Por que a edición xenética podería acabar coa fame pero segue trabada por unhas poucas empresas?

As técnicas de edición xenética son un conxunto de ferramentas que permiten modificar o ADN dun organismo de maneira precisa e controlada. Isto lógrase mediante a introdución, eliminación ou modificación de segmentos de ADN específicos, o que permite a creación de organismos con características desexadas.

Existen varias técnicas de edición xenética, entre as que se inclúen CRISPR-Cas9, TALENs e zinc finger nucleases. Estas técnicas utilizáronse con éxito para modificar xenes nunha ampla variedade de organismos, desde bacterias até plantas e animais.

En canto á agricultura, a edición xenética pode permitir o desenvolvemento de variedades de cultivos que son máis resistentes á salinidade do solo ou á seca, o que é especialmente importante en rexións onde estas condicións son comúns. Isto pode axudar a aumentar a produción de alimentos en áreas onde actualmente é difícil cultivar cultivos.  Ben usadas, pode disparar a produtividade e a sustentabilidade da agricultura, o que debería ter un impacto positivo na seguridade alimentaria a nivel mundial. Con todo, isto non está a suceder. Por que?

Os transxénicos son un elemento máis coñecido nos supermercados. Desde finais da década dos 90, Estados Unidos xa incorporou a venda de produtos alimenticios que foran modificados xeneticamente, como foi o caso do tomate Flavr Savr. Con todo, retirouse do mercado debido aos problemas económicos da compañía e ao sabor que se obtiña.

Con todo, esta primeira incursión desembocou na introdución doutros produtos modificados xeneticamente en todo o mundo. Cabe mencionar que existen outras formas de "xogar" coa xenética dos alimentos e que poderían contribuír á adaptación das plantas ás novas condicións climatolóxicas, cada vez máis extremas.

É o caso da edición xénica , que garda certas similitudes cos transxénicos pero que non son o mesmo nin moito menos. "Ambos son organismos modificados xeneticamente segundo a lexislación europea, pero son técnicas diferentes. A transgenia son plantas nas que se lles incorporou un xene modificado previamente no laboratorio, mentres que a edición xénica é unha técnica que permite modificar directamente o xenoma. A nova característica que se lle achega non vén dun xene novo, senón de modificar lixeiramente os seus propios xenes", explica Josep Maria Casacoberta, investigador do Centro de Investigación Agrigenómica e experto pola Autoridade Europea de Sanidade Alimentaria.

"A edición xénica é unha ferramenta máis para facer unha variedade máis adaptada ás condicións de cultivo que cada vez serán máis difíciles. É unha ferramenta máis, pero unha moi poderosa. Por tanto, ten posibilidades de axudarnos en todos os retos que temos, que é producir máis e mellor, de forma máis sostible e cunhas condicións en pleno cambio climático", explica o experto.

"É unha ferramenta máis, pero unha moi poderosa"

CAMBIOS LEXISLATIVOS

O problema vén cando, lexislativamente, a edición xénica e os transxénicos están no mesmo saco. A lexislación na UE considera aos primeiros como un Organismo Modificado Xeneticamente (OMG), e aplícaselles a mesma regulación do ano 2001 para as plantas transxénicas (Directiva 2001/18/#CE).

"É unha lexislación moi pouco adaptada a estas novas técnicas. Practicamente faise imposible aplicar a lexislación tal e como a temos agora", lamenta o experto.

Isto fai que estes produtos estean só ao alcance de grandes empresas debido ao elevado custo económico (10-16 millóns de euros) e de investimento de tempo (10-15 anos), deixando fóra a produtos de interese máis local e pequenos produtores. 

"É importante que haxa unha análise de risco asociado a cada unha das variedades novas que poidan desenvolver, pero é importante que esta análise sexa proporcional ao risco potencial que teñen. Se nos pasamos pedindo que fagan máis probas das que son necesarias, estaremos a aumentar de forma innecesaria o investimento a realizar e estaremos a restrinxir as posibilidades de utilizalo", lamenta Casacoberta.

En principio, en xuño haberá unha nova proposta de lexislación que permita adaptar os requirimentos de seguridade das plantas modificadas con edición xénica á súa realidade.