José Carlos Gómez, o afiador que puido ser mestre

José Carlos Gómez, na porta do seu negocio. //Foto: cedida

Inevitablemente, algunhas tradicións familiares márcannos para sempre. Dos nosos pais herdamos a miúdo a súa experiencia nos devires da vida, que nos axudan a atopar o noso propio camiño.

José Carlos Gómez, afiador, segue á fronte do negocio que seu pai puxo en marcha en Pontevedra a principios dos 50. Pero non foi a súa primeira opción. Aproveitou a oportunidade que tivo para estudar e fíxose mestre.

Traballou de educador no colexio da ONCE un tempo e, tras tentar gañarse a vida con outros oficios, decidiu seguir os pasos do seu proxenitor e sacar adiante a Cuchillería Gómez, na zona histórica de Pontevedra, desde onde nos atendeu.

-Vén vostede dunha familia de afiadores, pero ata cando se remonta a profesión?

O meu avó por parte de pai era afiador, de toda a vida, e traballou en Vilagarcía durante anos. Naquel momento non tiña un local establecido, senón que estaba fóra, fronte ao mercado de abastos. Con el empezou.

-E vostede aprendeu a profesión do seu pai ou do seu avó?

Eu aprendín a profesión de meu pai. El traballou de afiador moitos anos, mesmo marchou a Portugal coa guerra e seguiu co oficio alí, pero logo volveu para España e estableceuse aquí en Pontevedra, onde nacín eu.

Así que desde moi pequeno mamei a profesión, lévoo no sangue desde sempre. Aínda que en principio a miña orientación non era cara a isto, ao final caemos na tradición familiar.

-Prefire os métodos tradicionais, como a roda que todos temos en mente, ou as ferramentas de agora?

Neste momento non se podería facer o traballo coas rodas de afiar que había antes. Para despachar a cantidade de cuchillería que chega hoxe sería imposible, porque é unha ferramenta máis rústica que tes que mover de forma manual cun pedal.

Hoxe existen outros métodos, que hai que saber utilizar, iso si, porque a pedra vai máis revolucionada que a que movías co pé. Así que, se non tes a precaución suficiente, a práctica e a experiencia, rematas por destemperar o coitelo ou as tesoiras e non se suxeita o corte.

"Desde moi pequeno mamei a profesión, lévoo no sangue desde sempre."

-Entón a día de hoxe afíase mellor, pero tamén máis?

Afíase mellor porque non é igual manter o pulso en condicións cando te estás movendo dándolle ao pedal dunha roda, sen estar suxeito ao chan, que cunha pedra que vai nun eixo fixo. Con esta estabilidade podes facer o que chamamos nós a media cana, o desbaste, igualado de adiante a atrás sen facerlle raspas arriba e abaixo, que é o que lle adoita ocorrer á xente que non sabe afiar.

Porque hai moita xente que se dedica a isto que ademais de non saber facelo ben, cobran unha barbaridade. Son persoas que non aprenderon ben o oficio e non o poden facer coma un profesional.

-Hai substitución familiar ou xurdiron outros camiños?

Non hai substitución no meu negocio, a menos que alguén queira vir e teña a paciencia de aprender, que o vexo difícil. Neste momento a xente non está disposta a perder moito tempo en aprender a profesión, porque hoxe trátase de gañar diñeiro pola vía rápida e isto é algo que require dedicarlle esforzo e que alguén que saiba che diga como facelo.

-Vostede ía encamiñado cara á Educación antes de seguir a tradición familiar. Como lembra a súa etapa como educador no colexio da ONCE?

Lembrar aquela etapa é bonito. Pero eu era un tío novo de vinte e poucos anos e tiñamos un réxime de internado, vivindo dentro do colexio. E nese momento cando es novo e estás suxeito... foi unha etapa de transición pero eu lémbroo como bo vivir alí.

"Cousas tan básicas coma atar os zapatos parecen sinxelas, pero é moi difícil para unha persoa que non é vidente." 

-Había moitos alumnos estudando nese colexio?

Naquel momento había sobre 180 nenos internados, uns cun pouco de visión e outros sen ningunha, distribuídos en varias aulas segundo a idade. E nós, como educadores, desempeñabamos labores distintos do que eran os estudos, as clases. Entre elas, cousas tan básicas como ensinarlle a atarse os zapatos, que parece sinxelo, pero é moi difícil para unha persoa que non é vidente.

-Supoño que aprendeu vostede a ler e escribir en braille...

Nese momento había que aprender a ler e escribir coma eles porque tiñas que facer a prolongación do que eran as clases, axudarlles a facer os deberes. Así que os que estabamos nese momento alí, que eramos 6 ou 7 educadores, aprendemos a manexarnos para poder facer o noso traballo.

E iso ensináronnolo alí na ONCE. Ademais, loxicamente, ao estar a convivir estás inmerso niso. É máis, como había unha biblioteca do colexio tiñamos acceso aos libros. E ao facer tamén labores de biblitecario, para localizar os volumes tiñas que ler as portadas dos libros.

Xa, ao final, de tanto practicar, case aprendiamos tamén polo tacto, como o fan as persoas con problemas de visión.

-Hoxe en día aínda se podería defender?

Creo que si. Estamos a falar de que foi hai moitos anos, máis de 40, pero debe ser coma andar en bicicleta, algo que aprendes cando es novo e non che esquece máis. Habería que practicar e certas cousas como letras acentuadas igual se van un pouco no esquecemento, pero si que me poñería a iso.

Deixamos a conversa para non facer agardar aos clientes e despídome del coa impresión de que as súas palabras son tan firmes coma o seu pulso. El, pola súa banda, déixanos cunha frase que nace desa sabedoría que dá a experiencia: "A loitar e a darlle duro!".