Deixounos Salvador Giner de San Julián (1934-2019), mestre de sociólogos e un dos científicos sociais españois de maior renome internacional. Catalán e catalanista irredutible, a biografía académica de Giner desenvolveuse na súa maior medida allende as fronteiras da pel de touro. Nos seus anos mozos traballou como profesor na Universidade de Barcelona pero viuse obrigado a emigrar por mor de represalias políticas pola súa activa participación no movemento democrático universitario.

Estudou con Friedrich von Hayek, Mircea Eliade, Hannah Arendt e Edward Shils en Chicago, tras o cal iniciou un periplo docente que lle levou a ensinar en Porto Rico e nas universidades inglesas de Reading, Lancaster e Brunel West London. O redactor destas liñas coñeceulle persoalmente por primeira vez con motivo da súa viva voce, é dicir durante o seu exame de doutoramento na universidade de Edimburgo no outono de 1986. El era o external examinar, é dicir o membro de tribunal que tiña a última palabra sobre a cualificación do doutorando. A tese versaba sobre un estudo comparativo entre Escocia e Cataluña con relación á descentralización, o autogoberno e o nacionalismo. O profesor Giner mostrouse entusiasta coa disertación, e non pouco sorprendido que un madrileño dedicase 3 anos da súa vida a unha tarefa que naqueles anos parecía non parecía interesar a ninguén, dentro e fóra do mundo da academia. Vexan como cambiaron as cousas nestes últimos 30 anos.

Despois tiven ocasión de traballar con Salvador con motivo da celebración do XII Congreso Mundial de Socioloxía que se celebrou en Madrid en 1990. Ao mesmo tempo, e xunto a Manuel Pérez-Yruela, posterior presidente da Federación Española de Socioloxía, emprendemos a quijotesca tarefa de crear o Instituto de Estudos Sociais Avanzados (IESA), primeiro centro público de investigación nese ámbito científico dentro do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC). Os seus tres primeiras sedes estiveron en Barcelona, Córdoba e Madrid. As xestións e requiebros administrativos que houberon de realizarse para consolidar tan improbable empresa darían dabondo para escribir un entretido libro sobre as dificultades burocráticas e o cainismo da os académicos españois do ramo para facelo posible. Hoxe permanece o IESA en Córdoba con vocación científica de ámbito non só andaluz e español, senón internacional. En Madrid o IESA converteuse no Instituto de Políticas e Bens Públicos, outro referente tamén internacional da investigación española en economía, socioloxía e ciencia política do CSIC.

Cos anos, Salvador asumiu diversas responsabilidades institucionais. A destacar foi a presidencia do Institut d’Estudis Catalans desde 2005 a 2014. Entre as súas distincións deben mencionarse a Creu de Sant Jordi outorgada en 2006 pola Generalitat en 1995 e o Premio Nacional de Socioloxía e Ciencia Política do CIS (Centro de Investigacións Sociolóxicas) pola súa traxectoria académica. Xunto con outros ‘xigantes’ como Juan Linz e Manuel Castells forma Giner unha tríada de extraordinarios científicos que fixeron aparecer no mapa das ciencias sociais internacionais o que agora algúns chaman como a ‘marca hispánica’.

Pero ao sociólogo catalán se lle (re)coñece ante todo polas súas achegas e contribucións científicas no mundo das ciencias sociais. Cóntanse por miles os estudantes que utilizarían a súa manual ‘Socioloxía’ nas diversas carreiras universitarias onde se impartiu en España dita materia nos estudos de grao. A súa ‘Historia do Pensamento Social’ é unha obra densa e omniabarcante, tamén amplamente amplamente por estudantes universitarias das ciencias sociais e humanidades.

No plano da teoría social, Salvador Giner apoiouse na dobre perspectiva da historia das ideas e da análise filosófica para desmenuzar, e logo reconstruír, a influente concepción da sociedade moderna como ‘sociedade masa’. Un dos temas principais de atención da súa obra é a explicación macrosociológica da modernidade. Algunhas das súas achegas máis resaltables ocúpanse do problema do problema da disolución, crise e reestruturación da sociedade civil, o paso histórico da burocratización á corporatización, e as novas formas de desigualdade e dominación que xorden nas sociedades hiper ou post modernas.

Talvez o problema central da preocupación teórica de Salvador Giner fose o da relación entre liberdade e determinismo social. A liberdade, sostivo o sociólogo catalán, presenta para o sociólogo un reto tan importante que normalmente este prefire non enfrontarse con ela, nin sequera conceptualmente, afogándoa na hipótese determinista.

Unha boa parte dos temas que os máis novos e lúcidos científicos españois repartidos polas universidade estranxeiras desenvolven agora con niveis de excelencia foron introducidos por Giner a finais da centuria pasada, tales como o debate sobre a natureza e o destino da sociedade civil, a dinámica do (neo) corporatismo, o problema sociolóxico da liberdade, a importancia da lóxica situacional, a discusión sobre o individualismo metodolóxico, a teoría contemporánea da sociedade de masas, a relevancia sociolóxica do ética ou a sacralización da vida profana do mundo contemporáneo.

Máis aló das súas contribucións científicas, a súa personalidade e bonhomía son activos que permanecerán no foro interno de todos aqueles que aprendemos tanto da súa imaxinación sociolóxica e o seu desbordante vitalismo. Descanse en paz.