Cazar ou protexer ao lobo? Gandeiros e ecoloxistas falan sobre o futuro dos 700 lobos de Galicia

Representantes de Unións Agrarias, a Asociación para a Conservación e Estudo do Lobo Ibérico e da organización Grupo Lobo Galicia, ligada ao colectivo ‘Censo Lobo Ibérico’, atenden a Galiciapress nesta primeira entrega dunha serie de reportaxes sobre a situación do lobo ibérico no país.

A visións son contrapostas. Desde o sindicato destacan a importancia da caza para o control poboacional.  Os grupos ecoloxistas sinalan que o impacto sobre a gandería en Galicia é mínimo. Eles avogan por outros métodos, como incluír ao lobo no LESPE para dotalo de máis protección.

A caza do lobo ibérico está permitida ao norte do Douro

Dicía Félix Rodríguez de la Fuente que o lobo tiña que “vivir onde poida e onde deba, para que nas noites españolas non deixen nunca de escoitarse os fermosos aullidos do lobo”. O divulgador e naturalista é, probablemente, o maior expoñente da loita pola protección do lobo ibérico neste país, aínda que fai xa máis de catro décadas que nos deixou. Se hoxe puidese ver a situación do lobo ibérico, talvez o seu xesto fose de sorpresa ao ver como en España conviven dúas ideas antagónicas na súa formulación: o lobo é unha especie para protexer; o lobo é unha especie para abater polos cazadores.

O lobo está de triste e rabiosa actualidade por diversos motivos, pero talvez o máis importante é por o rexeito dos gobernos de Galicia, Asturias, Cantabria e Castela e León a incluír a especie no Listado de Especies Silvestres en Réxime de Protección Especial (LESPE), o que supoñería blindar ao lobo ante a explotación cinexética, dotaría de máis ferramentas xurídicas para perseguir aos furtivos e daría pé a unha recuperación do lobo de forma conxunta. 

Ademais, os promotores desta iniciativa lembran que a súa situación como ‘Especie de Interese Comunitario’, o ‘Convenio de Berna’ e o ‘Plan de Xestión do Lobo’ da Xunta deberían garantir a súa protección.

Este proceso enfrontou a animalistas contra administracións, cazadores e gandeiros, especialmente estes últimos polo impacto que, segundo defenden, podería ter a súa nova categorización na súa actividade. "Non queremos que se extinga o lobo ibérico, pero tampouco o gandeiro", razoou o conselleiro cántabro Guillermo Blanco.

CANTOS LOBOS HAI EN GALICIA?

Presente en Galicia, as poboacións do lobo ibérico no norte peninsular son moito máis abundantes que no resto de España, onde a súa presenza foi perdendo peso ata acabar decimados. Hai provincias ao sur do Douro que manteñen unha protección estrita sobre o animal, non así no norte, onde si se autoriza o seu caza.

A Asociación para a Conservación e Estudo do Lobo Ibérico (ASCEL) non diferencia a situación do lobo en Galicia do resto de comunidades, xa que se trata de “unha única poboación, que se atopa, en virtude dos dous únicos censos válidos efectuados cun intervalo de vinte e seis anos, estable”.

O Grupo Lobo Galicia, vinculado á plataforma Censo Lobo Ibérico, si se atreve a dar cifras, con 90 grupos familiares compostos por preto de 700 exemplares, segundo as contas da administracion autonómica.

A Serra do Xistral, Serra dá Loba, Serra do Xurés, Serra do Courel ou Serra do Larouco e Leboreiro son as zonas onde destaca especialmente a presenza destes animais. Con todo, desde a organización aprecian un “claro estancamento da poboación” con grupos “moi afastados da media que recoñece a administración de 7/8 lobos por grupo”. “Sendo realistas estamos a atoparnos unha media de 3/5 lobos por grupo”, sosteñen.

“Estas diferenzas son fáciles de entender, xa que o noso traballo analiza a dinámica poboacional do lobo ibérico nun espazo de tempo máis adecuado que o dos censos que son realizados durante só dous anos, de maneira indirecta e tomando como referencia cardinal a época reprodutiva que inclúe aos cachorros que por desgraza teñen unha alta mortalidade e por diferentes causas non sairán adiante”, indican. Nese sentido, a organización considera estes censos “un contrasenso” que non presentan datos reais senón aproximadas.

UNIÓNS DI QUE ESTÁ POR TODA GALICIA

Desde Unión Agrarias, en cambio, definen as poboacións de lobo, “repartidas por toda a comunidade”, como “estables” e “nada ameazadas actualmente”. “Segundo os censos dispoñibles haberá uns 700 exemplares en Galicia, aínda que poden ser máis. Somos a segunda rexión máis lobera de España, detrás de Castela León onde o censo é superior aos 1.500 exemplares”, afirman desde o sindicato.

“Cada vez achégase máis a zonas poboadas, onde xa empeza a ser un problema porque mata e devora cada vez máis cans, á parte de gando doméstico”

“Cada vez achégase máis a zonas poboadas, onde xa empeza a ser un problema porque mata e devora cada vez máis cans, á parte de gando doméstico”, denuncian desde UU. AA., á vez que fan fincapé na “franca expansión” da especie a nivel nacional, tal e como o proban os “ataques” dos animais.

Tenreira morta por lobos na Golada nunha foto de CRTVG  

Estes ataques provocaron, segundo o relato do sindicato, que algunhas explotacións de ovino “tirasen a toalla”. “Hai zonas onde a gandería extensiva e en ecolóxico é impracticable polos ataques do lobo, especialmente porque cando desaparecen tenreiros ou reses sen deixar rastro, polo que non é posible pedir indemnización”, critican. A continuación, poñen o foco no “cabalo de monte, en risco de extinción” polo lobo.

Así, os cálculos de UU.AA. “demostran que o peso vivo das reses que mata o lobo en Galicia duplican as necesidades de alimentación do lobo”, o que indica “que a maior parte da alimentación do lobo en Galicia é gañado doméstico”. Isto débese á falta de carroña, que “durante séculos garantiu a convivencia do lobo coa gandería”, polo que agora necesitaríase de novas fórmulas para recuperar o equilibrio.

AMEAZAS

A versión de ASCEL é distinta ao manifestar que o impacto do lobo sobre a gandería galega é mínimo, mentres que o lobo vive baixo ameazas constantes, sobre todo de cazadores furtivos. “Por cada lobo legal mátanse ata oito ilegalmente”, lamentan desde ASCEL, que tamén subliñan o “efecto chamada” da caza permitida que non reduce a caza ilegal.

No Grupo Lobo, que levan tempo denunciando as matanzas ilegais nos montes galegos, ademais destacan a “degradación do seu hábitat” pola eucaliptización e a proliferación de parques eólicos, dous factores que axudan na extinción da especie, xunto cos atropelos. Tampouco a situación de abandono na que vive o rural galego desde hai anos axuda a mellorar a situación duns e outros, así como a redución da cabana equina.

“É necesario afastar ao lobo do control letal, tanto o legal como o ilegal, os controis de poboacionais de lobos realízanse a pesar de non estar cientificamente probado que a eliminación de exemplares teñan incidencia na diminución de danos ao gando e, vista a experiencia de Galicia na última década, observamos que de nada serviron as estratexias baseadas en batidas á especie”, afirman.

A continuación, desde a plataforma reprochan a “ausencia total de estratexias para fomentar a coexistencia da gandería extensiva co cánido, sendo as subvencións convocadas para implementar medidas preventivas nas explotacións galegas totalmente insuficientes, tanto en cantidade como en publicidade”, así como a “nefasta xestión da administración galega, que resulta absurda e ineficaz”. “Resulta vergoñoso ver como se aproban batidas a grupos de lobos por danos recorrentes a explotacións gandeiras exentas destas medidas”, reproban.

“Resulta vergoñoso ver como se aproban batidas a grupos de lobos por danos recorrentes a explotacións gandeiras exentas destas medidas”

Noutra orde, as cacerías de lobo ameazan de forma directa a outras especies. Hai unhas semanas rexistrouse a morte de dúas femias de osos pardos -unha especie que empeza a recuperar a súa presenza nos montes galegos- durante dúas cacerías en España, algo que para ASCEL significan “crimes inaceptables”. “Non se debería poder cazar onde se saiba que se atopa un oso, especialmente en áreas críticas para a especie definidas nos plans de recuperación autonómicos, e hai complicidades inaceptables e outras responsabilidades que esperemos sexan depuradas”, sentencian.

A lectura do Grupo Lobo Galicia é similar, xa que piden un “maior control sobre as batidas e endurecemento das sancións” co fin de evitar estes accidentes, que se producen en moitas ocasións contra o lobo durante cacerías de xabarís, onde o control dos Axentes Ambientais non é tan exhaustivo como durante as batidas contra os cánidos.

CAZADORES E CONTROIS PERIMETRAIS

Cacerías que, para incomprensión de moitos, séguense celebrando en Galicia a pesar da delicada situación epidemiolóxica que atravesa. Ademais, e a pesar das restricións de mobilidade que aínda imperan en moitos municipios e que afectaron a máis de 60 localidades galegas, os cazadores poden abandonar o perímetro e moverse con liberdade pola comunidade para participar nestas batidas.

Así, desde ASCEL cuestionan as “prebendas” que a Xunta concedeu “a quen mata animais” pero que se negan “a quen realiza un uso pacífico do medio, respectando a biodiversidade”. En termos idénticos exprésanse no Grupo Lobo Galicia, que ven unha “irresponsabilidade” permitir estes desprazamentos ao rural “en pleno auxe da pandemia” polo impacto que a enfermidade pode ter nestas zonas onde a poboación envellecida é abundante.

En cambio, desde Unións Agrarias celebran a decisión da Xunta, que vai dirixida a controlar a fauna salvaxe. “Hai dúas formas de controlar a fauna salvaxe: mediante a caza practicada con criterios de xestión, ou non facer nada e esperar a que as poboacións as controlen a rabia, a sarna, a tuberculose…”, esgrimen.

Desta forma, estiman que a presenza do lobo non controla a poboación de xabarís “nin un 5%” ao control que si exerce a caza, polo que piden “non frivolizar con este tema”. “A caza, como ferramenta de xestión das poboacións de xabaril, é unha actividade esencial, guste ou non guste a determinados colectivos. O xabaril é a día de hoxe un problema social no rural galego que impide a práctica da agricultura e a  gandería, con danos avaliados na contorna dos 15 millóns de euros que saen de as  rendas das explotacións e das familias”, defenden. O impacto da especie en espazos naturais ou a sinistralidade nas estradas relacionada cos xabarís son outros dos argumentos para o seu control.

“As ADMINISTRACIÓNS NON SE REXEN POLA RACIONALIDADE”

Pero, realmente ten sentido autorizar estas batidas cando os números sobre os exemplares en Galicia son tan pouco homoxéneos? A realidade, é que os dous censos realizados ata a data, o último hai case unha década, non ofrecen uns datos concluíntes, senón aproximados. No Grupo Lobo Galicia consideran que o ‘Plan de Xestión’ da Xunta non é malo na súa formulación, pero que necesita dunha actualización para ser eficaz e suficiente. “A falta de compromiso e inacción da Xunta que só aplica políticas baseadas en batidas e pagos por danos coa única finalidade de contentar a cazadores e gandeiros”, reiteran.

“As administracións non se rexen, no ambiental, en España, polo coñecemento e a racionalidade”, sentencian desde ASCEL. Á sombra disto, as plataformas animalistas reclaman o fin da caza, a protección estrita do lobo en toda a península, unha implicación “real” das administracións no seu defensa e conservación con plans rigorosos, o fomento de especies autóctonas ou a restauración de hábitats entre outras moitas medidas que perseguen a supervivencia de todo un símbolo da natureza salvaxe en España.

Trofeo de lobo incautado pola Garda Civil a cazadores galegos dun exemplar abtiado ilegalmente na Gudiña