ricos aos países menos ricos (xeralmente do sur e do leste europeos). Tal regra de solidariedade lexitímase na actitude maioritaria dos europeos a favor do modelo social europeo, o cal se institucionaliza nun Estado do Benestar que protexe aos cidadáns das consecuencias perversas das forzas do mercado, e de episodios estocásticos letais como a pandemia do COVID-19. Se non, para que ser membros dun mesmo club?

E nun ton menor, permítaseme concluír estas reflexións aludindo á famosa viñeta de Forges, no que un españolito catatónico envolto coa bandeira responde a calquera pregunta que lle fan cun ‘Gol de Iniesta...!’. O lector pode cambiar a pregunta do xornalista por calquera comentario actual sobre Holanda. :-)

NOTA: Viñeta cómic publicado en setembro de 2011 no diario holandés, de Volkskrant.

“Mentres tanto na asollada costa do Mediterráneo…”:

“Günter, tráenos catro cervecitas xeadas da túa neveira e cólleche unha para ti”