Vinte anos do Venres Santo irlandés

Hai uns días cumpríronse 20 anos da firma do Acordo de Venres Santo (AVs). A conmemoración pasou case desapercibida nos noticiarios sempre máis atentos aos ‘ventos de guerra’ e a destrución por vir en Oriente Medio que á conmemoración do fito da paz lograda en Irlanda.

O 10 de abril de 1998 os gobernos británico e irlandés asinaron o Good Friday Agreement, o cal foi referendado popularmente na República de Irlanda e Irlanda do Norte, onde a maioría dos partidos acordaron poñer termo ao sanguento período de The Troubles (Os Problemas) iniciado a finais dos anos 1960. Durante ese tempo de enfrontamento entre nacionalistas republicanos e monárquicos lealistas morreron, segundo as estatísticas dispoñibles, máis 3.500 persoas a consecuencia da violencia política.

Foron varias as disposicións subscritas no AVs, entre as que cabe destacar o compromiso de paz entre os partidos políticos da rexión e o uso de medios exclusivamente pacíficos e democráticos. Agora a situación creada polo Brexit fai temer unha volta atrás indeseada por todos que podería conducir novamente a unha confrontación descontrolada e descorazonadora. A fantasía neoimperial británica por abandonar a Unión Europea e por aliñarse coma bo can de palleiro coasteses agresivas da anglobalización apadriñada por Trump, poden facer descabalgar un acordo modélico en xenerosidade, pragmatismo e esperanza para o futuro político da Irlanda como é o AVs.

A pesar da proclama de Theresa May de que ‘Brexit means Brexit’ (Saída significa saída), despois do resultado producido un tanto espuriamente -sóubose agora- no referendo celebrado no Reino Unido o 23 de xuño de 2016, a fronteira entre os condados irlandeses do norte e do sur era inexistente na práctica. Ambos os estados membros da UE -República de Irlanda e Reino Unido- compartían como socios da mesma entidade supranacional a ‘xestión’ territorial da Illa Esmeralda. Aqueles lectores que viaxasen en coche desde Belfast a Dublín, ou desde Omagh a Galway, poñamos por caso, poderían dar fe da sensación de non pasar ningunha aduana ou control fronteirizo durante o tempo que estivo vixente o AVs (e que aínda hoxe continúa estándoo).

BREXIT

Xa o Tribunal Supremo británico estableceu hai un ano que o goberno de Theresa May non tiña o poder para iniciar as negociacións do Brexit coa autoridades comunitarias sen a aprobación expresa do parlamento. En realidade o alto tribunal ditaminara que o Brexit era incompatible como os compromisos adquiridos polo Reino Unido no AVs, o cal a Corte Suprema consideraba como un tratado internacional que implicaba a ausencia de fronteiras ‘duras’ na illa.

Os resultados do referendo sobre o Brexit en Irlanda do Norte arroxaron unha maioría (56%) a favor de que a provincia británica permanecese na UE. En Escocia así se manifestaron o 62%, mentres que en Inglaterra e o País de Gales votaron en contra o 53%. A participación electoral en Irlanda do Norte foi dez puntos menor que no conxunto británico (72%). A desagregación segundo os criterios prevalentes nesta sociedade profundamente dividida foron esclarecedores: un 85% dos católicos votaron por continuar na UE, mentres que só o fixeron do mesmo xeito un 40% de protestantes. Segundo as afinidades políticas, un 88% dos que declaraban nacionalistas (republicanos que aspiran á unificación de Irlanda) votaron a favor de permanecer na UE, fronte a 34% dos unionistas (curiosamente o 70% de norirlandeses que non se manifestaron nin nacionalistas nin unionistas, votaron ‘ie’ á UE).

ELECCIÓNS 

Tras as eleccións británicas auspiciadas por Theresa May o 8 de xuño de 2017, e que supuxeron un fracaso para o seu Partido Conservador ao perder a maioría na Cámara dos Comúns, o Partido Unionista Democrático ofreceu os seus 10 deputados para asegurar a permanencia de Theresa May fronte do executivo británico. Desde entón, o zigzagueo político do goberno británico non deixou de sorprender a propios e estraños.

No último acordo do 19 de marzo de 2018 entre os negociadores británicos e comunitarios para regular a saída do Reino Unido da UE, avanzouse pouco -ou case nada- para despexar as dúbidas do asunto da ‘fronteira dura’ entre Irlanda e Irlanda do Norte. En realidade devandito acordo foi só funcional ao ofrecer un tempo extra ata finais de 2020 para concluír o período de transición do abandono británico da UE. O goberno de Theresa May aceptou unha especie de limbo legal mediante o cal Irlanda do Norte permanecería dentro do mercado único e a unión aduaneira europea a fin de preservar o compromiso de cooperación Norte-Sur irlandés fixado no AVs. Iso mantería unha situación cando menos ambivalente, xa que o goberno de Theresa May necesita na Cámara dos Comúns dos votos dos deputados unionistas norirlandeses para garantir a súa maioría parlamentaria.

Como ben apunta o meu colega Adrian Guelke, aínda que os amantes da paz deberiamos celebrar o vinte aniversario de AVs, non hai grandes motivos para botar as campás ao voo. El fai referencia ao actual clima político co auxe do populismo, a crise do modelo neoliberal, a austeridade e, mesmo, as dúbidas de que o Reino Unido poida sobrevivir no futuro. Entre as ameazas á paz en Irlanda do Norte, o Brexit configurouse por se soa como a máis temida e indesexable. A iso engadiría a nivel global a beligerancia agresiva dunha certa cultura anglo-norteamericana. Britannia rules, pensan algúns, ou quizá America First…?

Artigo orixinal publicado en catalunyapress.es