A Xunta converte a residencia Volta do Castro de xeriátrico en psiquiátrico: "Isto non é un almacén de persoas"

Derívaa nas residencias galegas foi cada vez máis pronunciada nos últimos anos. Os traballadores xeriátricos, en continuas mobilizacións desde hai semanas, demandan melloras nun sector fundamental que proporciona coidados á terceira idade, un grupo cada vez máis numeroso nunha comunidade máis e máis envellecida. Con todo, os centros contan con cada vez menos medios e menos recursos mentres se enfrontan a un proceso de “psiquiatrización”, é dicir, converter as residencias en psiquiátricos, algo que está a ocorrer en toda a xeografía galega.

A última denuncia neste sentido chega desde a residencia Volta do Castro de Santiago de Compostela, onde entre os seus 130 residentes hai varios, os últimos en chegar, que refiren problemas mentais e adiccións que non poden ser correctamente tratadas nesta instalación, xa que nin os traballadores teñen a formación nin as ferramentas para prestar os coidados a usuarios convertidos en pacientes e, nalgúns casos, perigoso para os demais residentes.

DE RESIDENCIA A PSIQUIÁTRICO

Xan Carlos Ansia é un dos traballadores deste centro que o martes se mobilizou na entrada da residencia para visibilizar o malestar de todos os profesionais que traballan alí, onde reclaman máis contratacións xa non só de gerocultores, senón tamén persoal de cociña, de limpeza, animadores socioculturais e até de mantemento. “Até un fluorescente que parpadea pode provocar unha reacción violenta nalgúns residentes, de modo que hai que cambialos canto antes e necesitamos xente que saiba facelo”, ejemplifica Ansia.

Este febreiro comezaron as protestas que de momento tiveron “unha acollida moi positiva” tanto por parte de traballadores como de “familiares que se solidarizaron connosco”. “Saben que a situación é alarmante. Metes a un familiar nunha residencia onde supós que hai unha serie de prestacións e coidados, pero resulta que o estás metendo nun psiquiátrico con xente que se altera, agresiva, antisocial, que necesita outro tipo de coidados”, razoa Ansia. 

Nestas circunstancias, os propios traballadores son conscientes de que non é o mellor lugar para ter a un ser querido. “Meter a un familiar meu aquí? Neste momento non. Non, porque non teño a garantía de que a persoa que ingrese aquí vaia ser feliz; unha persoa maior pode estar a convivir cunha persoa con algún tipo de psicopatía e non con alguén dos seus mesmas características. É un risco e neste momento non o faría, e resúltame doloroso dicilo, pero é a realidade á que nos obrigou a Consellería”, explica Ansia.

“TRÁENOS AQUÍ A MORRER”

As críticas van dirixidas tanto á dirección do centro como a Política Social, con quen “non existe diálogo” mentres teñen que escoitar reproches por parte de Fabiola García sinalando que fai falta “empatía e humanidade porque esa xente ten que estar en algures”. “Non hai que metela nalgún lado”, sanciona Ansia, “senón onde teñen que estar, non en calquera sitio”. “Non queremos que se atopen tirados, pero isto nin é un almacén nin é unha unidade psiquiátrica”, insisten os empregados, que se enfrontan a diario a situacións tan horribles como “ingresos de persoas ás que traen aquí a morrer”. 

“Dínnolo así e tráennolos a coidados paliativos. Levo 40 anos nisto e sempre escapamos da idea de que os xeriátricos son lugares aos que se vai a morrer”, incide Ansia, lembrando casos de usuarios “que viviron 20 ou 30 anos nunha residencia, gozando dos últimos anos da súa vida, con actividades, feliz e con coidados profesionais”, unha situación que agora cambiou pois “a propia institución percíbeche ás veces como un morto vivente”.  

Na mesma liña, Ansia reprende as “falsidades” e “hipocrisías” que se verteron sobre este centro, “no que prometeron moitas cousas e pintárono como o mundo feliz”. “Hai tres anos prometían separación entre os usuarios correntes e os enfermos psiquiátricos, con camas especiais, con persoal preparado, con formación… Estamos en 2025 e nada de nada”, censura, recalcando que a situación é “alarmante e grave” pois non teñen as ferramentas necesarias para tratar de maneira axeitada ás persoas que teñen algunha enfermidade mental ou adiccións como alcoholismo ou drogadicción. 

ENCERRADOS As 24 HORAS “POR MANDATO XUDICIAL”

Tampouco o persoal sanitario do centro está suficientemente formado para tratar estas circunstancias, pois “o médico das residencias é gerontólogo, non psiquiatra”. No entanto, e a diferenza do que vén sucedendo en moitas residencias privadas, en Volta do Castro “todos temos titulación, incluso as camareiras limpadoras; na nosa categoría temos a formación e somos profesionais”.

“En moitos casos non comprenden cousas como que non se pode entrar nunha habitación se a acaban de limpar ou que hai uns horarios estipulados para as comidas. A resposta pode ser agresiva ou violenta”, relatan desde Volta do Castro, apuntando á súa vez que algúns usuarios “non poden saír da residencia por mandato xudicial”, pero “se escapan, porque non somos un cárcere”.

“Hai persoas encerradas as 24 horas sen saír durante anos. Aquí non temos terapias específicas para estes casos onde poidan saír ao exterior ou a actividades, como tampouco participan no bingo ou outros actos, só toman a medicación que lles corresponde, cando non a cospen, e están un pouco máis controlados”, narra Ansia. 

Sen máis medios, persoal ou formación, os traballadores ven “desesperados” pola súa incapacidade para responder a segundo que situacións. “Como debo responder ante alguén que me quere agredir? Encároo? Doulle as costas? Escapo? O calmo?”, cuestiona Ansia, agregando á súa vez que o repunte nas agresións que sofren foi considerable, pero tamén entre os propios usuarios pois “existen friccións e peléxanse entre eles”. 

Neste proceso de psiquiatrización deuse o resultado de que “no comedor principal xa son case a metade as persoas cun historial psiquiátrico, polo que se necesitan moitos máis ollos”. Para demandar todos eses ollos e brazos que fan falta na residencia, os traballadores acordaron manter as mobilizacións e nos próximos días anunciarán iniciativas como “andainas protesta” para levar á rúa as súas demandas e facer visible a tolemia literal que están a vivir.