A rede ferroviaria, vixiada por "firmas low cost": "De empresas de primeiro nivel a empresas de Primeira RFEF"

Esta semana transcendeu a noticia de que no primeiro trimestre de 2025 de que a liña da AVE Madrid-Galicia é a terceira na que máis crece o tráfico ferroviario. Unha noticia que debería pór sobre a relevancia a importancia deste corredor, pero, no seu lugar, o que destacou é a necesidade de reforzar a súa seguridade, á vista dos problemas que se deron en toda a rede ferroviaria polas presuntas sabotaxes que se realizaron nos últimos tempos e polos que, a raíz do roubo de cobre do pasado domingo, paralizouse por completo durante varias horas a liña de tren entre Madrid e Sevilla. 

Desde a Federación de Traballadores da Seguridade Privada da Unión Sindical Obreira (FTSP-USO) admiten que o da seguridade nas estacións de tren e ao longo de toda a rede ferroviaria é hoxe o “tema de moda”, pero o é porque, sinxelamente, desatenderon as advertencias que leva realizando o sindicato desde hai anos, ao ser este un tema recorrente no sector. 

PATRULLAS “LOW COST”

“Isto de Adif é máis do mesmo”, lamenta Iván Blanco, secretario estatal de organización da FTSP-USO, que apunta que a tónica xeral dos últimos anos resúmese en “redución tras redución e entrada de empresas low cost”, o que abarata aínda máis os servizos e repercute na calidade do mesmo con “cada vez menos patrullas, a pesar de todo o que está a pasar nunha infraestrutura crítica”. 

“Incluso as patrullas se fan de maneira que poidan aforrar o máximo combustible posible”, apuntan desde a FTSP-USO, o que evidencia a estreiteza do investimento que se está realizando na vixilancia dunha rede ferroviaria con miles de quilómetros que necesitan ser cubertos e con puntos críticos dos que se aproveitan os cacos. 

Sucesos como os do pasado domingo, admite Branco, “en calquera momento poden pasar”, máis tendo en conta que en territorios como Galicia, pola súa orografía, resulta aínda máis difícil realizan a vixilancia. “A seguridade 100% non existe, pero hoxe tampouco se pode garantir un mínimo. Hai valos rotos, intentos de sabotaxe, non hai patrullas suficientes e, aínda que están dispostas a criterio de Adif en lugares concretos que por seguridade non se poden revelar, vemos que se reducen e seguen cada vez máis criterios de aforro de custos por encima das necesidades”, inciden. 

As patrullas realízanse en vehículo e con dous vixiantes armados, pero desde o sindicato non se mollan á hora de precisar cantas hai porque “coa última redución” non teñen cifras concretas das que quedan operativas. “Cobren tramos de vía no tempo da súa quenda seguindo as especificacións que lles marcan”, comenta Branco.

UNHA LIÑA DE 16.000 KM

O seu labor é fundamental para o correcto funcionamento do servizo ferroviario, como ocorre tamén co persoal de seguridade das estacións, encargados do control de pasaxeiros, pero tamén de evitar posibles sabotaxes ou os tan comúns grafitis dos vagóns. “Estas patrullas acoden cando hai problemas ou saltan alarmas en estacións pechas de noite. Sobre todo están para prestar apoio e evitar roubos e sabotaxes”, especifica Branco, considerando que a súa función é, sobre todo, “disuasoria”. 

“Sobre todo preveñen. Falamos dunha liña ferroviaria de 16.000 quilómetros. Si hai un corte e píllache na outra punta da liña… Ademais, en Galicia, por exemplo, hai moitas zonas de difícil acceso”, relata Branco, que pon á comunidade galega como paradigma porque é “moi particular o acceso ás liñas e leva moito máis tempo que noutras zonas, como Castela e León ou a zona sur”. 

Para un servizo axeitado, desde USO estiman que faría falta “o dobre de efectivos dos que hai hoxe”, o que suporía volver ao persoal que había fai uns anos. “Non é só que se pare o tren, senón que deixas á xente tirada. Eses protocolos de evacuación fai falta revisalos, porque en canto hai calquera incidencia as poucas patrullas que hai van cara a ese incidente”, abunda Branco, á vez que apunta que se atoparon mesmo con sabotaxes malintencionados que actúan como cortina de fume “para facer algo noutro lado”. “Eles saben perfectamente que o persoal é insuficiente”, reitera. 

A loita da Federación por mellorar as condicións do persoal foi constante, denunciando a falta de medios tan básicos como roupa axeitada para o inverno, dar a circunstancia de que vixiantes en estacións de Ourense tiñan que cubrir con mantas e mesmo con cartóns para loitar contra o frío. Coas súas denuncias “están a actualizarse os protocolos de prevención de riscos” e “colocáronse biombos, de momento provisionais, até lograr unha solución definitiva mentres non se poida facer unha obra maior, pero tomaron nota e feito efecto as denuncias”.

TIP E XUBILACIÓNS

Outra denuncia recorrente e que vai da man de moitos dos problemas que experimenta o sector da seguridade privada é a dificultade en toda España para expedir o Cartón de Identidade Profesional (TIP), indispensables para que os vixiantes de seguridade poidan prestar servizo, provocando un embotellamento que impiden que se reforce o sector. 

“Nótase sobre todo no verán ou Nadal, cando hai que darlle vacacións á xente. Só están a priorizar as zonas onde falta máis persoal, pero coa mesma dotación de policías para emitir a TIP. Si se nota que en zonas onde hai problemas máis gordos polos atrasos tratan de axilizar a expedición, xa que volven as dificultades para atopar xente que xa está habilitada e cubrir as vacacións”, di Branco. 

A continuación, isto entronca de maneira directa coa cantidade de xubilacións que se están dando no sector e a imposibilidade de poder facerlle fronte a este proceso cunha substitución xeneracional capaz de absorber esa cantidade de prazas vacantes. “Falamos de persoais moi envellecidos”, afirma Branco dun sector que “se enfronta agora á primeira onda de grandes xubilacións”. 

“Necesitamos xente para contratos substitucións mesmo, xa non só xubilacións ordinarias. As empresas están a atrasar os contratos substitucións porque están supeditados á contratación de alguén novo ou un contrato novo. Todo vai conectado: temos un problema para xubilar, ter un problema para dar vacacións e temos un problema para contratar”, recapitula.

“QUEDAMOS FÓRA”

Neste caldo de cultivo, e tras o ocorrido na liña Madrid-Sevilla, danse todos os ingredientes para que os profesionais da seguridade privada volvan ser os sinalados e estigmatizados pola poboación, que en ocasións os usa como cabeza de turco e acúsaos de non facer ben o seu traballo. Unha circunstancia que se reproduce noutros ámbitos, como o das agresións aos sanitarios, xa que denuncian que “os vixiantes agredidos nin sequera son noticia”. 

“É o señalamiento do que está en primeira liña e do que é máis fácil culpar. Reivindicamos algo tan importante como que conten connosco para participar nas reunións onde debaten a maneira de protocolizar a actuación ante agresións, porque até agora nos deixaron de lado”, censura Branco. Neste sentido, apunta que nas próximas semanas os sindicatos celebrarán encontros a fin de promover unha plataforma coa que exercer presión de maneira conxunta e ter unha voz nestes encontros.  

“Cóntase con médicos, enfermeiros, persoal de ambulancias, policía, Garda Civil…pero quedamos fóra nós, as asociacións e sindicatos máis representativos do sector. Pedimos que nos concedan voz, xa que somo a primeira liña e nin nos contestan”, reprende Branco, nomeadamente á Xunta, á que acusa de “non querer que formemos parte destas reunións para atallar e previr as agresións, cando somos os primeiros en sufrilas”.

No referido a Adif, si se está “contando coa opinión dos sindicatos propios de Adif”. No entanto, dáse a circunstancia de que a seguridade privada, ao ser “persoal externo, parte dunha subcontrata”, tamén quedan nun segundo plano. “Nunca se conta connosco. Pasa en hospitais e en Adif, aínda que haxa xente que leva máis de 30 anos en Adif, pasando de empresa en empresa e que son tan de casa como os propios traballadores de Adif”, argumenta.

“Os vixiantes sempre estamos en casa allea. A empresa de seguridade sempre ten que ser externa ao cliente, homologadas e autorizadas. Pero hai un problema de diñeiro e en Adif están a pasarse de empresas de primeiro nivel a empresas de Primeira RFEF”, considera.

Para os próximos días, desde a FTSP-USO confían en poder manter reunións nun escenario onde moitos están “pendentes das licitacións”, pois esta crise coincidiu coa posta en marcha de moitos contratos, de maneira que é a oportunidade de “incidir no aumento de vixiantes e medios para o persoal”.