Converter a balsa de lodos de Alcoa en ladrillos, unha saída para residuos tóxicos

Reciclar os lodos vermellos xerados por Alcoa en San Cibrao para a fabricación de ladrillos, unha vía innovadora e sostible para a xestión de residuos industriais. Esta idea permitiría observar como o I+D+i fai posible unha economía circular integrada en Galicia. A materialización desta idea é posible, apóiana décadas de investigación. O proceso para transformar unha materia residual en algo útil como son elementos para a construción, conta co apoio dalgúns dos maiores expertos na materia en Galicia.

Que son os lodos vermellos e almacenaxe

Os lodos vermellos son un residuo industrial resultante do proceso Bayer, mediante o cal a bauxita —principal fonte de aluminio— sométese a unha reacción química con eslamiada cáustica e presión para extraer alúmina. O que non se disolve termina formando o lodo vermello que debe a súa cor aos óxidos de ferro, xunto a óxidos de aluminio, titanio e outras terras raras. Ademais, este material presenta unha alta alcalinidad, con valores de pH ao redor de 13, o que o converte nun residuo cáustico e potencialmente contaminante si non se trata adecuadamente.
 

O profesor Felipe Macías, da Universidade de Santiago de Compostela, subliña que, aínda que a zona de almacenamento na Mariña lucense é moi estable desde o punto de vista sísmico, nunca existe risco cero. O almacenamento prolongado desta materia debe evitar sempre que sexa posible e as prioridades deben pasar por atopar novas vías de valorización destes residuos. Parte do risco ambiental detectado por Macías está máis relacionado cun posible colapso do muro de contención da balsa que coa toxicidade aguda dos lodos.

Aínda que non se consideran extremadamente tóxicos, as emisións líquidas poden eliminar a vida acuática circundante pola súa concentración de sólidos e o seu alcalinidad. En canto á súa composición, destaca a presenza de eslamiada cáustica e a relativa facilidade para separar esta de a parte arxilosa durante procesos de reutilización.

Do residuo ao recurso: fabricar ladrillos e áridos

Na procura de aplicacións útiles, o profesor Francisco Guitián, do Instituto de Materiais da USC, liderou iniciativas e patentes para transformar os lodos vermellos en materiais de construción. Guitián explica que hai dúas décadas xa existiu unha fábrica que converteu estes residuos en ladrillos acumulador de calor, moi demandados cando a tarifa eléctrica nocturna estaba en vigor. Ademais, Guitián destaca que o proceso para transformar os lodos en produtos cerámicos ou áridos para estradas elimina o seu perigo, xa que a eslamiada é separada do barro e a materia resultante non é daniña para a saúde nin a contorna.

Analizando de cerca o proceso, dentro o ámbito industrial, a transformación de lodos vermellos permite fabricar elementos como ladrillos de uso residencial e industrial, aproveitando a alta densidade e capacidade calorífica do material. Pódense crear áridos e areas para obra pública, permitindo reducir o impacto das canteiras e promovendo a reciclaxe. Outra posibilidade son os materiais para apantallamiento acústico, dada a súa densidade e capacidade de absorción sonora.

Potencial económico e operativo

O profesor Guitián recalca que a viabilidade técnica de fabricar ladrillos e outros materiais a partir de lodos vermellos está demostrada en laboratorio. O profesor declara que existen numerosas teses e patentes desde fai case medio século, todas elas apoiadas tamén por precedentes industriais na comarca lucense. A factibilidad económica e a vontade de Alcoa serán clave para reactivar ou modernizar este tipo de factorías na contorna. Ademais, o interese pola valorización destes residuos actualízase ante a necesidade de alternativas sostibles no sector e o contexto actual de prezos enerxéticos elevados.

A reciclaxe dos lodos vermellos de Alcoa en San Cibrao para fabricar ladrillos e outros materiais supón unha oportunidade real de economía circular, baseada en décadas de I+D+i, experiencia no sector e a implicación de investigadores da Universidade de Santiago. Á espera de novos investimentos industriais, a iniciativa conta co aval científico para converter un problema ambiental nunha fonte de recursos valorizados, aínda que deben realizar baixo estritos controis de seguridade e sustentabilidade ambiental.