M. Lavandeira (SOS Suído): "A mina de Doade é inicio dun plan para seis minas máis en avión e Forcarei"

Que significa, na práctica, que a Unión Europea haxa declarado a Mina Doade como proxecto estratéxico? Como cre que este recoñecemento influirá no acceso a financiamento e permisos para o proxecto? 
En teoría o CRMA significa unha tramitación express e acceso a financiamento europeo. Na práctica haberá que velo, porque non se poderán saltar os trámites obrigatorios, como unha axeitada avaliación de impacto ambiental. A empresa afirmou en entrevista  que non farán uso do financiamento europeo, iso tamén haberá que ver se realmente será así. 

Unha mina de litio na cabeceira do Verdugo e afluentes do Miño pouco ten que ver cunha transición verde

Desde SOS Suído, como valoran que a UE priorice a mina de Doade fronte a outras alternativas como a reciclaxe ou a redución da demanda de minerais? Cren que isto reflicte un enfoque equivocado na transición verde? 

O proxecto de Mina Doade non é sostible nin no seu impacto ambiental nin no seu impacto social. Unha mina de litio na zona cabeceira do río Verdugo e afluentes do Miño e do Lérez pouco ten que ver cunha transición verde. Ademais, atópase á beira de Rede Natura Serra do Cando e da Serra do Suído con valores naturais únicos. Advertimos que non imos permitir que nós, os directamente afectados, sexamos os que paguen as consecuencias de decisións políticas equivocadas. 

Unha transición verde, ecolóxica e xusta debe apostar polo decrecimiento e a reciclaxe responsable e limpa. Abrir novas minas “ás toas” mentres as minas que temos en Galicia (Touro, San Fins, Penouta) están a contaminar de forma impune e mentres non reducimos o noso consumo de minerais, non é a solución para a crísis climática e a crise de biodiversidade. Trátase máis bién dun ecocidio planificado. 

En 2020, houbo un intento de abrir a mina que foi paralizado tras un informe desfavorable da Xunta polo seu impacto ambiental. Que ocorreu exactamente nese proceso e que leccións deixou para a oposición actual? 

Oficialmente o proxecto foi rexeitado pola Xunta de Galicia en novembro 2020 por un informe negativo da Confederación Hidrográfica Miño-Sil que existía xa desde 2019. Nós pensamos que foi rexeitado ademais porque numerosas asociacións ambientais advertían á Xunta de Galicia que sería totalmente ilegal seguir tramitando o proxecto omitiendo o procedemento de avaliación de impacto ambiental. En decembro 2020 SAMCA recorreu a resolución ante o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, pero despois de que unha ONG se acudise como codemandante no procedemento xudicial chamando a atención sobre a omisión do tramite de EIA e outras irregularidades, a empresa retirou a súa demanda. 

Pero a mineira seguiu co seu traballo de preparación …

Durante  anos 2022-2024 SAMCA aproveitou para facer os estudos hidrológicos e hidrogeológicos que a Confederación Hidrográfica xa lles solicitou en 2019 e que nunca foron presentados. Que aprendemos diso? Que non podemos contar con que as Administracións velen polos nosos dereitos como cidadáns. Á vista está que son decisións políticas, ver o caso de Altri. Non temos constancia de ningún proxecto extractivista que se tramitou de forma transparente e coherente coa lei. Sempre pola porta de atrás e sen contar coas comunidades locais afectadas. Esperamos e desexamos que iso cambie. Loitaremos para que se faga xustiza, porque tarde ou cedo a xustiza daranos a razón. 

Trátase dunha mina tradicional, é dicir, non é ao descuberto, cunha ocupación en superficie moitísimo máis pequena que, por exemplo, as grandes canteiras ou a mina de cobre que se pretende instalar en cobre de Touro. Con todo, que impactos ambientais tería, en particular no relacionado cos acuíferos? 

En primeiro lugar, unha cousa é o que din que ocupará en superficie -que vai ser maior polos residuos mineiros que xerará- e outra é o que pasa en en subsolo, onde haberá km de galerías a diversas profundidades, afectará as augas subterráneas, a acuíferos, ás tomas de auga potable do pobo de Doade e demais pobos dentro da Concesión de Explotación en primeira instancia. A auga potable de Doade provén na súa totalidade da zona onde a empresa quere instalar a mina. 

En segundo lugar, afectará ao rio Porto de Anta (Río Doade/Cartelle) que desemboca no Miño, que pasa xusto encima das galerías subterráneas e onde queren construír as plataformas mineiras en superficie. A vertedura da mina vai directamente a ese río e de aí á praia fluvial de Doade. De aí vai ao Avia, pasando por toda a comarca do Ribeiro e logo ao río Miño, desembocando no Atlántico. 

Vostedes, ademais, temen que o proxecto inicial en realidade sexa só o inicio …

Sabemos que Mina Doade non será só unha pequena mina subterránea no monte de Doade. Será só a fase inicial dun proxecto moito máis amplo con varias minas adxacentes, correspondentes aos 6 xacementos de litio detectados no permiso de investigación Alberta I: desde Presqueiras (Forcarei) até Taboazas (Avión) que irán abrindo simultaneamente ou seguidamente. Ese sempre foi o plan, xa de Solid Mines en 2015 e tamén de RMG- SAMCA no proxecto presentado en 2018. 

Esta vez simplemente preséntano doutra forma, Un primeiro proxecto chamado Mina Doade solicitando a concesión de explotación nunha área moita maior e prorrogando o resto do permiso de investigación de Alberta I para poder abrir máis minas simultaneamente ou nun futuro próximo. Até hoxe as Comunidades de Montes acudidas non teñen o acceso á documentación de solicitude da prórroga do permiso de investigación que presentou SAMCA en decembro 2024 á Xunta. En Presqueiras (Forcarei) nace un afluyente do río Lérez que desemboca na ria de Pontevedra. E máis abaixo, na aldea Fontegrande/Cernadelo nace o río Verdugo, dentro do permiso de investigación Alberta I. 

A todo iso hai que engadir, que Mina Doade e Alberta I están á beira da Rede Natura Serra do Cando, ZEC Sierra do Candán e dentro da Serra do Suído. A Serra do Suído foi proposta para a ampliación de Rede Natura en 2008, tamén en 2011 e até hoxe, seguimos esperando unha decisión respecto diso da Xunta de Galicia. É difícil avaliar o impacto ambiental dun proxecto sobre un espazo natural único, que debería ser protexido pero non o é. 

O plan da actual mina de Doade xa afecta a municipios como Beariz, A Lama, Cerdedo-Cotobade, Avión e Forcarei. Cal é o punto de vista maioritario destes concellos respecto ao proxecto?

Esperamos que empecen a escoitar aos seus veciños, estamos a levantar a voz. Os alcaldes de Beariz, A Lama, Cerdedo-Cotobade, Avión e a alcaldesa de Forcarei son os nosos representantes democráticos, ademais de veciños, e esperamos que escoiten a voz do pobo, que se solidaricen cos directamente afectados. Con ese fin anunciamos unha inminente recollida de firmas nos 5 concellos que se entregará xunto cunha carta aberta, escrita polos directamente afectados aos 5 alcaldes. 

 “Prometer 320 empregos é gratis. No proxecto anterior prometían só 91.”

A empresa promete 320 empregos directos e indirectos. Hai evidencia de que a Mina de Doade estea a ofrecer xa empregos a través dos concellos ou doutras canles na zona? Se aínda non hai empregos concretos, que opinan das promesas da promotora sobre o impacto económico positivo para a rexión? 

De momento non ofrecen empregos a través dos concellos, pero seguramente iso empezará en breve nos concellos que se prestan para iso. Fronte ás promesas de emprego haberá que facer tamén a conta, cantos traballos locais xa existentes veranse afectados negativamente pola actividade mineira na zona. Os números ofrecidos pola empresa ao longo destes anos están a aumentar de forma milagrosa, e iso que se trata dunha copia do proxecto anterior. No anterior proxecto prometeron 91 postos de traballo. Prometer é gratis. 

“Os sociólogos contratados pola mineira parecía que tiñan un especial interese en recoller datos persoais de persoas en contra da mina”

A empresa indica que iniciará un proceso de diálogo cos veciños. Vostedes levan anos mobilizar. Neste tempo, dialogaron con SOS Suído? 

A empresa nunca dialogou cos veciños. En primeiro lugar, solicitaron a ocupación temporal (parecida á expropiación forzosa) do monte de Doade en setembro 2023. Cando estaban a preparar o proxecto en 2024 para presentarllo á Comisión Europea, déronse conta, que non daría boa imaxe ese asunto na solicitude e na avaliación da aceptación social e retirárona. En segundo lugar, regalaron axendas escolares con contido altamente positivo sobre a actividade mineira (omitiendo os impactos negativos) aos nenos dos colexios da zona en setembro. Ese intento de compra de vontades dos máis pequenos e dos seus pais non tivo moito éxito e foi denunciado polas familias. Despois de presentar o seu proxecto en agosto 2024 á Comisión Europea empezaron cun suposto “proceso de escoita”, entre setembro e decembro 2024. Pero non o fixo a empresa SAMCA si non a empresa Deloga, contratada con ese fin por SAMCA. O persoal de Deloga presentábase como sociólogos totalmente imparciais e con interese cientifico, pero nada máis lonxe da realidade. Os veciños mostráronse bastante molestos, dado que tocaron nas portas das casas, entraron sen ter cita nos nosos postos de traballo, chamaron moi insistentes aos nosos teléfonos privados (non sabemos de onde sacaron os nosos números de télefono) e parecía que tiñan un especial interese en recoller datos persoais de persoas en contra da mina.

 O curioso dese suposto “proceso de escoita” foi, que durante todo o “proceso” non había outra información dispoñible sobre o proxecto que a información meramente promocional da páxina web de MINA Doade. É difícil opinar sobre un proxecto do cal non nos quixeron dar información real, non ten moito sentido. Se realmente tivesen interese en escoitar, saberían perfectamente que os directamente afectados están en contra do proxecto.

Pero vostedes negociarán?

Para SOS Suído-Seixo/Mina alberta NON non hai nada que dialogar cunha empresa que non queremos que se instale no noso territorio. Non imos negociar con SAMCA si a mina será máis ou menos verde nin nos imos a deixar enganar con promesas marabillosas para a nosa zona. A minería verde e sostible non existe. E eles sábeno. 

Algúns veciños e sectores ven a mina como unha oportunidade para xerar emprego e revitalizar unha zona rural como Doade-Beariz. Que lles diría SOS Suído a quen defenden esta postura? 

É unha pena que os nosos concellos e administracións non aposten por outras opcións de “revitalizar” a zona. Opcións que serían sostibles e responsables co medioambiente e cos veciños. Exemplos hai na zona, con pouco ou ningún apoio por parte das nosas administracións ou da Union Europea. Por certo, percibimos as nosas aldeas cheas de vida. 

Ás persoas ou sectores que pensan que Mina Doade vai revitalizar “” a zona, gustaríanos dicirlles o seguinte: Sen auga non hai vida. E sen vida non hai nada, nin postos de traballo nin futuro. Temos o exemplo de Viana de Birlo, un concello que apostou por unha mina de coltán (mina Penouta) e onde a xente ao principio estaba encantada cos postos de traballo. Hoxe en día esta mina está pecha e os traballadores están na rúa. O soño do progreso durou moi pouco. As augas que saen da mina e tamén a auga potable dos veciños están contaminados con metais pesados. As persoas, as plantas e os animais beben auga contaminada. As casas dos veciños teñen gretas causadas polas explosións e o po xerado pola mina está por todas as partes. A empresa, Strategic Minerals, non paga polos danos causados, está en liquidación.  

Doade non quere ser a nova Penouta.  A nosa auga, a nosa saúde, a saúde dos nosos fillos e os nosos maiores e a nosa calidade de vida teñen absoluta prioridade, son altamente estratéxicos para nós, son innegociables e defenderémolos.

Estamos a preparar o recurso de revisión interna da designación do proxecto Mina Doade como estratéxico, que imos presentar á Comisión

Coa Xunta aínda estudando a solicitude e a presión da UE para que o proxecto avance, cal é o seguinte paso que espera SOS Suído nesta loita? 

O seguinte paso é presentar alegacións axiña que saia a exposición pública o proxecto Mina Doade. Esperamos tamén que a Xunta de Galicia de por fin acceso ás Comunidades de Montes acudidas ao expediente actualizado do proxecto e a toda a documentación do proxecto e tamén ao novo expediente da solicitude da prórroga do permiso de investigación Alberta I. Xa pasaron moitos meses desde que están presentados. Esa falta de transparencia é inaceptable. 

E  a nivel xudicial?

Xunto coas demais asociacións medioambientais da nosa zona e con varios ONG´s, estamos a preparar o recurso de revisión interna da designación do proxecto Mina Doade como estratéxico, que imos presentar á Comisión Europea en breve. O recurso de revisión interna é o paso previo para levar o caso da designación como proxecto estratéxico europeo ao Tribunal de Xustiza de Europa.