Diciamos onte que a agonía de España, real ou suposta, non se debe (ou non só, ou non en primeiro lugar) ao binomio separatismo-corrupción, senón que ten varias frontes, que estamos a comentar.

Quen defende a cultura española fronte á globalización? Madrid, non, pois parece moi ocupada xogando a liga global de megalópolis cosmopolitas e angloparlantes. Os “ricos” envólvense en vermello-amarelo-vermello, pero importan cultura e todo entusiásticamente de Anglosajonia, falan inglés aos seus fillos desde bebés e logo mándanos o máis lonxe posible. Canto tardará o inglés en ser o idioma cualitativamente máis importante? En certos sectores, xa o é. A que velocidade corremos cara a un Spanglish, no cal as palabras profesionais importantes son inglesas, e o español achega basicamente o recheo? Cada día penetra un vocábulo ou frase; cada día altérase o sentido dunha palabra. Nos camións lese “Intelligent Logistics” aínda que transporten galiñas de Fandango de Arriba a Fandango de Abaixo.

Ten algunha misión España no mundo, á parte de someter a Cataluña? Obedecer a Bruxelas? Absorber a cultura anglosaxoa, de Halloween a Black Friday pasando por LGBTQIA (pois tanto o acrónimo como o movemento son anglosaxóns), aínda deixando morrer idiomas e folclores propios? Hai algún español de menos de 20 anos que descoñeza Halloween pero coñeza a Almanzor?

O tema da misión é serio. Agora que Europa deixou de considerala “one of us”, cal é a de España? Someter orzamentos a Bruxelas? Facer os deberes de débeda e déficit puntualmente, e non como a caótica Italia? Se nosa auto-imaxe europea é “os que fan os deberes” (e non é nada raro oír iso), vostedes dirán en que relación con Europa vese España a si mesma; como moito, alumno modelo. Lonxe quedan aquelas antigas misións gloriosas: líder do flanco sur da UE, relacións públicas con Latinoamérica; Madrid, capital excéntrica de Sudacalandia, desprazando a Miami.

Quen defende a economía española, as pemes, a agricultura, os autónomos ou os desempregados españois, fronte á globalización? Quen defendeu a España durante a crise? Madrid parecía unha delegada de Bruxelas fronte a España, impoñendo o austericidio a comunidades autónomas, universidades e demais.

Ou tomemos a Constitución, tampouco moi sa, aínda que aínda non agonizante. Serve para algo, excepto contra Cataluña? Quen a respecta? Os altos tribunais? Non estamos ante unha especie de implosión (que non derriba) das institucións públicas, pois ningunha verdadeiramente sálvase? E iso tampouco o explica o binomio cleptocracia/separatismo. Seica non é democrático que os cidadáns aínda non anestesiados preguntémonos se este estado —non só este goberno— pode seguir pretendendo que busca o ben común de España? Pode chocarnos que un territorio que non sexa Madrid ou Andalucía, considere algún día a posibilidade de marcharse? É posible que ese clima moral non tenda a desmontar e erosionar a España?

Separatismo catalán? Si, pero a que despega como un avión, a que se converte noutro país, outra sociedade e outra socioloxía, é Madrid, coa súa particular rebelión das elites urbanas (novidade nada orteguiana pero importante). É Madrid quen cada día ten menos que ver con (o resto pobre de) España, coa miña aldea e a miña universidade, pero máis e máis cos seus pares, os demais xogadores desa liga mundial. Hoxe, aquí, moitos millóns vibran coa bandeira e a selección de fútbol —e teñen todo o meu respecto, aínda que non a miña adhesión—, pero, son conscientes de que vibran, en realidade, polos obxectivos de Madrid, que quizá lles prexudiquen a eles? A invertebración de España non é nova; pero agora engádenselle, primeiro, a rebelión das elites, segundo, a decisión de concentrar a poboación en cidades grandes, terceiro, a rede de”major hubs” ou megalópolis globais. Claro que España rompe (ou agoniza, ou o que sexa), pero pola implosión do seu sistema institucional, o entreguismo cultural, o desemprego crónico, a desigualdade entre elites e resto, a desertización e demais.

Incluso considerando só a desvertebración, mal arranxo ten, pois —a diferenza de Roma, Berlín, Washington ou Londres— Madrid vive de ser o centro, e todo paso que se dea en favor de “provincias”, aínda que non sexa unha medida separatista; aínda que fose, estilo Alemaña, levar o Tribunal Constitucional a Lugo, será á conta de Madrid, que loxicamente se resistirá. Lembremos que nin Roma, nin Londres, nin Washington, nin Berlín creceron a base de ser o centro ou só por ser o centro, e ningunha delas concéntrao todo, nin sequera hoxe.

Volvamos ao principio. Supoñamos que mañá desaparecesen o separatismo e a cleptocracia. Arranxaríanse, por iso, estes problemas, tan profundos? Non facilmente, porque as políticas que os impulsaron proceden de... a propia España.

• Agoniza realmente España? (1)