Sanidade tratará a "falta dun ambiente cómodo" na atención de persoas trans en centros de saúde

O Sergas elaborou unha guía con recomendacións para a atención sanitaria a persoas trans en Atención Primaria, que promove crear un "clima acolledor e seguro" e esixe que todos os profesionais do centro de saúde "deben estar formados e sensibilizados en todo relacionar co colectivo trans".

Este documento --ao que Europa Press tivo acceso no seu último borrador-- foi aprobado este mércores nun pleno do 'Observatorio LGTBIQ+', o que coincide na semana do Día contra a LGTBIfobia, que se conmemora este sábado, 17 de maio.

Asociacións con representación neste órgano adscrito á Consellería de Política Social destacaron, en declaracións a Europa Press, a elaboración do protocolo como "positiva" e "necesaria". Deste xeito, puxeron de manifesto que existe "descoñecemento" nos ambulatorios de face ao trato con este colectivo.

A guía enmárcase no propósito de, segundo sinala o texto, "incidir en determinados colectivos nos que as actuacións desde Atención Primaria están mal consensuadas ou protocolizadas", como é o caso.

As persoas trans "adoitan atopar barreiras" que pode influír na calidade da atención recibida, o que o documento relaciona coa "falta dun ambiente cómodo que lles proporcione confianza e seguridade no que se poden expresar de forma cómoda e aberta". Por iso, sinala que a maioría das persoas trans senten angustia nos centros de saúde como resultado do medo a ser discriminadas.

Esta é unha realidade que corroboran as asociacións galegas que traballan a favor do colectivo LGTBI. Os obstáculos achados neste sentido están relacionados con falta de información sobre a hormonización ou unha derivación errónea aos servizos médicos especializados, ademais de situacións de transfobia, nalgúns casos.

"Moitas [persoas trans] teñen unhas experiencias moi negativas no ámbito sanitario e veno como un espazo nada seguro", relata a xerente de Arelas, Cristina Palacios, que incide no carácter que ten o servizo como porta, xa que é "onde normalmente van por primeira vez ás persoas trans ou as familias coas persoas trans".

Da outra forma, o texto recolle evidencias de que este colectivo presenta niveis máis baixos de ansiedade e menos tendencias autolesionales nos casos nos que se recibe apoio e coidados axeitados.

"FALTA DE RESPECTO"
Para a guía, existen dúas situacións prevalentes nas que unha persoa trans pode acudir á consulta, extraídos dun estudo realizado en Francia: ou ben por un motivo de identidade de xénero ou dun proceso de transición, ou ben por actividades preventivas de programas de Atención Primaria e asistencia sanitaria, con "motivos similares aos atopados na poboación xeral".

"Desde o inicio do contacto dunha persoa co persoal do centro de saúde, o respecto é fundamental e básico", recolle a guía. Por iso, pide que se refire a elas co nome e xénero gramatical co que manifestan ser tratadas e non realizar asuncións en base ao aspecto físico. Ambas as cuestións recoméndaas preguntar directamente.

"O incumprimento destas recomendacións é unha falta de respecto que pode dar lugar a situacións de tensión nas consultas, áreas de recepción, espera ou administrativas, e unha subseguinte perda de confianza por parte da persoa cara ao persoal sanitario", explica o texto.

Unha das modificacións sobre o último borrador que o 'Observatorio LGTBIQ+' pediu implementar, e que aparecerá na versión definitiva, é que o persoal sanitario recolla dalgunha forma o nome e pronombre utilizado pola persoa para que esta non teña que repetilo en cada consulta.

Nesta liña, o texto recomenda facer constar na historia clínica información relativa ao historial persoal e aos procesos de afirmación de xénero (cirurxías e hormonación), entre outros elementos. Tamén ofrece indicacións sobre a recollida de datos acerca da historia sexual, ámbito no que pide "evitar facer preguntas invasivas que non teñan unha xustificación médica clara", polo que sempre debe informar do motivo da pregunta.

RECOMENDACIÓNS SOBRE HORMONACIONES
Ademais, o documento adopta pautas achega do Tratamento Hormonal Cruzado (THC). Neste aspecto, é claro: "As decisións sobre a transición de xénero son persoais e varían en función das experiencias individuais. Informa así mesmo dos seus contraindicaciones e os seus efectos adversos". Este reverso é información que a guía achega igualmente aos profesionais dos centros de saúde.

A Ás A Coruña chéganlle a miúdo testemuños de persoas trans que evitan acudir ao centro de saúde porque non saben darlle resposta a consultas "moi comúns" sobre os efectos de masculinización ou feminización, os tempos ou as contraindicaciones. "Estas, son cuestións que moi a miúdo quedan sen resolver e que agora se recollen", explica o técnico de Igualdade da asociación, Pablo Zas Varela.

A este respecto, a coordinadora do grupo de traballo de Saúde LGTBIQ+ da Sociedade Española de Medicamento de Familia e Comunitaria, María Garrido, sorprendeuse positivamente pola ausencia dun elemento habitual nestas guías. "Noutros moitos protocolos considéranse contraindiciones para o THS o ter problemas de saúde mental, cando se sabe que en persoas trans os tratamentos afirmativos a miúdo benefician moito en termos de saúde mental", explica.

Garrido contempla a posibilidade de que exista un seguimento compartido entre Atención Primaria e o servizo de Endocrinoloxía: "Manexamos pacientes con tratamentos igual ou máis complexos --persoas con diabetes, insuficiencia cardíaca e toda a pluripatología que se ve-- e nisto poderiamos tambien ter un papel máis proactivo".

EFECTOS DO "DESCOÑECEMENTO"
Arelas e Nós Mesmas sinalan ao descoñecemento existente á hora de realizar a derivación aos servizos especializados, polo que en ocasións se realizan traslados a Saúde Mental. "Ante o descoñecemento aínda hai esta idea de que isto é unha especie de desorde", indica Cristina Palacios.

"Segue habendo profesionais que non saben como realizar a derivación ante a solicitude dunha persoa trans que quere facer o tránsito médico: derivan a Psiquiatría, piden analíticas que non serven para Endocrinoloxía, non saben como tratar á paciente (con que xénero) ou en cada consulta seguen falándolle polo nome e xénero rexistral", relata a fundadora de Nós Mesmas Elísabet Pérez. "Nos peores dos casos, seguen emitindo xuízos de valor sobre a identidade da persoa", denuncia.

Así, as asociacións consultadas coinciden en que a existencia deste protocolo é unha demanda que realizaban desde facía tempo. "É un paso de moitos que quedan por dar", indica Pérez.

O técnico de Igualdade de Ás A Coruña considérao como un "pequeno, pero importante paso": "Digo pequeno porque non deixa de ser un escrito con recomendacións que o persoal sanitario non ten a obrigación de cumprir, e cando falamos de avances para garantir os dereitos das persoas trans no ámbito sanitario estamos a falar de garantir estes dereitos e iso non debería de ser unha opción".

Así mesmo, Pablo Zas considera que este é "un gran de area" que se suma para alcanzar o obxectivo de adaptar a Lei galega LGTBI do 2014 á normativa estatal. Para o representante de Ás, a Xunta realiza recomendacións que nalgunhas ocasións materialízanse nun protocolo, "pero noutros queda en nada, por exemplo no ámbito deportivo".