Áreas sanitarias, os reinos de taifas creados pola Xunta de Feijóo

O temor a cambios moi profundos na sanidade pública galega era máis que evidente cando Feijóo gañou as eleccións de 2009. Unha profunda remodelación tanto no modelo de atención (concertación con centros privados, xestión privada de centros públicos) como de contratación (xubilacións que non se ían a cubrir) crearon unha atmosfera moi belixerante entre profesionais e autoridades sanitarias autonómicas. A Xunta de Galicia defendeu a creación do actual mapa sanitario con varios argumentos sendo o principal lograr unha maior eficiencia na xestión e planificación dos recursos sanitarios. Argumentábase que o modelo anterior, baseado na división provincial e “cunha fragmentación excesiva de centros”, dificultaba a coordinación e xeraba duplicidades.
 

O deseño final reaxustou a catorce o número de áreas sanitarias, que até ese momento eran sete, cos seus correspondentes distritos sanitarios. O argumentario da Xunta do PP recollía, por unha banda, a necesidade de integrar os niveis asistenciais para “superar a dicotomía entre atención primaria e hospitalaria”. O cimento desta idea era “fomentar unha visión integral do paciente e unha maior continuidade asistencial”. 
 

O documento engadía tamén unha maior autonomía ás áreas sanitarias para adaptar as decisións ás necesidades específicas da súa poboación, “axilizando os procesos administrativos e asistenciais”. A isto sumaban o querer evitar a dispersión de recursos e permitir unha mellor planificación dos investimentos e a distribución do persoal sanitario.
 

Buscábase garantir que todos os cidadáns, independentemente do seu lugar de residencia, tivesen acceso a unha carteira de servizos similar, compensando as desigualdades territoriais. Precisamente, un dos puntos máis criticados debido á falta de cobertura de prazas en lugares sobre todo do ámbito rural. 

Esta política sanitaria tamén se debe enmarcar no contexto de crise económica que se vivía xa en 2009. Inspirados en políticas ligadas ao recorte no gasto público, o primeiro goberno Feijóo e seguintes apelaron á racionalización de devandito gasto público, argumentando que a optimización de recursos permitiría un uso máis eficiente do orzamento sanitario.

POSTURAS EN CONTRA 
Entre as primeiras consecuencias que se deixaron sentir nada máis se aplicaba esta reforma foi a perda da atención especializada e de proximidade nalgúns distritos, especialmente en áreas rurais ou con menor densidade de poboación, ao concentrar servizos nos hospitais de referencia de cada área.

Os e as profesionais opostas aos cambios denunciaban unha centralización de medios e recursos disfrazada como descentralización. Por iso, algúns colectivos profesionais e sociais temían que a creación de grandes áreas sanitarias levase a unha centralización de facto sobre decisións sanitarias negando capacidade de influencia aos centros de menor tamaño.

Ante a perda de influencia na toma de decisións, estendeuse a preocupación ante o posible traslado de profesionais e servizos dun centro a outro, o que podería afectar á calidade e accesibilidade dalgúns servizos en determinadas zonas.

Pola súa banda, tanto sindicatos como asociacións profesionais manifestaron o seu temor ante posibles recortes e cambios nas condicións laborais dos facultativos, todo iso debido á reorganización de persoais e a mobilidade xeográfica. Finalmente, o persoal sanitario ve un comportamento unilateral desde o goberno galego na toma de decisións desde o goberno autonómico. Denunciaban e denuncia que a Xunta non consultara aos profesionais e sindicatos sobre o deseño e a implementación da reforma.

O GRAN PULSO 
A reforma e as posturas atopadas han feito aflorar unha serie de cuestións que están a dificultar o funcionamento fluído da sanidade pública galega. Isto trae reaccións por parte de boa parte dos profesionais sanitarios coas consecuentes friccións Consellería-persoal sanitario.

O vértice de toda a problemática está nas listas de espera, sobre todo en determinadas especialidades e procedementos, listas de espera que persistiron ou mesmo aumentado en certos momentos, xerando malestar entre a cidadanía e os profesionais. Non foron poucos os casos de espera en cirurxías moi necesarias ou tratamentos moi específicos que acabaron en reclamacións, demandas ou xuízos. A isto engádese tamén que a centralización en hospitais de referencia obrigou a numerosos pacientes a realizar longos desprazamentos para realizar probas ou consultas. Isto último impactou na accesibilidade de boa parte dos pacientes. 

A reestruturación tamén supuxo unha maior presión sobre a Atención Primaria, ao asumir un papel máis central na xestión dos pacientes antes da súa derivación aos servizos hospitalarios. Unha consecuencia deste punto foi a persistencia de problemas na comunicación e coordinación efectiva entre os diferentes profesionais e centros dentro da mesma área sanitaria.
 

Ao final, algúns médicos e persoal sanitario manifestaron desmotivación debido ao que senten como unha maior burocratización, falta de recursos ou a incerteza sobre o seu futuro laboral tras as sucesivas reorganizacións.

A Xunta, dentro dunha política considerada por moitos profesionais como “deixar ir caendo todo aos poucos”, ha valorizado os seus programas específicos investindo “recursos adicionais”. O departamento de Gómez Caamaño puxo como exemplo disto último a axilización de citas e cirurxías. E se a Atención Primaria estaba a levarse a palma en canto a problemas pola reestruturación, Sanidade anunciou plans para aumentar o número de profesionais nesta área incluíndo “melloras na dotación tecnolóxica”.

Certo que se realizaron ampliacións de hospitais e centros de saúde “para adaptar as infraestruturas ás novas necesidades do mapa sanitario”. Aínda así, a posición das autoridades autonómicas parece “etérea” sempre que segue habendo respostas por parte do colectivo sanitario galego á polítia sanitaria. De todos os xeitos, o venres día 11 de xullo anunciábase un concurso-oposición para 2.000 prazas en enfermaría.
 

TENSA CAUTELA

A maioría dos sindicatos segue insistindo na necesidade dun maior investimento no sistema sanitario público, tanto en persoal como en infraestruturas e tecnoloxía, para garantir unha atención de calidade. Reivindican un maior investimento para Atención Primaria, considerándoa a porta de entrada ao sistema e un elemento fundamental “para a sustentabilidade e a eficiencia”.

Por último, a precariedade laboral, a temporalidade e a fuga de profesionais son outro tres dos grandes puntos nas reivindicacións dos sindicatos, que ven na mellora das condicións un factor crave para atraer e reter talento. Isto último debe implicar melloras salariais e laborais ante as mellores ofertas que moitos e moitas sanitarias atopan fóra de Galicia e España.

 

A creación das áreas e distritos sanitarios en Galicia foi unha reforma ambiciosa co obxectivo teórico de modernizar e optimizar a sanidade galega. Aínda que a Xunta defende os seus beneficios en termos de eficiencia e equidad, os colectivos médicos han sinalado problemas importantes no seu implementación. A isto súmase a persistencia de desafíos como as listas de espera e a presión asistencial que indican que o debate sobre a mellor configuración do sistema sanitario público galego segue aberto.