#Divorciar ou reclamar unha débeda salgue máis caro porque a Xunta non creou MASC

O acceso á xustiza é cada vez máis difícil para as rendas máis baixas. Así o evidencian desde o sector dos avogados da quenda de oficio, profesionais que levan en folga indefinida desde novembro de 2023 e que dun tempo para acó veñen advertindo e denunciando a privatización da xustiza, especialmente por mor da entrada en vigor da Lei Orgánica 1/2025 de Eficiencia Procesual, un texto que obriga a todos aqueles que queiran iniciar un procedemento pola vía civil ou mercantil a tentar antes unha mediación coa outra parte a través de trate un Medio Alternativo de Solución de Conflito, os chamados MASC, un sistema de arbitraxe que hoxe en día non existe en Galicia para o seu acceso público, segundo detallan.

PAGAR Ou PAGAR POR UN “PROCEDEMENTO OBRIGATORIO”

A Xunta de Galicia, máis de dous meses despois da entrada en vigor da norma, non puxo en marcha ningún sistema de mediación ao que poidan acudir aquelas persoas que queiran tramitar unha denuncia por vía civil ou mercantil, tal e como testemuñan os profesionais do TO. Isto obriga aos denunciantes, mesmo a aqueles que polos seus poucos recursos acoden á xustiza gratuíta, un dereito recoñecido pola Constitución, a realizar un investimento nun organismo privado para logo poder levalo ante a Xustiza.

Desde a colectivo Marea Negra de avogados expoñen un caso recente no que unha muller está obrigada a acudir a estes métodos alternativos de solución de conflitos para poder iniciar unha demanda por unha pensión alimenticia para os seus fillos. “É dicir, ten que pagar un avogado para que antes de ir ao xulgado tramite unha mediación e, á súa vez, pagar ao mediador ou ao árbitro ou a quen sexa”, detallan. 

“Unha parella que non estaba casada sepárase. Hai menores polo medio e hai que reclamar alimentos, que pagarán cada un. Trátase dunha cuestión urxente. Desde o Colexio de Avogados, onde chamo para que me digan que servizo público estableceron como MASC para estes procedementos de familia, dinme que ningún, que non hai ningún público previsto”, reprocha a avogada que asumiu esta causa pola quenda de oficio, que lembra que se trata de “un procedemento obrigatorio”. 

“Para que me admitan a demanda eu teño que achegar un certificado de que tentei un medio alternativo de solución de conflitos”, insiste, pero ante a ausencia dun MASC público “teño que dicirlle á miña clienta, usuaria do servizo público da quenda de oficio, que ten a xustiza gratuíta concedida e que tivo que acreditar ante a Xunta que ten acceso a ela, que agora ten que pagar do seu peto un burofax que teño que redactar eu e polo que ninguén me vai a pagar por facer ese burofax”. 

A pesar de que “hai unha lei que di que non ten que pagar peritos nin nada” ao estar amparada polo dereito á asistencia xurídica gratuíta, agora a denunciante “ten que pagar para facerlle unha oferta vinculante á súa expareja”. 

“Non vale a conciliación xudicial, por exemplo, porque non a están admitindo os Letrados da Administración de Xustiza (LAJS), porque entenden que é unha materia indispoñible en familia”, agrega, aínda que hoxe non existe ningún MASC no que poder levar a cabo este tipo de trámites, por exemplo un divorcio.

MÁIS TEMPO, MÁIS PAPELORIO E MÁIS CARO

“Agora hai que facer todo este camiño previo e non hai un servizo público para facelo. Ou a persoa usuaria da xustiza gratuíta paga unha parte privada, ou está paralizado a quenda de oficio en civil, porque non se poden reclamar alimentos”, lamenta o colectivo, que ve como queda “desasistido todo ese grupo de poboación” pola imposibilidade de moitos de poder asumir ese gasto. 

Xa se deron casos de usuarios da quenda de oficio obrigados a “pagar 6 euros para mandar un mail a través do Colexio de Avogados de forma que mandase unha oferta á outra parte para ver se aceptaba”. “Se non contesta, non teñen solucionado o tema. Nin os Colexios saben que facer”, reprenden sobre unha situación que cualifican de “terrible” e que ten bloqueados aos profesionais da quenda de oficio.

De momento, os MASC son necesarios só en procesos mercantís e civís, fóra dos civís “derivados de violencias sobre a muller”. “Polo menos aí tiveron a decencia de non obrigar a negociar con, por exemplo, condenados por agresión”, valoran. No entanto, poderían dar extremos como o dunha muller que reclama unha pensión alimenticia contra un home denunciado previamente por violencia machista. 

“Se o caso fose arquivado e pechásese, terían que ir a arbitraxe. Se aplicamos ese sistema, unha persoa que precise alimentos para os seus fillos antes de empezar a poder cobrar alimentos dos menores, ten que ir a un procedemento que non ten regulado aínda para poder pedir alimentos para os seus fillos”, censuran os togados, considerando que desta forma “van perder unha chea de meses” e que mentres que até abril “a xurisprudencia establecía que se podían pedir  os alimentos desde a data de presentación da demanda”, agora hai que engadir outro período ao iniciar as negociacións. “Podes estar tres meses esperando. Meses nos que os nenos non comen”, aseveran. 

“Non hai medios públicos para ninguén. É unha privatización do sistema xurídico porque obríganche a ir a algo que pagues ti antes de pedir o acceso á xustiza gratuíta, contrario ao Artigo 24”, resolven desde Marea Negra, que pon outro exemplo ademais do do divorcio ou a pensión alimenticia: as débedas.

“Para reclamar unha débeda agora calquera persoa á que lle deban diñeiro ten que iniciar unha negociación co debedor onde ten que presentar unha oferta. Nesa oferta non ten que reclamar a débeda tal cal, senón que ten que haber unha negociación, non serve dar prazos para o pago, senón que se obriga a facer unha oferta á baixa como requisito previo á presentación da demanda. Non existe un método alternativo que non implique esa petición”, expoñen. 

O resumo é que, no contexto actual, hai que regatear cun moroso antes de poder levalo ante a xustiza. Ademais, no caso de que o denunciante vaia pola quenda de oficio, hai que considerar que estaría a perder diñeiro, pois coa rebaixa tería que asumir os gastos de acudir ao MASC.

A Xunta NEGA A FALTA DE PAGAMENTOS E A FALTA DE MECANISMOS

Ante as críticas, a Consellería de Xustiza, coa que contactou este diario, ofrece unha versión diametralmente oposta asegurando que “non é certo que a Xunta estea a privatizar a Xustiza” e apostila que se cumpre “de maneira estrita” o artigo 6 da Lei 1/1996 “que obriga ao pago dos avogados que interveñen nun Medio Alternativo de Solución de Controversias”.

“A Lei de medidas en materia de eficiencia do servizo público de xustiza tamén recolle que as partes poden acudir a calquera MASC asistidas por un avogado. Desta forma, por esta asistencia abonase aos avogados que interveñan tanto si hai acordo coma se non”, explican desde a Consellería, conscientes da entrada en vigor da normativa o pasado 3 de abril. Con todo, desde o sector desdicen á Consellería neste punto e convidan a botar unha rápida ollada aos baremos do TO, onde “non temos partida para o pago de MASC”. 

Por outra banda, desde Xustiza aclaran que a mediación “non é o único suposto de procesibilidad para a admisión das demandas”, e cita opcións que cualifica de “custo cero”, como a negociación directa, a oferta vinculante ou a conciliación que, segundo os casos, cumprirían “os mesmos requisitos de validez”.

“En canto a privatización do servizo, tampouco é certo, porque hai servizos de mediación públicos tanto da Xunta como doutras institucións. Fai falta indicar que actualmente está disposto un servizo de medidas alternativas de solución de controversias no ámbito familiar”, sosteñen desde a Consellería, argumentando que este servizo está “dirixido a facilitar a comunicación entre os membros dunha familia nunha situación de conflito”. 

“Este servizo é gratuíto para aquelas persoas que teñan dereito a xustiza gratuíta. Tamén se poden consultar na páxina web xustiza.gal outros servizos gratuítos, tanto no ámbito penal como no civil e mercantil”, resolven, contraviniendo a denuncia dos letrados, que responden que o intento da Xunta foi “cubrir os MASC de toda Galicia cun orzamento de 30.000 euros para todo un ano”, unha iniciativa que recibiu a negativa unánime dos ICAs galegos por ser unha contía moi pequena cando o convenio de mediación xa non está en vigor.