Carlos Montes: "Segundo o significado que lle deamos ao traballo, as persoas podemos ser felices ou infelices"

-Actualmente as persoas son máis infelices no seu traballo?

Eu dubídoo. Ademais, falar de felicidade ligada ao traballo é unha arma de dobre fío porque o primeiro é preguntar si é no traballo onde temos que ser felices. O traballo é un aspecto central nas nosas vidas, ou devandito doutra forma, somo unha sociedade que pon o traballo como eixo fundamental nas nosas vidas. Algo máis da metade do noso tempo pasámolo no traballo ou en actividades relacionadas con el. Con todo, todo isto ten máis que ver co significado simbólico do traballo, dito doutra forma, o traballo é unha vía coa que nos dotamos de condicións para obter recursos que nos permitan vivir. Ademais disto, comprende outras funcións ás que deriva o seu significado psicolóxico e estas funcións son máis latentes que instrumentais. O traballo favorece a integración social das persoas, o acceso a un status social, para moitas persoas o traballo forma parte da súa propia identidade e mesmo ten outras implicacións máis sutís como é estruturar unha xornada diaria e dános unha perspectiva. O traballo en si é bo, mesmo pode contribuír á nosa felicidade. Outra cousa é como concibimos a felicidade e a forma na que o traballo debe aplicar para que esta vida sexa feliz. Isto é algo máis complexo.

-Con todo, hoxe en día son numerosas as persoas que senten infelices no seu traballo, mesmo en postos envexables para a gran maioría, como unha falta de satisfacción.

Esa é unha interpretación idiosincrática, é dicir, cada un de nós destacamos diferentes aspectos de algo tan complexo como é o traballo. Con todo, esa forma na que lle atribuímos significados depende de varias cuestións, algunhas están relacionadas cunha sorte de comparación, algo que se podería denominar normas societales. Estas son as crenzas que teñen as persoas sobre os dereitos e obrigacións que ten cada persoa traballadora. Por outra banda, está a centralidade, é dicir, o grao en que o traballo resulta importante na vida particular dunha persoa, até que punto ese traballo é importante na identidade dunha persoa. Con estas dúas cuestións atenderiamos a como os demais perciben a miña forma de comportarme no traballo e doutra banda, se o traballo é importante para min ou non. Ademais disto, tamén se suman os aspectos relacionados cos resultados do traballo e co que un espera del (prestixio, reputación, salario...). E por último, non debemos esquecer tampouco as condicións laborais. Ao final, en función das diferentes configuracións que poidamos darlle a eses elementos facemos e dotamos á nosa actividade laboral dun significado. Dependendo do significado que cada un deámoslle ao traballo, hai quen é infeliz e outras persoas son felices porque dispoñen de tempo para outras actividades. Non hai unha receita que opere para todas as persoas traballadoras.

-Ante a situación que se deu nos últimos anos, cunhas xeracións moi preparadas pero cun mercado laboral incapaz de absorber man de obra cualificada, cre que no futuro haberá que repensar a idea de traballo incluso dando paso a unha maior creatividade?

A idea de traballo mutou ao longo do tempo. Na Antigüedad o traballo era degradante, propio de escravos. Máis adiante imperaba a ética protestante do traballo, esa obrigación de contribuír á creación: “gañarás o pan coa suor da túa fronte”. Ao cabo dun tempo, as novas xeracións han incorporando distintos significados porque atopan distintos valores. Sempre se dixo que os babyboomers preferían contactos máis inmediatos, persoais, cara a cara, preferían unha interacción “máis humana”. En cambio, os milenials danlle máis valor á sustentabilidade, á ética, buscan outro tipo de experiencias no mercado laboral e piden máis flexibilidade. A xeración Z busca máis a inmediatez, por exemplo. Por iso, a xeración que naceu entre finais do século XX e inicios do XXI vanse a atopar cunha inadecuación entre as expectativas que se lles crearon en canto ao traballo e o que se lles ofrece, por exemplo, a incerteza económica que os acompañará toda a vida.
 

-De que forma poderíase buscar satisfacción á hora de traballar, de sacarlle un punto positivo á nosa tarefa laboral?

Hoxe existe unha enorme fragmentación no traballo, hai traballos con alto compoñente cognitivo e que ao mesmo tempo se han fragmentado de tal forma que só se pode atender a unha pequena porción do traballo. Iso contribúe á perda de propósito, á perda do valor que ten unha tarefa no conxunto xeral. Unha anécdota sobre isto é aquela que narra como o presidente Kennedy atravesa un corredor da NASA acompañado por un conserxe. Cando Kennedy pregúntalle ao conserxe cal é o seu traballo, el responde: “estou a contribuír a que o ser humano chega á Lúa”. Iso é darlle significado ao traballo, é dicir, aliñar os obxectivos individuais cos da organización. Hoxe en día hai moitas organizacións que non conseguen esta aliñación, algo que inflúe na fidelización do traballador ou que mesmo haxa poucas candidaturas a entrar nesa organización.

-Existen diferentes visións sobre o traballo, como afrontalo, segundo o lugar xeográfico?

Non, aínda que existen factores que van ligados ao cebro cultural que van marcar a nosa percepción do que sucede na contorna. Hoxe en día, nun mundo moi globalizado, é difícil atoparlle unha resposta a ese tipo de cuestións. Hai anos observouse que hai culturas máis individualistas e outras máis colectivistas. En Oriente pode haber máis compromiso no que é o desenvolvemento do que é a cultura oriental e outras sociedades priman máis o éxito individual que os éxitos do conxunto. Vémolo no audiovisual norteamericano: un dos peores insultos para unha persoa nova é que outra persoa coloque a man sobre a fronte usando os dedos para formar unha L de “looser”, “perdedor”. Trátase dunha persoa sen proveito particular. Aquí non temos unha analogía igual aínda que se pode manifestar de forma diferente. A globalización tamén fai que este tipo de símbolos váianse expandindo e úsense da mesma forma, sobre todo entre as xeracións máis novas, con independencia do lugar.