Nicolás González, eurodiputado: "Da DANA temos que aprender; a arquitectura institucional non se cambia dun minuto a outro"

Nos últimos días presenciamos como as redes sociais tamén se convertían nun auténtico bulleiral, con informacións interesadas en contas, imos dicir, moi sospeitosas. Afortunadamente, a súa parece arroxar algo de luz sobre un asunto tan complicado como o da crise da DANA. Como viviu todo este caos desde as redes?

Con preocupación, sobre todo cando ves que se utiliza moito a mentira, os bulos, información interesada, fundamentalmente tamén por actores que o único que buscan é influenciar á poboación, polarizar e contar cousas que non son certas. Precisamente para enfrontarnos socialmente en momentos de crises. Gústalles o caos e viven do caos, por tanto xeran máis caos. Estas influencias, normalmente de grupos ultra, fundamentalmente de ultradereita, tamén teñen certas influencias estranxeiras. En Bruxelas sabemos ben como funcionan e chámanos moito a atención o que sucedeu. Isto algún día haberá que atallalo. É terrible o que vivimos. 

A súa experiencia profesional fíxoo coñecedor dun campo como é o da xestión e estudo de catástrofes. Puxo como exemplo as publicacións de Álvarez Leiva, pero, pódese estar preparado para algo como o ocorrido en Valencia ou supera todo o imaxinable?

Toda catástrofe e toda xestión necesita prevención. Aquí hai que ter primeiro prevención das catástrofes ademais de preparación. A preparación adéstrase adestrando aos diferentes servizos de emerxencia, non só na súa propia asistencia, senón tamén na coordinación entre os diferentes servizos. É importante que existan primeiro estes servizos, porque hai que lembrar en Valencia un deles foi suprimido, e que se coñezan e coordínense entre si, máxime cando traballan no mesmo terreo van ter que facer fronte a emerxencias complexas moitas veces nese terreo. 
 

É certo que cada unha destas catástrofes, tanto naturais como non naturais, son diferentes entre si. Hai unhas pautas de actuación e unha, digamos, teoría de catástrofes e, no meu caso sanitario, un medicamento de catástrofes perfectamente coñecida onde se vai acumulando tamén coñecemento ao longo do tempo. É unha disciplina relativamente nova, pero cunhas pautas que inclúen fundamentalmente a preparación e a prevención, así como plans e planificacións. Todas estas cuestións para min son tremendamente importantes. 
 

Pasou xa unha semana desde o suceso, pero as necesidades seguen sendo moitas. Polos seus coñecementos, en que se debería enfocar a asistencia nestes momentos e como pode axudar a poboación, si é que pode axudar en algo?

Ás veces é difícil de entender, pero o primeiro é o rescate. Hai que priorizar os rescates daqueles que están con vida e os rescates daqueles que hai que buscar porque están desaparecidos. Iso é prioritario. Hai outras necesidades que se van solapando: subministracións, chegar aos sitios, limpar, reparar as vías...tamén é moi importante. Vanse sucedendo estas prioridades ao longo do tempo.

Na fase de rescate chegará un momento onde se perda a xanela de operatividade e seguirá sendo importante atopar aos desaparecidos, pero xa nos teremos que centrar máis nas cuestións de vías, de salubridade, de atención ás persoas, de buscar a normalidade, por exemplo, como que os nenos vaian ao colexio. Isto vai tendo unhas diferentes fases, creo que iso é importante tamén que a poboación o coñeza, porque para alguén que perdeu a súa casa todo é prioritario, desde logo que é prioritario. Para alguén que busca á súa ser querido ou que non sabe que foi del temos que entender que iso é unha prioridade aínda maior. É moi difícil explicar isto no medio dunha catástrofe porque todo o mundo ten necesidades tremendas e o sufrimento é maiúsculo, por tanto, hai que saber tamén que os servizos de emerxencia teñen as súas prioridades pero que a cidadanía establece unhas necesidades, xa que todo o mundo sente desamparado neses primeiros momentos. 
 

En redes fixo moita pedagoxía do asunto, especialmente aclarando un aspecto como é o das competencias e as responsabilidades que tocan a cada administración, as cadeas de mando, etc. Esta mesma semana preguntamos a Alfonso Rueda polas intencións da Xunta de pedir as competencias en materia meteorolóxica para que Meteogalicia xestione as alertas que hoxe manda a AEMET. Cre que é positivo que sexan as comunidades as que teñan este poder ou o ocorrido reforza a idea de que, en situacións extremas, debe obedecer a un mando único para unha mellor xestión?

Poderiamos discutir moitas cousas sobre competencias, pero a competencia real de xestión de emerxencias está na comunidade autónoma. Iso é o primeiro. E unha comunidade autónoma, cando ten unha competencia, como ten a Comunidade Valenciana neste caso, debe asumir esas competencias, debe desenvolver esas competencias e debe actuar conforme a esas competencias.Galicia fíxoo. Ten unha Axencia Galega de Emerxencias e temos diferentes servizos que están máis ou menos ben coordinado. Creamos unha estrutura e desenvolvemos estas competencias. Iso é o responsable. Logo pódese discutir si as alertas poden vir dun sitio ou doutro, pero unha tormenta non vai parar xusto na fronteira dunha comunidade autónoma. Podemos discutir moito sobre isto. 
 

Pero a arquitectura institucional que nos demos na xestión de emerxencias é moi importante e non se pode cambiar dun minuto para outro. Agora, cando un ten unha responsabilidade debe asumila, desenvolvela e xestionala. E iso eu creo que é o responsable en termos políticos.  Por que se discute a competencia de emerxencia da Comunidade Valenciana? Creo, principalmente, polo erro orixinal de Mazón nas primeiras horas de non dar a alerta. Iso é o que crea desconfianza sobre o mando na Comunidade Valenciana. Existiron outras cuestións e non xeraron debate. 
 

Mesmo me gustaría que alguén me explicase por que sería mellor a atención doutra forma. Que melloraría nesas primeiras horas que o mando fose estatal? Unha vez que Mazón toma a decisión de enviar a alerta e empeza a contar a catástrofe a través das riadas, hai alguén capaz de explicar en que ía mellorar? Eu teño máis confianza en Grande-Marlaska que en Mazón como xestor dunha catástrofe, sen dúbida. Pero primeiro de todo teño confianza nas estruturas que nos demos a través das leis. 

"QUEN NON CONDENA As AGRESIÓNS NON ES UN DEMÓCRATA"

O pasado domingo en Paiporta o rei conversaba cun grupo de mozos e dicíalles que non se cresen todas as informacións porque había “moitos interesados en que haxa caos”. Queda por saber quen son eses interesados e si, seica, forman parte das administracións públicas…

É todo un debate e volvemos ao do principio de bulos e desinformación. Claro que hai actores interesados, e estou seguro que en Paiporta os que crearon todo o balbordo non son os veciños indignados que protestaban polo que crían que debían recibir nese momento e que era unha atención axeitada e que non a estaban recibindo. Creo que o que a protesta está a manipular totalmente por elementos da extremaderecha que o buscan é o caos. Son os mesmos que intoxicaron nas redes, feito bulos e manipularon á poboación.

Eu non vin nada máis desagradable nestes días que xente case deseándo e dicindo que cando abrise o parking do Centro Comercial de Bonaire habería centos de mortos…todo xogando coa ansiedade, a tristeza e a desgraza da poboación para xerar máis e máis caos. Temos que aprender, porque isto vai suceder máis veces, xa non é só un problema na xestión dunha catástrofe, é un problema para a democracia. 
 

Cabe mencionar as agresións que sufriron, entre outros, o presidente Pedro Sánchez. Algúns partidos e actores políticos nin sequera pronunciáronse sobre este episodio, outros o fixeron bastante tarde. Que lle parece?

Quen non condena a agresión aos representantes do Estado non é un demócrata. Para min non son demócratas. Sobre todo nunha situación de crise. Habemos visto que estaba todo bastante ben orquestrado. O que non o faga retrátase. Primeiro retrátase quen o fai, quen orquestra, pero xa sabemos que con iso non podemos contar para unha democracia sa. Pero con aqueles que si se debe contar para unha democracia sa deben ser máis veloces e máis dilixentes nas súas reaccións en canto a estes sucesos. 
 

Tamén en redes fixeches aclaracións sobre a ‘Fase de Caos’, as infraestruturas e a mobilización de recursos. Todo isto entronca coas declaracións do xefe da UME, que falaba da disposición dos militares pero a imposibilidade de mobilizalos dunha maneira inmediata, ou das actuacións do Ministerio de Transportes de Óscar Puente, que parece un dos máis activos nestes momentos. Parece que hai moito traballo entre bambalinas e que o ruído en ocasións non nos deixa ver…

Eu o que espero é que os veciños de Valencia afectados si empecen a ver como as axudas chegan. Entramos nunha fase onde a desproporción entre as necesidades e a oferta de axuda é terrible, é unha gran desproporción. Creo que iso vaise a empezar a equilibrar. Segue habendo moita xente desatendida, pero a xente verase cada vez máis arroupada polas administracións públicas, porque ao final é o sector público o que está a facer un grandísimo traballo. Sen eles as primeiras horas son moi difíciles de xestionar. 

En canto á UME, o xeneral Francisco Javier Marcos deixouno claro: el non pode pór de súpeto 20.000 soldados en Valencia porque o que xera é un caos. Algo que se aprende en emerxencias na xestión de catástrofes é que dos equipos que van intervir nunha zona, que saen da súa zona de confort e van a outra a intervir, o primeiro é que teñen que ser autónomos, porque non pode chegar a un sitio no non hai auga 8.000 soldados pedindo auga para beber ou fuel para os camións, ou luz para cubrir necesidades…a loxística ten que ir por diante. Esa loxística ten que ser tamén subministración de asistencia. O exemplo está no buque Galicia, desprazado para que os militares poidan aloxar nel. Evidentemente, dar o sostén a toda a emerxencia leva moito tempo. A UME desprégase moi rápido, pero o groso tarda tempo, e mover un camión guindastre, se ten que facer 400 quilómetros, pode levar tempo.  
 

COMO PODE AXUDAR A UE?

Xa no plano europeo, como pode axudar o Parlamento Europeo para recuperar a normalidade? Como están a ser ou van ser os días dun eurodiputado ao redor deste caso?

Hai tres elementos, fundamentalmente. O primeiro é o mecanismo de protección civil, que permite xerar recursos para corrixir a falta de medios materiais na xestión dunha emerxencia ou que poida verse complementada. Pero España, tendo a UME que temos, non creo que vaia necesitar ese mecanismo de protección civil que si necesitan outros países, como ocorreu non fai tanto en Hungría no pasado tamén durante unhas inundacións. 

Pero outros dous elementos importantes teñen que ver coas axudas que imos necesitar en termos de fondos para recuperar esas zonas. Falamos do fondo de solidariedade, onde poderiamos conseguir diñeiro a través dese fondo solidariedade de fondos europeos, fundamentalmente para a recuperación e reconstrución de zonas afectadas. Poderíase porque fixemos posible recentemente que as DANAS poidan entrar nese grupo de catástrofes naturais que puidesen recibir este tipo de axudas, pero agora hai que reclamalo, porque está claro que é un instrumento para apoiar a recuperación de catástrofes naturais, non para a asistencia directa.

O outro elemento que que é importante, algo polo que se vai a loitar, que é o regulamento RESTORE, porque o ‘Regulamento RESTORE’, un regulamento que permite que fondos de cohesión póidanse reprogramar, mesmo adiantar, para que se poidan dedicar especificamente a unha emerxencia que se produciu. Niso pedimos que as institucións europeas vaian pola vía de urxencia, porque estamos neste momento discutíndoo, para que Valencia poida recibir destes fondos. 
 

O que deixa en evidencia todo isto é a urxencia de actuar contra o cambio climático. Europa ten a chave e tomar decisións claras nesta materia. Estes días, por exemplo, puxeches o foco nos combustibles fósiles e a última vez que falamos, antes das eleccións europeas, dicíame que xa hai políticas aprobadas, pero queda polas en marcha. Xa están en marcha?

O que puxo de relevo é algo que xa viñamos dicindo e que viñan dicindo os científicos: o cambio climático está a suceder e xera problemas. Até xera problemas de saúde pública. E si, sempre houbo DANAS, sempre houbo temporais. O problema que se está denotando e que ven os científicos é que cada vez son máis frecuentes e os fenómenos meteorolóxicos son máis acusados, máis salvaxes. É dicir, unha seca é máis extrema, pero tamén un temporal, como o que vimos, é moito máis extremo que os previos e repítese con máis frecuencia. Non vai ir a menos; temos que traballar na mitigación, reducir as nosas emisións. Iso ímolo facendo e témolo que ir facendo dunha maneira cada vez máis ambiciosa.
 

E a outra parte é traballar na adaptación: hai unha nova realidade de cambio climático e témonos que ir adaptando. E esa adaptación significa que, por exemplo, as nosas cidades teñen que estar pensadas baixo esas premisas de que estamos a falar de cambio climático, as zonas inundables, non construír, ter precaucións, solucións baseadas na natureza, como bosques que poidan, en caso de inundacións, ser capaces de atrapar as rías. Son cousas que existen, pódense facer, así como recuperar ecosistemas que están danados e que o propio dano nese ecosistema supón un risco maior ou de inundación ou doutros fenómenos naturais que poidan ser exacerbados. Eu creo que isto temos que velo canto antes e traballar.

Está a Lei de Restauración de Natureza e todas as normas que nos podemos dar en facer que os nosos medios de vida estean mellor adaptados ao cambio climático. A ninguén se lle ocorrería en Galicia construír á beira dun río cando sabemos até onde soben os ríos e como soben. Temos un coñecemento, o máximo que puñamos a favor dos ríos tradicionalmente eran os muíños e xa eran fundamentalmente inundables. Por tanto, ese coñecemento tamén debemos aplicalo agora que sabemos que eses riscos son maiores e teñen que estar na planificación, pero tamén teñen que estar na acción das institucións políticas, crear leis que melloren esa adaptación e que nos fagan máis fortes ante o desafío que ten o cambio climático.

Tamén cabe dicir que o negacionismo e o retardismo están a mostrarse como un perigo para a poboación, un perigo real para a poboación. Estas forzas extremistas buscan tapar unha realidade, que non falemos de que o cambio climático está a suceder e é lesivo para as nosas vidas.