'O viñedo da lúa', a nova novela de Carla Montero: "Co viño non importa o que saibas, sempre sabes pouco"

Xa levas varias semanas con presentacións de ‘O viñedo da lúa’. Que che estás atopando? Que resposta estás a recibir dos lectores?

Moi boa. A acollida está a ser fantástica e en tres días desde a súa publicación xa tivemos que sacar a segunda edición e en cuestión de tres meses imos pola quinta. As impresións dos lectores son moi boas ao redor dos personaxes, a trama, o contexto histórico, que aínda que a II Guerra Mundial parece un tema moi tratado, o tema do viño nese período resultou un nicho porque é descoñecido e está a resultar moi atractivo.

Estes días estarás no Rosal e en Tomiño. As Rías Baixas non son un mal lugar para falar de viño. Fixeches un curso avanzado de enoloxía coa novela?

Gustoume! (Risa) Tívenme que conformar con ser un pouco amateur e ir descubriendolo aos poucos. Falo da historia do viño, a novela non é tanto un tratado de enoloxía como unha historia ambientada nun mundo como o do viño, que é tan complicado que un ten a sensación de que non importa o que saibas, sempre sabes pouco. Hai moito que aprender neste universo, sobre historia, sobre tradición…sempre parece que hai moito percorrido por facer.

A historia ten de protagonista a Aldara, unha muller “casada precipitadamente”, pero da que descubrimos a súa fortaleza para botar á súa familia ás costas en momentos de dor. A súa figura parece, en certo xeito, unha homenaxe a tantas nais e avoas, non?

Si, desde logo. Aldara o que representa é un personaxe corrente nun momento extraordinario como a II Guerra Mundial, momentos que pon a proba ao ser humano. Todas estas persoas anónimas parece que pasan desapercibidos, a historia dedica máis páxinas a aquelas figuras sobresalientes, pero creo que o panorama está cheo de heroes anónimos como estas mulleres que no día a día teñen que facer fronte a circunstancias adversas e preocupar por sobrevivir en definitiva. Eu creo que nos deixaron unhas leccións marabillosas que conveñen non esquecer. É unha forma de facer ficción pero que está baseada nesa multitude de historias reais que serven como unha maneira de facerlles tributo.

NIN TANTA RESISTENCIA NIN TAN FRANCESA

O propio episodio histórico é case tan importante como os personaxes. Non é a primeira vez que o abordas nos teus libros, pero imaxino que terías que preparar concienzudamente a atmosfera do libro. Canto tempo traballo de documentación hai detrás de ‘O viñedo da lúa’?

É un traballo extenso, ás veces case máis que o propio proceso de escritura. Comezo varios meses antes de porme a escribir a investigar o período histórico e neste caso foron case oito meses de investigación, de viaxar aos escenarios, é unha novela que se desenvolve en Borgoña e quería estar alí, empaparme do ambiente, dos viñedos, de como se vive o mundo do viño. É un proceso longo, entre outras cousas pola propia natureza da investigación. Non é unha novela histórica propiamente dita, senón que utilizo o contexto. Pero a definición dese contexto, para que estea ben detallado, sexa o máis fidedigno posible, esixe uns niveis de investigación en profundidade. O primeiro que un atopa nos libros de historia non son os detalles da vida cotiá, e iso é o que eu busco: a marca de tabaco que fumaban, como se curaban as feridas, que comían en tempos de racionamento…a vida diaria, en definitiva. E iso esixe ir a fontes moi concretas que non se atopan en internet. 
 

Habitualmente se pensamos en Francia e II Guerra Mundial pensamos en Normandía, nos alemáns desfilando en París…por que Borgoña como escenario? Que che chamou a atención desta zona? 

En canto decido escribir unha historia sobre o viño na Francia ocupada son tres territorios vitivinícolas os que aparecen: Bordeus, Champaña e Borgoña. Á hora de escoller entre as tres pensei que Borgoña era a que podía achegar máis novidade ao ser menos coñecida e pola súa forma singular para entender o viño. En todos os sitios o viño prodúcese dunha forma similar, pero en Borgoña é distinta a súa aproximación ao viño, son viñedos pequeniños, terreos que condicionan a calidade do viño facendo que a adega sexa secundaria e as botellas reciban o nome da terra da que salgue a uva coa que se fai o viño. A forma de cualificar o viño tamén é distinto, non miden tanto o tempo de maduración como outros factores. É outra forma diferente de ver este mundo, e sen ser un tratado de enoloxía, insisto, si quería incorporar estas pinceladas das diferenzas
 

Tamén se trata un asunto como é o da Resistencia Francesa. Se nos mergullamos un pouco, vemos que nin había tanta resistencia nin era tan francesa…

Exactamente, é unha moi boa forma de dicilo. É verdade que ao longo do tempo é un tema que adquiriu unha chea de capas e moitas delas teñen moito de mito e lenda. Unha vez que termina a guerra son os vencedores os que escriben a historia e o relato nese momento en Francia era o dun pobo unido contra o nazismo. É un relato que impulsa Charles de Gaulle, pero que co paso do tempo a historiografía demostra que é esaxerado. A idea que en xeral temos da Resistencia Francesa é que desde o primeiro momento lanzáronse á rúa cun fusil contra os alemáns, pero realmente non foi así. 

A Resistencia como fenómeno organizado e puramente francés non chega até finais do 42, cando non está tan claro que Alemaña fose gañar a guerra. É entón cando parece que empeza a ter sentido saír á rúa e combater. Prodúcese un feito importante, como é que se establece o servizo de traballo obrigatorio. O Reich esixe a Francia que os mozos se vaian obrigatoriamente a Alemaña a traballar. Ese ese momento no que moitos din que prefiren loitar alí antes que ir a traballar para os nazis. Pero antes a Resistencia era un fenómeno máis ben illado e protagonizado por colectivos perseguidos polo nazismo: os judios, os comunistas…e polos españois, os refuxiados que fuxiron da Guerra Civil, que xa estiveran loitando contra o fascismo, que xa non tiñan nada que perder porque xa o habían período todo, e son os que se lanzan a esa loita máis ou menos activa, da forma que poden, e a medida que se van armando e organizando son os primeiros que inician esta loita. Iso é algo que aos franceses custoulles recoñecer, que non é un fenómeno eminentemente francés e que tivo un peso importante dos españois emigrados. 

No libro tratas tamén ese tema, o dos exiliados tras a Guerra Civil. coincidindo no tempo cun debate de actualidade como é a polémica ‘lei de concordia’ que pretenden impulsar en Castela e León, que a Asociación para a Recuperación da Memoria Histórica tacha de “operación de blanqueamiento do fascismo”. Como o percibes despois de indagar tanto? 

Este tipo de iniciativas teñen máis de política que de historia. É importante acudir aos feitos, á investigación científica, deixar de lado as sensibilidades políticas e tratar de facer xustiza da maneira máis imparcial posible. Están os argumentos de cada bando, e todos poden ter as súas razóns pero non exclúe as de en fronte. Neste tipo de leis hai máis política que outra cousa e a xustiza faise de moitas maneiras, sobre todo cunha investigación histórica rigorosa. 

"NUNCA CHEGAMOS A ENTEDER COMO ES POSIBLE QUE ALGO ASÍ SUCEDESE" 

A Francia ocupada, os nazis, a guerra…son elementos que, aínda que terribles, parece que sempre nos resultan atractivos. Por que temos esa fixación por contextos tan negativos? Resulta máis fácil fabular entre o terror ou é que se presta máis a historias épicas? 

É unha combinación de varios factores. Nestes momentos tan dramáticos hai unha exaltación de todas as paixóns, desde as máis elevadas ás máis baixas, desde comportamentos heróicos aos máis malignos. Ese material para a ficción é unha xoia. A min é unha época que particularmente me esperta curiosidade, e pode parecer mentira por todo o que se investigou e escrito respecto diso, porque nunca chegamos a entender como é posible que algo así sucedese fai tan pouco tempo. Aínda hai xente que viviu esas épocas e non entendemos como é posible que algo así, cunha barbarie tan brutal, puidese ocorrer. Era unha sociedade similar á nosa, con códigos morais e valores parecidos, non falamos da Idade Media ou a Antiga Roma, onde o valor da vida era distinto. Nese afán por tentar explicalo é onde xorde ese interese polas historias.

Esta é unha novela que se prestaría a unha moi boa adaptación cinematográfica. Suxeríroncho algunha vez?

Si, é algo que me pasou con todas as miñas novelas. Pero case todo o que se publica poderíase chegar ao cine. Esta nova xeración de escritores bebemos de moitas fontes, traballamos con imaxes e vivimos diante dunha televisión ou unha pantalla de cine. Iso trasládase á hora de escribir e elaborar as nosas historias. Coméntoo con colegas e parece que á hora de escribir describimos fotogramas, o que fai que cando un leo ten a sensación de que isto podería ser unha película. Pero que chegue a transformar nunha película ou serie é un gran embude. Se xa publicar un libro é un embude, para levalo ao cine aínda máis. 
 

Nos últimos anos tiveches unha gran produción literaria, publicando practicamente un libro nun prazo duns dous anos. Xa está no forno o próximo gran éxito de Carla Montero?

Aínda non, agora no que estou inmersa é na promoción do último libro. É verdade que cando publico gústame tomar algo de distancia, tomarme un tempo e desconectar. O proceso de crear é un proceso de convivencia moi intensa cos personaxes, co contexto histórico… A min faime falta esa pequena desconexión para poder afrontar o seguinte proxecto. Pero chegará en breve, porque teño un pequeno cajoncito no que vou gardando todas as ideas que xorden durante procésoos de investigación, por exemplo, asique trátase de abrir o caixón e sacar algunha das ideas para desenvolvela.