​"Unha visita do papa Franciso sería importante para Santiago, para o Camiño e para os territorios que atravesa"

Pablo Fermoso de Mendoza González, alcalde de Logroño e presidente de a Asociación de Municipios do Camiño de Santiago (AMCS), atende a Galiciapress para trasladar a situación na que se atopan peregrinos, albergues e municipios vinculados ao roteiro xacobeo.

Despois dun verán no que o tránsito de viaxeiros superou os malos prognósticos, as limitacións de mobilidade e o avance da pandemia poñen en xaque o tráfico por o Camiño de Santiago ás portas do Ano Santo. Desde AMCS, que se ha "destapado como esencial" durante esta crise, trabajan para garantir a seguridade en todo o traxecto, para informar os peregrinos das restricións e preparar actividades de fronte un ano que xa prognostican como "atipico". 

Pablo Fermoso de Mendoza González, presidente de AMCS e alcalde de Logroño

Coa aplicación do estado de alarma en España, e a medida que o resto de comunidades autónomas ían anunciando restricións, Galicia, a pesar de contar cunha situación epidemiolóxica máis favorable que a media nacional, tamén puxo en marcha a pasada semana unha batería de medidas para tratar de frear o virus, como o peche perimetral das sete cidades. Este sábado esas medidas aliviáronse ao ampliar a mobilidade nas sete cidades, sobre as que segue pesando unhas restricións que levaron ao peche da hostalería, algo que tamén afecta a outros 53 municipios.

Unha hostalería que esperaba que este 2020 fose a antesala do mellor ano da historia do sector, ás portas do Xacobeo 2021. Con todo, a pandemia desbaratou os proxectos de todos os negocios vinculados dunha forma ou outra ao Camiño de Santiago, un efecto cachoeira que traspasa as fronteiras galegas. Porque, aínda que Santiago de Compostela é a meta, a Praza do Obradoiro non é máis que outra etapa do camiño que cada peregrino comeza moi lonxe da capital galega.

A Asociación de Municipios do Camiño de Santiago (AMCS) é unha entidade que serve de punto de encontro para moitas das localidades polas que transcorre o roteiro do Camiño Francés. Agora, desde a organización miran con precaución a evolución da crise sanitaria e como esta pode repercutir nas peregrinacións a Santiago. Pablo Fermoso de Mendoza González é, ademais de alcalde de Logroño, presidente de AMCS, e comenta que, ante todo, os municipios están obrigados “a dar exemplo cumprindo coas normativas que os diferentes organismos desenvolvan”, pero tamén traballan para buscar solucións a esta crise.

“Outra cousa é que sendo conscientes do impacto social e económico que supón para os pobos e o Camiño tente minimizar as consecuencias propoñendo actuacións como as realizadas durante estes meses: campaña de ‘albergues seguros’, destinada a garantir a apertura dos albergues de peregrinos, co estrito cumprimento da normativa sanitaria; campaña como ‘Respira Fondo’, que incentivou a volta ao Camiño con responsabilidade pero tamén facendo ver que é un espazo seguro e sanador; ou a de ‘albergues LoT’, que ofrece servizos ao peregrinos de información en tempo real das prazas dispoñibles”.

O CAMIÑO COMO “TERAPIA EN TEMPOS DE PANDEMIA”

Algo que podería aliviar a situación das cidades que atravesa o roteiro xacobeo é a ampliación do Xacobeo a 2022, unha proposta sobre a que desde AMCS insisten en diferenciar entre o Ano Santo e o Xacobeo, xa que o primeiro é “unha celebración da Igrexa convocada polo papa” e sobre o que só a Santa Sé ten capacidade de decisión, mentres que o segundo refírese a “as actuacións que o Goberno, Comunidades Autónomas e outras entidades programan en función da celebración do Ano Santo”.

“Neste caso a prórroga ou non das devanditas actividades será unha decisión política e por tanto depende do que cada institución determine en función dos seus propios intereses. A AMCS o que si pode instar é a que, na medida do posible, as decisións que se tomen sexan o máis consensuadas posibles entre os diferentes territorios polos que transcorre o Camiño”, comentan. Con todo, desde a organización agora mesmo traballan coa perspectiva de poder celebrar eventos de contido cultural neste 2021.

As perspectivas para este ano de momento non son moi favorables, e aínda que desde a entidade prefiren non precipitarse, recoñecen que os primeiros meses preséntanse “atípicos” por mor das limitacións que afectasen especialmente os aforo e a imposibilidade de realizar actos multitudinarios. “No peor dos casos imposibilidade para transitar entre territorios tal e como nos atopamos agora”, lamenta Fermoso.

Con todo, que haxa limitacións “non significa que non se poida realizar nada”. “A Asociación de Municipios detectou durante os pasados meses, circunstancia que prevemos que se repita, que a peregrinaxe e o Camiño de Santiago foi para moitos, a terapia que necesitaban xusto nestes momentos de pandemia”, agregan, á vez que confían en que o panorama mellore e o Camiño convértase en “un exemplo de recuperación tanto persoal como social”.

“As asociacións de amigos do camiño nacionais e estranxeiras, coas que estamos en permanente contacto, están pendentes da evolución para volver facer o Camiño con maior entusiasmo aínda”, din desde AMCS. Nese sentido, a través do seu Foro de Empresas, avalían todos os escenarios posibles ter abertas todas as alternativas.

PEREGRINOS “ATRAPADOS” E ALBERGUES

Doutra banda, o estado de alarma trouxo consigo moitos interrogantes no referido á situación na que quedan os peregrinos. En Galicia, aqueles que se atopaban en roteiro no momento en que entraron en vigor as restricións, poden circular polos municipios pechados perimetralmente, pero non facer noite neles, coa excepción de Santiago de Compostela, onde si poden pernoitar.

Con todo, Fermoso apunta que “os peregrinos que entrasen nunha comunidade antes de decretarse o confinamento perimetral, poden continuar o roteiro”, pero non traspasar as fronteiras desa CA “se cando o vai a facer xa se decretou o peche”.

AMCS traballan desde hai meses para responder a esta e a todas as dúbidas que xurdan respecto diso. “A coordinación e a información foron unha dos roles máis importantes da Asociación de Municipios nestes últimos meses. A cada cambio de lexislación a AMCS preocupouse de saber e transmitir en que punto quedaban os peregrinos, os albergues e infraestruturas e en xeral o Camiño”, sinala o alcalde rioxano. Na mesma liña, recalca a comunicación constante entre todos os municipios membros e gobernos pertinentes

Esta tarefa é, ademais, titánica pola complexidade que supón coordinar “máis de 100 municipios, nove organizacións de carácter provincial ou uniprovincial, cinco comunidades autónomas, ademais de varios organismos oficiais con competencias directas no Camiño”. “A complexidade do Camiño de Santiago desde o punto de vista administrativo e de lexislación é moi grande e o labor da Asociación destapouse como esencial”, sostén Fermoso, á vez que fai fincapé na situación cambiante da pandemia e das restricións aplicadas, o que obriga a informar de forma constante de que poden e que non poden facer os peregrinos en cada momento.

Neste punto, unha das grandes preguntas é a situación na que quedan os albergues e se estes seguirán acollendo visitantes, algo que confirma o propio Fermoso: “Seguen en pé de batalla acollendo agora mesmo aos peregrinos que xa estaban no roteiro e maximizando as medidas de seguridade”.

“Hai que ter en conta que uno dos grandes valores do Camiño de Santiago, eses que o diferencia doutros grandes roteiros do mundo e que o converten nun fenómeno singular e inimitable, é a acollida tradicional. Unha acollida que ten tanta historia e importancia como o propio Camiño xa que naceu con el. Se temos isto en conta, a acollida e atención ao peregrino é o máis fundamental a manter mentres haxa peregrinos. Evidentemente gardando todas as medidas de prevención e seguridade e respondendo de maneira adecuada ás circunstancias legais de cada momento”.

Para tender pontes, as accións como a impulsada pola Dirección Xeral de Turismo da Junta de Castilla y León, con autobuses que axudaban a evitar o confinamento de Burgos e León, axudaron a manter o tráfico no roteiro xacobeo. Na mesma liña, agora hai un proxecto para establecer unha rede de “albergues de garda” para garantir a atención aos peregrinos, un labor na que os rexedores locais da organización “están moi concienciados”.

O CAMIÑO FRANCÉS AGUANTA

Estas restricións o que fan é profundar na ferida da maltreita economía dos municipios afectados, especialmente despois dun verán no que se notou a caída de peregrinos, algo que non esconden desde a plataforma. Con todo, a organización celebra que, no que respecta ao número de peregrinos, “as expectativas víronse sobradamente superadas e que a porcentaxe dos mesmos foi maior, por exemplo, que o de turistas estranxeiros con respecto aos lugares de praia”.

Fermoso de Mendoza (d) durante a presentación do programa 'Albergues LoT'

O Camiño Francés, neste sentido, foi unha feliz excepción nun ano de vacas fracas para o turismo, xa que este, como sinala Fermoso, garantía a seguridade dos camiñantes. “Isto foi posible pola firme aposta dos alcaldes e alcaldesas dos pobos e cidades polas que pasa, das importantes organizacións sociais de voluntarios que traballan por e para el e da numerosa iniciativa privada creada en torno ao mesmo todo iso, seguramente sexa todo un reflexo da súa antigüidade, preponderancia e por tanto experiencia e asociacionismo obtido”, subliña.

Doutra banda, tacha o comportamento dos peregrinos á hora de acatar as restricións de “exemplar”, algo no que a AMCS xogou un papel crucial ao facilitar información “sinxela, coherente e coordinada” tanto a viaxeiros como a albergues con vídeos para explicar os pasos para seguir, ademais da creación de protocolos e carteis accesibles tanto para peregrinos nacionais como estranxeiros. “Todo este material distribuíuse gratuitamente en toda España e tamén en Portugal e Francia por petición das organizacións destes países que non contaban con material similar”, indica

FRANCISCO I EN ESPAÑA

Cuestionado sobre unha hipotética visita do papa Francisco I a España, Fermoso manifesta que esa posibilidade podería supoñer un salto definitivo para a peregrinación en España. “Unha visita do papa nestes momentos sen dúbida sería importante para Santiago, o Camiño e para todos os territorios polos que transcorre”, considera o rexedor logroñés.

“Hai que lembrar que a visita de Xoán Paulo II como peregrino, a finais da década dos oitenta do século pasado, considérase que foi a gran lombeirada ao novo renacer do mundo xacobeo e a peregrinaxe”, conclúe Fermoso, que confía en que este 2021 supoña outro renacer para o Camiño.