ASGADeD ve luces e sombras no plan da Xunta para constuir 24 residencias...públicas ou privadas?

Entre todos os anuncios do presidente da Xunta de Galicia, Alfonso Rueda, durante o Debate sobre o Estado da Autonomía, o da construción de 24 novas residencias de maiores no que resta de lexislatura é un dos proxectos máis ambiciosos do Goberno de Galicia. Tras moitos anos sen investir na construción de máis xeriátricos, no medio dunha importante crise no sector despois da pandemia con empresas onde os traballadores denuncian unha precariedade galopante que pasa factura a uns usuarios peor atendidos e con fortes críticas aos procesos de "psiquiatriciación" que viven centros públicos, ademais das denuncias por aqueles de titularidade pública que pasan a xestión privada, o anuncio de que se crearán 1.800 prazas para o coidado de persoas da terceira idade supuxo unha bocanada de aire fresco nesta área. 

En cifras, estas residencias que se construirán en municipios de menos de 50.000 habitantes, significará ademais a creación de ao redor dun milleiro de postos de emprego no ámbito sociosanitario. "É o plan de construción de residencias máis ambicioso da historia de Galicia", catalogou Rueda, xa que suporá un incremento próximo ao 15% con respecto ás prazas existentes na actualidade.

A continuación, o mandatario aproveitou a ocasión no Pazo do Hórreo para reivindicar o papel de Política Social e as melloras na atención na dependencia e a discapacidade que, asegura, han lograro axilizar e simplificar moitos trámites, con máis de 32.000 resolucións en pouco máis de 100 días desde a súa posta en marcha. Tamén lanzou un dardo ao Goberno central, ao que reclamou equilibrar as achegas ao sistema de dependencia ante un déficit de 2.500 millóns de euros, ademais de tratar de "blindar" o Servizo de Axuda non Fogar nas negociacións en curso coa Federación Galega de Municipios e Provincias (#Fegamp).

PRAZAS E RESIDENTES

A ristra de anuncios foi "ben acollida" por parte da Asociación en Defensa do Sistema Público da Dependencia e Discapacidade (ASGADeD), que en conversacións con este diario mostráronse esperanzados co anuncio pero tamén cautelosos por todas as "incógnitas" que existen ao redor dos plans da Xunta. 
 

Así, desde ASGADeD subliñan que este foi "un anuncio relevante", pero do que non poden sacar unha conclusión profunda por "a información dispoñible na actualidade resulta insuficiente para realizar unha valoración global da medida", polo que demandan máis concreción e detalle nas "liñas mestras" desta iniciativa. 
 

Con todo, nunha ollada preliminar a asociación si puido anotar unha serie de elementos que xogarán un papel máis que significativo neste proxecto. En primeiro lugar, ese aumento de prazas do que saca peito a Xunta é "unha boa noticia, dada a escaseza actual". Desde ASGADeD botan man dos números que arroxa o IMSERSO, cunha cobertura en Galicia de 3,33 prazas por cada 100 persoas maiores de 65 anos, "lonxe da media estatal do 4,2 e da dos países da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE) do 5 por cada 100".

"Este déficit explica que, haxa, segundo a Xunta, 1.615 persoas maiores en situación de dependencia en lista de espera para acceder a unha praza pública", censuran desde o colectivo, que entenden que eses algarismos son, igualmente, "insuficientes", pois serían necesarias polo menos 13.000 para alcanzar os niveis da OCDE. 

Por outra banda, un aspecto remarcable do plan é o de levar estas residencias ás localidades por baixo dos 50.000 habitantes, descentralizando así un servizo que, no caso das residencias doadas pola Fundación Amancio Ortega -para a que Rueda tamén tivo palabras de agradecemento na súa comparecencia no hemiciclo-, limitábase ás grandes cidades. 

"Xeraba un agravio comparativo coas vilas e municipios máis pequenos. Esta medida axuda a equilibrar o mapa de atención residencial no territorio", asumen. Tamén o tamaño medio previsto para os xeriátricos, dunhas 75 prazas, é un valor engadido para ASGADeD, pois ao seu xuízo "facilita unha atención máis personalizada e centrada na persoa". No que non están conforme en cambio é na organización das unidades de convivencia en 25 prazas. "Resulta pouco axeitada", entenden, razoando que é "un tamaño excesivo que dificulta a personalización da atención e a creación dun ambiente caseiro", polo que piden un reaxuste neste sentido para rebaixalo até as 15 persoas, cando en Filandia é dunha ducia de residentes.

XESTIÓN PÚBLICA Ou PRIVADA?

Noutra orde, desde ASGADeD subliñan a necesidade de "clarificar tanto os criterios que vai empregar para decidir a localización das novas residencias, pois a transparencia neste proceso é clave para garantir a equidad territorial e a cobertura das zonas con maior demanda, así como a contía e orixe dos recursos económicos que ten intención de dedicar a construílas", sospeitando que se financiarán con fondos europeos. 

O punto que pode levantar máis receos entre as familias e os residentes é que aínda non se especificou nin o modelo de titularidade nin de xestión que se empregará nestes centros, ante o temor de que se privaticen deixando a dirección en mans de empresas como está a ocorrer con moitos centros de titularidade pública. "A Xunta limítase a indicar que desenvolverá un plan de construción ao longo da lexislatura, sen concretar si as residencias serán de titularidade pública ou privada, nin si serán xestionadas de maneira directa ou indirecta pola propia Xunta", critican.

"Neste sentido, é relevante lembrar precedentes como o Plan de Atención Galego ás Persoas Maiores 2001-2006, no que a Xunta asinou un convenio co IGAPE para subvencionar a construción de 20 residencias privadas de máis de 150 prazas, condicionando a recepción das subvencións a que ao redor do 40% das prazas de cada centro fosen concertadas coa Xunta. Tendo en conta esta experiencia, resulta esencial que a Xunta aclare si as novas residencias serán públicas ou privadas, e en caso de ser públicas, se a súa xestión será directa (por parte da administración) ou externalizada as entidades privadas, como ocorreu coas residencias promovidas pola Fundación Amancio Ortega", apostilan. 

Por todo iso, ASGADeD defende que os novos centros "deben de ser de titularidade, xestión e provisión 100% públicas, para que poidan cumprir con eficacia e eficiencia o seu papel e dar servizo a poboación galega e reducir as importantes listas de espera que existen para conseguir unha praza nunha residencia pública".