Ovellas “adestradas” e robots: a revolución galega para protexer viñas e oliveirais sen herbicidas

O municipio de Quiroga, en Lugo, converteuse en escenario dunha experiencia pioneira para a sustentabilidade dos cultivos galegos. O Grupo Operativo AGRI-ROVENAT, impulsado pola Fundación Xeral CSIC e cofinanciado pola Unión Europea e o Goberno de España, iniciou ensaios en parcelas de vide e oliveira autóctona para conservar a cuberta vexetal e previr a erosión do solo, un problema frecuente en zonas de pendente como a Ribeira Sacra. O proxecto busca, ademais, fomentar o emprendimiento rural e atraer poboación a unha contorna marcada polo envellecemento demográfico.

A clave desta iniciativa reside na aplicación da aversión inducida en ovinos, unha técnica que consiste en adestrar ás ovellas para que rexeiten alimentar das plantas cultivadas, como a vide e a oliveira, e céntrense unicamente na vexetación que cobre o solo. Este método, desenvolvido polo grupo de Recerca deas Remugants da Universidade Autónoma de Barcelona, garante o benestar e a saúde animal, e permite reducir o uso de herbicidas, conservando a biodiversidade e a flora natural da zona.

Xunto ás ovellas, o ensaio incorpora un robot segadora teledirigido, desenvolvido pola empresa Millasur, que actúa de forma rápida e eficaz na roza da vexetación. Ambas as solucións tecnolóxicas están a ser comparadas para avaliar as súas vantaxes e limitacións no mantemento da cuberta vexetal e a protección dos cultivos fronte a pragas e enfermidades.

Aversión inducida: como funciona e que posibilidades ofrece

A aversión inducida é unha técnica baseada en principios da psicoloxía e a etología animal. Consiste en alimentar ás ovellas con follas dos cultivos que se desexa protexer e, posteriormente, fornecerlles un composto químico (como cloruro de litio) que provoca unha leve sensación de malestar dixestivo. 

Os animais asocian ese malestar co consumo desas plantas e, en diante, rexéitanas, elixindo pastar sobre a vexetación espontánea do solo. Esta estratexia permite prescindir de herbicidas e favorece a conservación do tapiz vexetal, o que resulta fundamental para evitar a erosión do terreo, especialmente en áreas con forte pendente como as de Quiroga.

Este método non só protexe os cultivos, senón que tamén contribúe a manter a biodiversidade e o equilibrio ecolóxico da contorna. Ademais, está previsto analizar o impacto desta técnica na calidade do leite das ovellas para valorar posibles beneficios adicionais na produción gandeira.

O proxecto AGRI-ROVENAT tamén contempla a recuperación de variedades autóctonas de oliveira galega e a promoción da economía circular, co obxectivo de que os métodos ensaiados sexan eficaces e rendibles para os agricultores, facilitando a substitución xeneracional e a creación de novas oportunidades de negocio no rural galego.

Un modelo para o futuro da agricultura sostible

A empresa Ouro de Quiroga, formada por veciños da Ribeira Sacra, é un exemplo de como a innovación e a tradición poden ir da man na produción de aceite de oliva virxe extra a partir de variedades autóctonas. O proxecto conta coa participación de diversos actores, entre eles o grupo Dairy Safe do Instituto de Produtos Lácteos de Asturias, a Fundación Laboral Santa Bárbara, Ovellas e Cordeiros S.L., Millasur, Aromas do Narcea e a coordinación de artica+i e Sánchez Pardo Comunicación.

O custo total do programa ascende a 615.375 euros, dos cales máis do 80% procede de fondos europeos FEADER. Os primeiros resultados desta fase piloto espéranse para a próxima primavera, aínda que o proxecto se estenderá até 2027, coa intención de consolidar un modelo replicable de agricultura sostible e dinamización socioeconómica para o rural galego.

A combinación de ovellas adestradas mediante aversión inducida e tecnoloxía robótica perfílase como unha alternativa eficaz e respectuosa co medio ambiente para a xestión dos cultivos en Galicia, marcando un camiño innovador cara ao futuro da agricultura e a conservación da biodiversidade.