Cúmprense 50 anos da morte de Franco: Toca xa enterrar o “pacto do esquecemento”?

Adóitase dicir que das persoas mortas non se fala mal. É unha afirmación que non sempre ten xustificación. Porque unha persoa se morrese non significa que as súas accións tamén corran a mesma sorte. Seguramente hai opinións para todos os gustos en canto a esa frase e a súa aplicación en xeral; no entanto, hai excepcións (aínda que o perdón sexa moi cristián). Refírome aos ditadores que deixaron un recordo indeleble en tantas e tantas familias porque algún ser querido foi executado en aras de impor o silencio das cunetas, as tapias dos cemiterios e os paseos nocturnos dos que non volvían nunca máis. Moitas desas persoas seguen sendo buscadas para que repousen nun lugar digno e as súas familias poidan ir porlles un ramo de flores coa tranquilidade de saber onde se atopan.

A guerra civil española foi unha loita entre irmáns, consecuencia dun golpe de estado dun militar africanista nacido no Ferrol, chamado Francisco Franco, contra un goberno republicano lexítimo elixido nas urnas. Un goberno democrático que non foi respectado. Unha guerra sanguenta que deu paso á ditadura de Franco, que durou demasiados anos. O ditador non se conformou con facer co control do país ao derrotar ao exército republicano e ás persoas vindas de fóra a defender a democracia. Franco encheu os cárceres de presos; o horror e os asasinatos seguiron producir en “tempos de paz”. Franco era un militar frío e sanguinario ao que non lle tremía a man á hora de asinar as sentenzas de morte. Foron tempos de medo, de falta de democracia, de prohibicións e de adoctrinamiento político e relixioso.

Este 20 de novembro conmemórase o 50 aniversario da morte do ditador. É un día no que lembrar aos españois —especialmente aos mozos que non viviron a ditadura— que os tempos pasados non eran mellores si falamos de fascismo e do perigo que supón que eles pensen que Franco non era tan malo. Engado que non era malo, era peor. Agora toca un gran labor pedagóxico de explicar ben o que é unha ditadura, especialmente a española, que non ten nada de romántica, senón de asasina e de eliminación de dereitos para as mulleres e colectivos sociais. Falta de liberdade e a aplicación do medo para ter á xente “durmida”, ignorante.

Hai xa tempo que hai unha preocupación cunha boa parte da sociedade que non coñece o que foi a ditadura, que está a ser manipulada. Segundo algunhas enquisas, ao redor do 24% das persoas entre 18 e 30 anos dixeron que non lles importaría vivir baixo un réxime autoritario, que máis do 21% dos enquisados consideraban que na época de Franco había cousas boas ou moi boas. Ante estas afirmacións, que espertaron unha gran preocupación, Fernando Martínez López, historiador e secretario de Estado para a Memoria Democrática de España, sinala que se fai necesario explicar aos mozos o que foi a ditadura: hai moitísima ignorancia.

Que sucedeu para que unha boa parte dos mozos pense así? Varias son as causas. A actitude de pasar “páxina” para superar as feridas da guerra. Ademais, a Lei de Amnistía de 1977, que outorgaba impunidade a quen cometeron crimes durante a guerra e seguiron facéndoo durante o réxime franquista, estivo acompañada dun pacto social sobreentendido coñecido como o “pacto do esquecemento”. O obxectivo, nada fácil, era pasar páxina e seguir adiante canto antes. Non foi fácil o acordo, pero nese momento era necesario. Agora ben, esta aplicación do pacto do esquecemento foi demasiado longa, non se explicou ben o que realmente foi a ditadura e tamén se produciu unha falta de interese por coñecer a historia deste país. As redes sociais non son as mellores fontes de información e os bulos seguen correndo.

Quizais agora, chegados aos 50 anos, e tal como está o patio político, sería bo buscar a maneira de explicar a realidade, para que teñan información correcta. Dicía o escritor Miguel Delibes que “o fascismo se cura lendo e o racismo cúrase viaxando”.

Quen queiran vender que Franco non morreu, só hai que ir ao cemiterio de Mingorrubio, no Pardo, onde se atopa un mausoleo do Estado, e alí está a súa lápida xunto á da súa muller, Carmen Polo. De alí non vai saír. Franco, ditador, aínda que morra, hai que explicar o que realmente era; débeselle aos fusilados e as súas familias. Por certo, nese cemiterio atópanse enterrados algúns ditadores latinoamericanos.