Pedro Brandariz: "Na comedia, os artistas sempre queremos máis"

Dicía Charles Chaplin que un día sen rir é un día perdido, e nótase que a Pedro Brandariz non lle gusta perder o tempo. Un cómico todoterreo curtido en decenas de escenarios e espectáculos, que vive por e para o humor pero que se nega a quedar estancado. Se por algo destaca Pedro Brandariz, é pola súa constante renovación e a súa incansable exploración en distintos formatos e códigos, que agora lle leva a enfrontarse á risa dramática na nova webserie de Porco Bravú, Peter Brandon.

Do teatro á improvisación, pasando polos monólogos, o clown e o panorama audiovisual galego en case todas as súas facetas, Pedro Brandariz é o exemplo perfecto dunha vida pola comedia.

-Que che atraxo da comedia para meterte no seu mundo?

Desde pequeno recorrín a ela como un método de supervivencia. Guapo non son, entón tiña que buscar outras ferramentas para sobrevivir. Sempre tirei pola comedia, gustábame ser gracioso e fun encamiñando por aí a miña vida. Eu estudei para ser mestre, pero aos 18 empecei a facer teatro, onde o que me cundía era o humor. Para min facer rir é o mellor que hai no mundo, estar nun escenario e que o público estea en conexión contigo e se ría, sexa facendo clowns, monólogos, chistes…

-Por que o clown como unha das túas primeiras experiencias na comedia?

Eu empecei facendo teatro cómico e despois coincidiu que en Oleiros facían un curso de clowns. Aí descubrín xente que o practicaba e encantoume, porque o clown ten moita verdade. Un monólogo é un texto que escribes cunhas ideas ou outras, pero o clown parte da túa verdade, da túa maneira de ser. Se es torpe, aprovéitalo para facer rir, se es gordo, aprovéitalo… De feito o clown para min é a técnica máis complicada, é vivencial case, pero no fondo parte de ti mesmo. Tamén me fun a Pontevedra a facer cursos e a partir diso entrei nunha compañía de clown profesional. Ata ese momento facía teatro afeccionado, pero aí descubrín que se cadra me podía adicar a isto.

-De todos estes formatos que fixeches, clown, teatro, improvisación, monólogos… cal é no que máis cómodo te sentiches?

Isto é un pouco como de: a quen queres máis, a papá ou a mamá? Calquera deles. Os que dixeches, de feito, que son dos que máis fago. Fago moitos monólogos e mólanme moito. Son duros porque te sobes a un escenario e estás ti só. Pero cando funcionan tamén es ti só o que está a facer rir e facendo que o público llo pase ben durante case dúas horas. É unha satisfacción brutal.

A improvisación tamén é xenial. Eu sempre pensei que facía improvisación, pero ata fai catro ou cinco anos que empecei en serio descubrín o que realmente era. A impro é unha disciplina que non se ensaia, adéstrase, é unha capacidade na que tes que estar moi fresco e moi adestrado para poder ser creativo.

-Porque non hai guión nin nada…

Non hai guión de ningún tipo. Na improvisación a xente vén e escribe unhas ideas, e a partir diso ti vas creando uns xogos establecidos. A impro é moi boa cando funciona ben, é glorioso, porque ti creas historias chulas e fas rir da nada. O clown tamén é moi chulo porque é a comunicación máis directa, e o teatro en televisión. Encántame a televisión, en curtos, cinemas, webseries… Estes son moi diferentes, porque non tes o feedback do público no momento e non é algo orgánico como o teatro, cunha progresión lóxica. No audiovisual grávase o que ocorre aquí e mañá todo o que ocorre noutro sitio… Pero está moi guai porque queda gravado e gústame moito cando facemos un pase con público e vexo a súa reacción. Onde rin e onde non rin.

-Ti estiveches en mil cousas, en mil monólogos, moitísimos curtos e espectáculos. Meterte en tantos formatos, impediuche sentir realmente especializado nun deles?

Non realmente, de feito é algo buscado estar en moitas disciplinas con moitas compañías, porque é o que che permite ir variando e sobrevivir. O teatro e a comedia en Galicia están como están, e é moi complicado que facendo só monólogos poidas vivir diso. Hai que facer un pouco de todo, pero para min é o chulo. É caótico ás veces, co vestiario por exemplo: “hoxe que teño que levar?”, e aparezo nun espectáculo co vestiario doutro… Pero o mellor é traballar con xente diferente. Teño a sorte de estar rodeado de persoas moi creativas, con Fran Rei e Isa Risco, que son a xente coa que empecei realmente, e son brutais. Con xente da comedia da Coruña como Víctor Grande ou Luís Pousada, e a xente de Porco Bravú. Iso dáche moitas experiencias a través de xente de diferentes idades e contornas, e ao final enriquécenche.

-Que consideras fundamental á hora de ser cómico?

Que sexa verdade. Sexa monólogo, clown ou improvisación, o que conto é verdade. Cando empecei a facer monólogos partía da miña experiencia, e agora estou a ler o libro Como orquestrar unha comedia e o primeiro capítulo é: “Unha comedia ten que ter verdade e dor”, e tal cal. Falo de cousas, de anécdotas que me pasaron, esaxeradas. E moitas cousas das que me pasaban doían, pero é saber quitar esa dor e aproveitalo. O monólogo debe ser vivencia persoal, e no clown xa es ti mesmo. Se ves un programa como O club da comedia nótase que hai dous ou tres monologuistas de verdade e un ou dous que son actores ou famosos aos que lles escriben un monólogo. Non pegan nin con cola porque non é deles.

Todos temos vivencias e anécdotas graciosas, pero tamén hai que ter observación. Sempre levo comigo unha libretiña, ou senón o móbil mesmo, e apunto cousas que me parecen graciosas. Desde que apunto, sempre teño temas dos que falar, hai que fixar a observación.

-Un problema común en moitos humoristas é que a xente espera que en todo momento sexan graciosos, mesmo na súa vida persoal, co chiste na boca. Tiveches algún problema á hora de compaxinar isto?

Onde máis me pasa isto é co Luar. Para a xente maior son moi recoñecible, e é certo que todo o mundo te saúda, e encántame. Hai xente que non lle gusta iso, pero a min si. O que pasa é que ás veces vas con présa, acórdome dunha vez que tiña que entregar unha documentación ás dúas da tarde, e eran as dúas menos tres minutos. Non chegaba e claro, nese momento si que tiven que ser algo borde. Ás veces si que é certo que estás nunha situación determinada e dinche “veña, conta algo”, e se cadra nese momento non che apetece ou non son as mellores circunstancias. Pero eu estou encantado, non me custa moito.

-Hai días nos que non che sae sacar risas, non che sae entreter. Como te sobrepós aos teus problemas para facer humor?

Unha vez que estou no escenario, e pos o chip de que estás a actuar, esquécesche de todo. Disfruto o momento, despois cando se apagan os focos xa me vén o baixón. Afortunadamente nunca tiven que actuar baixo as circunstancias de que me pasase algo moi grave, e toco madeira, pero si de estar moi enfermo ou coas forzas moi baixas. Nese momento tiras millas, e o escenario dáche unha adrenalina que cho quita todo.

-Sentiches adicción ás risas da túa audiencia?

Si, de feito eu teño que actuar e actúo demasiado. Non debería facelo tanto. Unha vez contabiliceino e actuei 187 días ao ano ademais de intervencións de radio e tal. Se teño un fin de semana sen actuar pásame algo, fáltame algo.

-E de onde sacas as forzas?

Facer cousas moi diferentes tamén che dá enerxías. Se fose sempre o mesmo espectáculo, acabarías peor. Os martes facemos improvisación por exemplo, o mércores toca o programa de Ollo Cuidao de Cadea Ser. Despois os fins de semana xa son monólogos ou actuacións de clown… vas cambiando. O meu día de descanso é o luns, pero eu teño que actuar.

-Algunha vez te enfrontaches a un público especialmente difícil?

Si, sen dúbida, mogollón de veces.

-E como o resolves?

Pásame sobre todo en monólogos, en pubs. Actuamos moito en bares, contrátanche, vas alí pero a xente nin sabe que hai un monólogo, son clientes que van habitualmente e que se preguntan “que pinta este aquí”. Vas a algúns sitios que… é a guerra. Teño bastante aguante e tiro millas, se me escoitan, ben, e se non pois nada. Tentas chamar a atención, interpelalos de maneira creativa, e ás veces conséguese e outras non.

Díxoo xente como Carlos Branco, o público ten que pagar unha entrada. Pola conta que lle ten, sexan tres ou cinco euros, vai atender. Vas a sitios, sobre todo bares, que che programan en días cando non vai moita clientela ou para prolongar a noite, moi tarde. E a xente non está para escoitar a esas horas. Está a cambiarse pouco a pouco, o circuíto de monologuistas está a lograr que se valore un pouco máis o feito de que haxa unha persoa actuando nunha hora prudencial. Hai quen di que despois das 11 da noite non actúa, e está guai. Así garantes que funciona. Eu actuei á unha e media da noite, e sabes que vai ser un fracaso.

-Onde atopas os límites do humor?

Non é que sexa un cómico moi irreverente, pero si que onde está todo máis medido non tes fallo. Nun espectáculo creado e guionizado telo controlado. Pero a improvisación non te podes poñer filtros, porque entón non es creativo. E ao ir sen filtro, vas sen rede e ás veces… te pasas. A xente tamén ten que saber que iso é improvisado e que é un código. Saíume algún chiste cando pasaron os atentados de Francia que dis ti… se puidese rebobinar non faría o chiste. En Ojo Cuidao, xogo un pouco de personaxe máis descarado, e arríscome máis. A xente hoxe en día é o que valora, que che pases os límites do humor polo forro. Un programa que triunfa moito agora é La Vida Moderna, e xogan todo o rato a iso. Fan un comentario racista, pero rinse do propio comentario.

É certo que pode haber xente que se sinta ofendida. Pero é unha carta que xogan e a xente escóitalles porque son irreverentes. É un pouco xogar a rirse da irreverencia. Facela, e logo rirse dela.

-Pero despois esa mesma irreverencia é utilizada como escusa para faltar ao respecto directamente…

Eu sempre tento facer un humor bastante branco, e nunca lle faltaría o respecto a ninguén. Irreverente coas ideas, pero non co público. Moncho Borrajo, por exemplo, o seu espectáculo era coller a unha persoa do público e rirse dela. Sacrificaba a unha persoa para que risen cen ou douscentos. Era desternillante, pero poida que a esa persoa non lle gustase tanto. Eu non me río de ninguén, senón de situacións, de ideas ou de políticos.

-Non só fas humor, tamén o ensinaches en cursos como o de Risoterapia ou Técnicas de Clown no Centro Ágora. Que prefires, ensinar o oficio ou exercelo?

Exercelo sen dúbida. Da experiencia que vas tendo adoptas unha serie de dinámicas ou regras que ensinas a outros, e tamén está moi ben. Ver como funcionan con outros, ou como progresa a xente. Pero hai moitos que despois de facer teatro ou comedia gustaríalles dirixir un grupo… a min iso non me vai.

-Exercelo ata o final, non?

Si, si, gústame ensinar pero pásoo mellor facendo eu as cousas. O que escriba vai ser para min, e non concibo que me contrate Buenafuente para escribir para el. Bueno, se é Buenafuente igual pénsomo.

-E que buscabas transmitir aos teus alumnos?

Que partan da súa realidade. Cada un ten un clown diferente, pero non hai nada escrito ao final. Nestes cursos buscamos atopar o que fai graza en cada persoa. É un pouco encher unha mochila con esas cousas que fan graza para despois ter recursos.

-Son clases moi enfocadas en como sexa o humorista en cuestión…

Si, de feito eu ás veces dubido e penso que algún curso de clown que fago é un curso de terapia grupal. Analizas a cada persoa, e téñense que espir e perder a vergoña para mostrarse ao público. Iso une moitísimo, e todos os grupos acaban perdurando no tempo.

-Hai pouco comentaches que na canteira galega de humoristas cada vez había máis presenza de cómicas. Que debería facer o sector para que esa tendencia tan beneficiosa siga en alza?

Ata hai pouco todos os monologuistas eran homes, e decidimos crear un laboratorio de comedia chamado a Oratoria, onde vas e probas o teu texto inédito un mércores ao mes. Démoslle cabida a cómicos de todos os lugares, e tamén empezaron a vir moitas cómicas que viron unha oportunidade. Non teñen que lanzarse a facer un espectáculo completo e é unha contorna moi amable, cun público a favor da obra. Creo que é o que fai falta, un público a favor do espectáculo para ver o que funciona e o que non e dar o salto a outros escenarios. E aí están Diana Sieira, Ángela Triana… Ángela é unha humorista que vai triunfar, ten un guión e un timing espectacular. E aparecen moitísimas máis. Teñen esa oportunidade, que supoño que sen ela tamén acabarían lográndoo, pero fóronse aglutinando aí e agora fan actuacións conxuntas con moito éxito. A xente busca cousas diferentes, está cansada de ver, se cadra, a Pedro Brandariz ou a Víctor Grande. E cada unha co seu estilo propio. Facía moita falta, porque isto era un campo de nabos.

-Antes dicíasme que estudaras para mestre. Por que o deixaches de lado?

Primeiro metinme a mestre e logo deime conta do que meu era ser educador social, aínda que nese momento non sabía o que era. Despois empecei no teatro con 18 anos e descubrín que me gustaba moito, e vi que tiña posibilidades cando entrei na compañía de clown. Ves que é unha forma de vida, e apostas por ela. Implica moito traballo de difusión, distribución e creación de espectáculo, pero mola moitísimo.

Ser mestre, monitor dunha actividade, guía de sendeirismo ou teatrero… ao final é o mesmo, é comunicar unha mensaxe ou unha idea. Entón si que me gusta, pero enfrontábame a unha oposición, e vou estar aí anos chapando para logo non entrar. Eu sempre busquei cousas máis inmediatas. Non son capaz de xerar un obxectivo moi a longo prazo.

-O teu interese na educación levouche a centrarte no público infantil, por exemplo como contacontos. Que hai que facer para gañarse a unha audiencia chea de nenos e nenas?

Un adulto pode aguantar un espectáculo aínda que non lle guste, por educación ou vergoña. Pero a un neno como non lle captes a atención, aos dous minutos está a saber onde. É como un adestramento, no fondo. Sempre me gustaron os contos e as historias, e vin un filón. Tamén é certo que fun aprendendo moitísimo. Collía dous contos que un compañeiro aproveitábaos en 40 minutos e eu mos ventilaba en 10, porque me gusta máis o tema da acción. Tamén un neno, máis de media hora, cústalle moitísimo manter a atención. Pero tanto me gusta o tema que acabei abrindo unha librería, unha utopía que tiña aí.

-Como leva iso de sobrevivir cunha librería nunha época na que todo é cada vez máis dixital e menos papel?

Estamos a buscar ter presenza no panorama dixital. Tes que ter Facebook, Twitter ou Instagram con contido e adaptarse. É importante ter seguidores en redes para calquera proxecto, e crear unha comunidade. Coa librería é importante beber do target, que neste caso son os pais que levan aos nenos. Hai que dirixirse a eles, publicar contido na hora na que sabes que che poden ver.

O tema das redes sociais é algo que me encanta, vexo vídeos de community manager e todas esas cousas. Un pouco de escravitude tamén, se segues a todas as redes sociais acabas tolo. Pero é importante atopar esa presenza, máis aínda na xente que se dedica á comedia ou ao teatro para dar a coñecer o que fas.

-Tamén hai que saber diferenciarse, na librería estás ti de contacontos, que é algo que outros negocios non teñen.

Si, coa librería non me dá a vida para estar sempre, pero propúxenme de obxectivo actuar unha vez ao mes alí, e experimento con espectáculos a modo de laboratorio. E así é un beneficio para min e para a librería. Tentamos que haxa moita actividade, porque hoxe en día vender libros está complicado.

-Gustaríame falar un pouco do teu webserie, Peter Brandon. Como xorde a idea de facer un ‘falso’ documental baseado en ti mesmo?

A idea partiu de Porco Bravú, de Jorque Boquete e Óscar Cruz. Son moi bos, cunha calidade de gravación brutal, e xa triunfaron con O Método Sueco, para o que me chamaron. Empezamos a falar e xurdiu a posibilidade de facer un ‘falso’ documental sobre a vida dun cómico, centrado nas súas miserias e na parte menos bonita. E eu miserias de cómico teño as que queiran. Cando me chegou o guión de Óscar pensei que era brutal e moito mellor do que eu podería escribir.

A xente pregúntase se o que me pasa na serie é certo ou non, hai cousas que si e outras que non, e todo podería selo. Me flipa cando a xente o ve, porque esperan comedia pero logo é un drama absoluto. Nos pases ao principio rin por nada porque é o que esperan, pero logo xa din “isto non é de rir”. Hai moitos gags igualmente, pero o fío condutor é un drama.

É webserie porque no lles queda máis remedio, se chamara TVG o Netflix sería outra cousa. Xera moito interese pero ninguén o compra, entón  queda na web. Alá onde imos todo o mundo alucina e lle encanta, imos por varias cidades de Galicia e festivais, e este venres estamos en Vigo. Pero en Porco Bravú tamén se queixan, porque son premiados co Mestre Mateo nos seus proxectos e non teñen curro. Xa din: “Dademe menos premios e máis curro”. O sector audiovisual galego é moi conservador e é moi complicado entrar. Pero bueno, é un experimento moi chulo e son moi bos promocionándoo. Xa en febreiro se poñerá o primeiro capítulo online para velo cando queiras.

-Sei que forma parte da incognita saber que hai de real en Peter Brandon. Pero poderías dicirme, polo menos no básico, canto hai de Pedro Brandariz en Peter Brandon?

Un 90%. Hai cousas que non pasaron pero que poderían pasarme. Fala de que é un cómico coñecido e que funciona, pero na comedia os artistas sempre queremos máis. E iso ás veces lévache a que volvas abaixo outra vez. A cabeceira de Peter Brandon é a pasaxe mítica de Sísifo, no que sobe unha pedra a un monte e cando está arriba de todo, volve caer para abaixo. A miña vida poderíase resumir niso.

-Deberían ser máis habituais este tipo de obras que humanizan a figura do artista?

Si, estaría moi ben. Saber que cando unha persoa sóbese a un escenario, está a facer un esforzo porque igual vén dunha cidade moi afastada, igual tense que marchar xusto despois a outro lugar… Ás veces vexo cómicos que non funcionan, e penso no que traerán detrás. Nese sentido empatizo moitísimo.

-Supúxoche algún tipo de reto facer unha obra que non só é comedia pura, senón que trata un pouco o fracaso e o drama?

Pois non, porque son eu mesmo. Non me tiven que preparar nada. Si é certo que na rodaxe había escenas un pouco “plof”. Había unha escena de cama terrible, tristísima. Acabamos de facelo e estivemos todo o día moi tocados, todo o equipo. Foi ese o único reto, momentos que che facían reflexionar sobre a vida e as miserias. Pero foi moi fácil en xeral.

-Interpretarte a ti mesmo, ou a un personaxe que se parece moito, en que che fixo reflexionar sobre a túa propia vida?

O propio guión cando Óscar mo ensinou deume unha hostia guapa. Ao principio dixen “bueno, non sei se me apetece facelo…”, pero si, porque é algo arriscado e diferente. Sempre me queixo de que só fago comedia e isto é moi innovador.

Agora cando vexo os capítulos aínda penso moito no meu día a día de cómico. Cando vas a unha actuación a un bar un venres ás 12 da noite e todo o mundo está a facer os seus plans de lecer, analizas e pregúntasche “por que fago isto”, pero logo chegas e xa pensas “de puta madre que vin porque mira que público máis guay”. A min cústame moito máis ir que volver, porque teño que chegar unha hora antes, localizar o sitio, falar co dono do local… tantas incógnitas que dá preguiza. Unha vez que empezas xa é todo marabilloso.

-Para acabar, gustaríame facerche unha pequena batería de preguntas curtas para que respondas con moita brevidade. Principais referencias do humor?

Agora encántame La Vida Moderna, pero no seu momento tamén Leo Bassi ou Pepe Viyuela, podo ver o seu espectáculo cen veces que me vai a facer graza. Pero non teño un referente claro.

-Película favorita?

Topicazo pero La vida es bella, porque é un clown que utiliza o humor para sobrevivir.

-E libro favorito?

Calquera de Galeano. Agora estou a ler Cuéntalo bien, un libro sobre como contar historias de forma atractiva, e ábreme a vida. Calquera persoa que se queira dedicar a contar historias ten que lelo.

-Que significa para ti, nunha ou dúas palabras, o humor?

Forma de vida e aceptación.

-Dime un mundo que non teña humor.

A economía, que unha pequena porcentaxe da poboación teña toda a riqueza non é nada gracioso. Pero na política si. Leo Bassi dicía: “Cando os políticos fan o pallaso, os pallasos temos que facer política”.

-Que consello lle darías ao teu ‘eu’ iniciado na comedia?

Humildade.

-Arrepínteste de algo do que fixeras neste mundillo?

Non apostar antes pola comedia.

-Tres virtudes de Pedro Brandariz.

Non lle teño medo ao ridículo, búscoo. Creo que son moi humilde e… son boa persoa, eu que sei.

-E tres defectos?

Son impaciente, avaricioso en canto a proxectos e son moi ‘pupas’. Bueno outro, non me gusta madrugar nada. Se puidese pedir un desexo diría que non me custase madrugar. E para deitarme nunca teño soño, durmo por convención.

-Unha mensaxe para os que se queiran meter nisto da comedia.

Que se metan pola propia comedia, porque lles gusta e non por fans ou seguidores, e por diñeiro moitísimo menos.