Unha lápida sen nome nin data nun enterro sen asistentes. Un enterro clandestino para dar sepultura ao 'Tripulante 1'. Nada se sabe do home que, xunto a máis de 80 almas, faleceu na súa travesía polo mar até O Hierro. Os outros viaxeiros, os sobreviventes, gardan silencio e agardan, non saben moi ben o que. Hai moitos homes, na súa maioría novas, pero tamén algunha muller e nenos. Ollos esgotados que se atopan, con sorte, cunha manta e algo que levar á boca. Levan días á deriva e talvez meses viaxando. No mellor dos casos toman terra e alento; no peor, unha tumba anónima.

“Como ten que ser o que deixas atrás para que vexas máis seguro o mar que a terra?”, interpelábame unha vez unha tripulante do Open Arms. Está fodida a cousa. Segundo as últimas estimacións, son preto de 13.000 os migrantes que chegaron ás illas este mes. Son moitos máis os que non o conseguiron. O Mediterráneo é o maior cemiterio do mundo e as rutas que utilizan as mafias buscan alternativas como a canaria, porta de entrada a Europa e á súa promesa de seguridade e bonanza. Así, O Hierro proxecta converter nunha nova Lampedusa mentres España busca respostas fose para tratar de evitalo.

Pero, e se a resposta está aquí? E si para que non veñan os migrantes temos que deixar de ir nós ás súas casas? E se a causa da súa fuxida é que nós esquilmamos os seus caladoiros e deixámolos sen pesca? Ou porque deforestamos os seus montes e arrasamos cos seus cultivos e zonas de pastoreo? E si resulta que aquilo de explotar os seus recursos e someter á poboación local a un réxime de semiesclavitud para que un puñado de empresas poidan ter acceso a litio, ou cobre, ou calquera mineral que necesitamos os europeos pero polo que non queremos mancharnos as mans, non é a mellor fórmula para o progreso e o equilibrio global?

Occidente é responsable de moitos dos grandes horrores ante os que pecha os ollos e que logo lle son devoltos en forma de ondas de persoas desesperadas por fuxir do indecible. Sóalles a crise humanitaria siria? Seica cren que unha parte do medio millón de palestinos desprazados polo conflito non buscará un futuro mellor lonxe das bombas? Non aprendemos nada e a evidencia cíclica cóspenos na cara. Imos a peor e a máis, porque elementos como o cambio climático ou a brecha que agranda a desigualdade obrígannos a pensar que o escenario non mellorará a curto prazo e, mentres isto sucede, algúns partidos lanzan mensaxes xenófobas e alertan do fin da civilización, substituída por tribos de salvaxes deshumanizados e reducidos a unha cor de pel. Non lembro ese escepticismo cando os que chegaban por centos eran ucraínos que fuxían da guerra. A min, persoalmente, cústame discernir si o buraco no estómago é máis grande por unha guerra dependendo da parte do globo na que suceda. A fame é a fame en todas partes, creo.

A fame que ten o colonialismo caníbal, o colonialismo de sempre, o que practicamos desde que o mundo é mundo, é o que empuxa a tantos homes, mulleres e nenos ao mar, a crer que alén do océano hai un futuro que outros lle privaron na súa casa, onde só queda ruína, miseria e desolación, pero tamén toda a vida que construíran e que abandonaron xunto á súa familia, fogar e seres queridos. Diso en Galicia sabemos un pouco, porque non fai tanto eramos nós, os nosos pais, avós e bisavós, os que embarcaban en busca da prosperidade que aquí lles era esquiva. Non fai tanto daquilo e as distancias eran igual de longas. Agora é Madrid a terra prometida para moitos galegos que baleiran o rural e deixan unha comunidade máis pobre de talento e moito máis envellecida. Cantos atopan lonxe o que non tiveron cerca. Cantos se quedaron polo camiño. Cantos ocuparán tumbas sen nome.