Tensión política en concellos de toda Galicia ante mocións de censura un ano despois das eleccións locais

Este luns 7 de outubro, ás 12.00 horas, está convocado en Muxía o pleno no que se debaterá a iniciativa impulsada por PP, independentes e BNG para arrebatar o bastón de mando municipal ao socialista Iago Toba e que pase a mans do independente Francisco Javier Sar. Se sae adiante, como previsiblemente ocorrerá, este concello da Costa da Morte vivirá a segunda moción de censura deste mandato local, tras a do Irixo.

Estas dúas mocións de censura sumadas a outra decena de substitucións por movementos de distinta índole --o de maior impacto, por número de veciños afectados, o da cidade de Lugo-- sitúan na ducia os cambios de rexedor en pouco máis dun ano de mandato desde as últimas eleccións municipais (os concellos constituíronse en xuño do ano pasado). Os máis recentes, no Valadouro e Mondariz producíronse nas últimas semanas.

Pero máis aló destas substitucións, a inestabilidade, as tensións públicas e mesmo as ameazas de moción de censura marcan a vida política diaria en varios concellos do norte ao sur de Galicia, desde a localidade de Viveiro, na Mariña de Lugo, á cidade de Ourense, onde os enfrontamentos entre o rexedor, Gonzalo Pérez Jácome, e a oposición están á orde do día.

Recentemente, PP, PSOE e BNG votaron en contra de case unha decena de modificacións orzamentarias impulsadas por Jácome, que afectan entre outras cuestións a obras ou festas. Poucas semanas antes, no verán, sobrevoou a opción dunha moción de censura tras un primeiro paso dado polo PSOE, pero, do mesmo xeito que xa sucedeu previamente, as negociacións non chegaron a bo porto.

Fóra da provincia de Ourense, en Noia a semana pasada materializábase a ruptura do goberno local e o alcalde, o popular Santiago Freire, quedaba en minoría despois de que un edil do seu grupo, tras votar en contra dos orzamentos deste exercicio, formalizase a súa decisión de pasar ao grupo mixto.

Pero a crise de goberno salpicou a outros municipios, como Fisterra, na mesma provincia coruñesa. Sobre este concello da Costa da Morte tamén sobrevoa a sombra dunha posible moción de censura contra unha rexedora, Áurea Domínguez, enfrontada co seu propio partido e cun expediente de expulsión.

Igual que periodicamente sobrevoa sobre outro goberno local, o de Mugardos, que o PP dirixe en por a falta de acordo entre a esquerda, pero no que se produciron reunións --infrutuosas por agora-- encamiñadas a explorar unha alternativa.

Ameazas de moción de censura houbo tamén en Pazos de Borbén e en Viveiro, onde o PP retou abertamente aos dous concelleiros da formación independente XViveiro a pactar unha moción de censura contra a alcaldesa, a socialista María Loureiro, que goberna co BNG.

DÚAS MOCIÓNS DE CENSURA ATÉ AGORA 
E no apartado de substitucións xa materializadas, en agosto de 2024, a localidade ourensá do Irixo converteuse na primeira en rexistrar unha moción de censura apenas dous meses despois da constitución da maioría de corporacións locais tras o 28M, que tivo lugar o 17 de xuño. Houbo 13 excepcións (unha ducia de municipios, por mor de recursos, viron atrasados os seus plenos constitutivos até o 7 de xullo; e en Castro Caldelas repetíronse eleccións o 26 de novembro).

En agosto de 2023 prosperou a moción do Irixo e o popular Manuel Cerdeira perdeu a Alcaldía, que quedou a independente Susana Iglesias (tras o pacto alcanzado entre Xuntos polo Irixo e o PSOE). Era, até a rexistrada en Muxía, a única iniciativa deste tipo que se materializou na comunidade desde xuño de 2023.

LUGO CONCENTRA A MAIOR PARTE DAS SUBSTITUCIÓNS 
A provincia de Lugo concentra a maior parte das substitucións do que vai de mandato, ademais dun caso curioso, o da localidade de Cervo, na Mariña, onde Alfonso Villares, a pesar de ser quen concorreu como cabeza de lista do PP ás eleccións do 28M, non chegou a tomar posesión ao ser fichado polo presidente galego, Alfonso Rueda, como conselleiro do Mar. No seu lugar fíxoo, o 17 de xuño, a que fora o seu número dous na lista: Dores García Caramés.

O seguinte cambio na provincia produciuse en Vilalba, onde a socialista Elba Veleiro deixou o bastón de mando en mans de Marta Rouco --accedeu á Alcaldía en outubro de 2023-- para volver traballar como médica no centro de saúde da localidade.

E tras a decisión de Rueda de adiantar as eleccións autonómicas ao 18 de febreiro de 2024, en xaneiro producíronse outras tres substitucións nas alcaldías lucenses. Un deles afectou aos máis de 98.000 galegos da capital provincial: e é que a até xaneiro alcaldesa de Lugo, Lara Méndez, renunciou para reforzar a candidatura capitaneada por José Ramón Gómez Besteiro. Relevouna Paula Alvarellos.

Dous cambios máis por inclusión nas listas ao Parlamento afectaron á provincia, onde a doutora Montserrat Mulet converteuse a principios deste ano na primeira alcaldesa da historia de Paradela, tras a inclusión do seu antecesor, José Manuel Mato, na lista popular; e Mayra García --quen foi na lista socialista, aínda que non logrou asento en Ou Hórreo-- traspasou o bastón de mando de Trabada a Rubén García.

A seguinte substitución na provincia lucense afectou aos algo máis de 2.500 veciños de Guntín, dado que, unha vez obtida a vitoria nas urnas e revalidada a súa maioría absoluta, Rueda fichou a María José Gómez nesta localidade como nova conselleira de Medio Rural. Anxo Pérez ocupou o seu posto á fronte da Alcaldía a finais de abril.

E no Valadouro José Manuel Lamela (#PP) volveu o 19 de sptiembre á Alcaldía cos votos favorables do PP e da exregidora, María José Fernández, de Únión Democrática Independente do Val (Udival).

Os CAMBIOS EN PONTEVEDRA E A Coruña 
E do mesmo xeito que en Guntín, outra fichaxe do líder do PPdeG, Alfonso Rueda, quen decidiu crear unha nova Consellería de Cultura, Lingua e Xuventude, provocou un dos cambios rexistrados na provincia de Pontevedra no último ano. Para esta carteira autonómica, o pontevedrés decidiu 'pescar' no seu propio territorio e elixiu a José López, un veterano da política local. O bastón de mando da Estrada recolleuno Gonzalo Louzao.

Antes, a finais de xaneiro e co transfondo, de novo, das candidaturas autonómicas, tomou posesión como alcaldesa de Silleda, a socialista Paula Fernández Pena, quen retomou a Alcaldía máis dunha década despois da súa renuncia tras ser elixida senadora. Fíxoo tras dimitir Manuel Cuíña, quen concorría na lista socialista por Pontevedra. O círculo político pechouse na localidade pontevedresa, tendo en conta que Paula Fernández cedera o bastón de mando a Cuíña, á súa vez, en 2013.

A semana pasada, Pontevedra sumaba o cambio de Mondariz. Pablo Barcia foi elixido novo alcalde ao ser os 'populares' a segunda forza máis votada nas últimas eleccións de 2023, despois de que o goberno local dimitise en bloque a semana previa.

Até a moción de censura de Muxía, na provincia coruñesa rexistráronse dous cambios no último ano, ambos en marzo: a substitución en Laxe, onde por motivos de saúde José Luís Pérez Añón (#PP) deixou a Alcaldía en mans de Francisco Charlín, e a substitución en Cambre.