Desde o Observatorio de Servizos Urbanos organizamos recentemente unha xornada na Universidade de Santiago de Compostela co suxestivo título de “A ruptura do mercado”. Digo suxestivo na medida en que falamos de servizos públicos urbanos, o que conleva que dita ruptura ten implicacións no sector público —tanto en entidades locais como autonómicas, ou sexa, aquelas obrigadas á prestación dos devanditos servizos—, e nos cidadáns, que son os que reciben devanditos servizos e páganos.

Cando racha un mercado, aparecen o que tecnicamente se denominan imperfeccións do mercado, o cal acaba sempre repercutindo nos cidadáns, que reciben un peor servizo e máis caro.

Isto é o que vén ocorrendo en Galicia desde fai preto de trinta anos nun servizo tan esencial como é o tratamento de residuos, nestes momentos tan estratéxico se temos en conta a importancia que a tecnoloxía pode achegar na mitigación do que se veu a denominar o cambio climático. É o que podemos denominar o modelo SOGAMA, que atenta contra a autonomía municipal, centralizando toda a elaboración de pregos de contratación, castigando sen investimentos a aqueles concellos que decidan seguir sendo libres e consecuentes coa súa responsabilidade na prestación dos seus servizos. Mediante este modelo expulsáronse sistematicamente e desde os seus inicios a calquera compañía de alto valor tecnolóxico para premiar, tamén sistematicamente, a unha compañía local de escaso percorrido innovador. Sorprendentemente, dita eliminación do mercado xestouse durante a administración Fraga na Xunta e perpetuouse desde entón no que, erroneamente, se podería pensar foi por desidia. E digo erroneamente porque desde a administración actual preténdese estender devandito modelo a outros servizos públicos empezando polo ciclo integral da auga.

Cando o mercado rompe e desaparece a competencia real, o operador que presta o servizo pasa a drenar todo o excedente do consumidor achegando un servizo moito máis caro para un nivel de calidade dado, ou ben un nivel de calidade moito máis baixo para un nivel de prezo dado. O cidadán poucas veces pode comprobar directamente, nun servizo como o tratamento de lixos, a boa ou mala xestión desde o punto de vista ambiental na medida en que, normalmente, non o percibe directamente tan facilmente, aínda que indirectamente o impacto sexa desastroso.

Na devandita xornada, enxeñeiros da talla de José Trigueros (presidente do Instituto de Enxeñería de España) ou Ramiro Aurín (enxeñeiro medioambientalista), economistas como Ramón Tamames (catedrático de economía) ou xuristas como Francisco Caamaño ou Jesús Sanchez Lambás (ambos os Catedráticos de Dereito), debateron na sala de Debates da devandita universidade achega do desastre que supuxo a destrución do devandito mercado e o risco que supón o que se poida estender a outros mercados de servizos públicos, destruíndo á súa vez a autonomía municipal dos concellos, responsables primeiros e últimos ante os seus concidadáns, a pesar de estar atados de pés e mans.

Lixo para incinerar na planta de Sogama