​EEUU, endebedarse para estudar

O mozo estadounidense confronta unha das decisións máis importantes da súa vida á hora de optar por cursar estudos universitarios nun dos máis de 4.500 centros de estudos superiores do país norteamericano. Sabe ben que o título universitario pode ser o trampolín para o ingreso e promoción nun mercado de traballo moi competitivo. A instrución universitaria sempre se considerou como un ‘rito de pasaxe’ moi conveniente para o éxito persoal, especialmente nunha sociedade de ‘gañadores e perdedores’ (winners and losers). Houbo casos -cada vez menos- de triunfadores sen grao universitario. Pero a regra xeral -e xeneralizable- é que a mellor cualificación obtida nos colleges universitarios se corresponde unha mellora nas expectativas profesionais dos estudantes e unha maior retribución salarial futura.

Ademais de constatar un nivel requirido de coñecementos e destrezas -sempre máis esixente naquelas universidades cunha contrastada traxectoria de reputación e excelencia académica- os aspirantes que completaron os seus estudos de secundaria (high school) deben realizar non poucas previsións de custos. Os cálculos incumben non só ao abono das taxas e matrículas curriculares senón aos relativos aos custos de aloxamento e manutención. O aspirante pode solicitar a súa aceptación en diversos centros á vez, e elixir finalmente un deles comprometéndose ao pago das cantidades establecidas. Salvo aqueles que poidan acceder a exencións dinerarias mediante bolsas ou programas de axuda, o pago das obrigacións académicas realízase mediante a contribución de acomodados proxenitores ou familiares, ou solicitando préstamos suxeitos á súa gradual devolución durante a traxectoria universitaria e postuniversitaria.

Sucede que, segundo datos de fins de 2017, máis de catro millóns de estudantes endebedados non cumpriron coa devolución dos seus pagos durante polo menos nove meses. 

As cifras son preocupantes se se ten en conta que o total de créditos que se atopan nunha situación de falta de pagamento ascende aos 140.000 millóns de dólares estadounidenses. Ata o propio banco central (Federal Reserve) fixo sentir a voz de alarma tras coñecerse que as débedas das familias se incrementaron no primeiro cuarto de 2018 ata superar os 13 billóns de dólares (millóns de millóns, ou trillions na xerga financeira estadounidense). O capítulo de maior endebedamento correspondía precisamente ao dos préstamos estudantís.

De media a débeda estudantil per cápita alcanza o equivalente aos 30.000 euros, e o problema do falta de pagamento débese cada vez máis frecuentemente a que os mozos non chegan a completar as súas carreiras universitarias. Aqueles que deixan os seus estudos expóñense nunha proporción catro veces maior de entrar nunha espiral de falta de pagamento dos créditos que aqueles que finalmente se gradúan. Desde o inicio da nova administración de Donald Trump, o incremento das taxas académicas, a diminución das axudas públicas e as tácticas usureras dalgúns bancos para aumentar os intereses crearon unha ‘tormenta perfecta’ na que ven involucrados millóns de universitarios.

Á luz das anteriores consideracións é conveniente remarcar algúns datos comparativos que reivindican a eficacia do noso Estado do Benestar europeo, lexitimado recurrentemente nas enquisas realizadas nos países do Vello Continente.

No caso de España é de destacar que tres cuartas partes dos españois manifestan o seu respaldo a que o Estado se ocupe das necesidades de benestar de todos os seus cidadáns, entre as cales destaca o acceso a un educación universal, de calidade e ‘case’ gratuíta.

Lembremos que, segundo un estudo da CRUE (Conferencia de Reitores das Universidades Españolas), a taxa de acceso aos estudos de grao era dun 47% en 2016, unha porcentaxe que ascende ao 54% no caso dos países da OCDE e ao 53% nos estados membro da Unión Europea. Segundo o devandito estudo, un 35% da poboación española de 25 a 64 anos contaba con estudos superiores, mentres que a media da OCDE situábase no 36% e a da Unión Europea no 33%.

TAXAS EN ESPAÑA

O custo das taxas universitarias en España é moi baixo en comparación cos de EEUU. Sirva como exemplo de referencia o abono da matrícula na Universidade Complutense de Madrid para realizar, por exemplo, estudos de grao en Xornalismo ou Comunicación Audiovisual. O estudante debe completar 60 créditos e pagar unhas taxas de pouco máis de 1.300 euros durante un período estimado de catro anos. En Nova York, nun centro asociado a CUNY (City University of New York) o estudante aspirante a realizar unha carreira similar debe completar 54 créditos, e a pesar de ser un centro de educación superior subsidiado polas autoridades públicas, debe abonar unha cantidade ao redor dos 28.000 euros.

As disparidade entre ambas as cifras en enorme, aínda que seguramente non é a máis crucial á hora de elixir á cidade de Nova York como lugar de residencia se temos en canta a diferenza do custo de vida entre Madrid e a Gran Mazá. Hai estimacións ao redor de que o custo da vida na cidade dos rañaceos é un 50% maior que na vila madrileña. Segundo un colega e bo amigo do redactor das presentes liñas, se o cálculo houbese de realizarse respecto ao barrio neoiorquino de Manhattan, entón debería aplicarse o factor 3 a 1. É dicir, que ao custo dun aluguer de, digamos, 1.000 euros en Madrid, debería corresponder un de 3.000 euros e así sucesivamente cos demais gastos ‘ordinarios’.

Coméntame o meu sobriño Joaquín, atento ás novidades editoriais no seu blogue, que para dentro duns meses anúnciase a publicación en español dunha nova novela do popular escritor John Graham. Nesta ocasión trátase da historia de tres novos que deciden estudar Dereito en Washington con grandes ilusións de aprender e practicar positivamente a xurisprudencia. Pero ao alcanzar o terceiro ano da carreira, danse conta de que foron vítimas dunha fraude, tras pedir un cuantioso préstamo para estudar no que resulta ser unha escola de segunda categoría, centrada tan só en ‘ensinar’ como gañar diñeiro.

A parábola do caso dos estudantes estadounidenses endebedados convida a reflexionar sobre o noso Modelo Social Europeo. 

En especial ás xeracións novas das nosas sociedades continentais a miúdo enfeitizadas polo glamour dunha certa cultura anglonorteamericana. Unha cultura na cal se predica insistentemente a máxima, ‘tanto ganas, tanto vales’. Sucede que, como ilustra o caos dos préstamos universitarios en EEUU, para gañar máis tes que pedir prestado e, naturalmente, pagar as túas débedas. Algo que se fai cada vez máis difícil para aqueles mozos sen medios económicos que non contan coa axuda dun ensino publica de calidade financiada por todos os contribuíntes. Os nosos estudantes quedan previdos destas prácticas de darwinismo social. 

Artigo publicado inicialmente en Catalunyapress.es