Goretti Sanmartín (BNG Santiago): "5 alcaldes en 12 anos, e que cambios houbo? É o momento do BNG"

Goretti Sanmartín (A Estrada, 1964) encabeza a lista do BNG de Santiago nas próximas eleccións municipais, como xa fixo en 2019. 

Sanmartín reclama á cidadanía unha oportunidade para que o BNG alcance a alcaldía da capital, ao fío dos bos resultados cultivados polo Bloque nas últimas citas cas urnas. De feito, os nacionalistas ven factible un sorpasso neste 2023 que lles achegue ao bastón de mando ante un Bugallo cun proxecto "totalmente esgotado". 

As contas en Santiago parecen hoxe bastante axustadas. Por unha banda o PP só pode aspirar a gobernar con maioría absoluta, mentres que no bando progresista o PSdeG vive un momento complicado tras a dimisión de dous edís, Compostela Aberta experimenta un proceso de renovación…parece que unicamente o BNG ofrece certa sensación de estabilidade na capital. Preséntanse as eleccións de maio no mellor momento?

Creo que si, que é un bo momento para o BNG pero tamén a nivel nacional, nun momento de alza e a xente quere un cambio a nivel galego. Pero é un bo momento a nivel local. Temos unha lista renovada, coa incorporación de persoas de distintos ámbitos preparadas para gobernar, cun coñecemento do territorio moi importante, e nun momento no que a xente nos pide un cambio. 

E aquí as únicas posibilidades son que o PP tivese esa maioría absoluta que nós non vemos, non vemos un proxecto nin modelo de cidade, porque non fixo un traballo para iso nin ten un candidato potente nestes momentos. Ao mesmo tempo vemos a un Bugallo con moitísimas debilidades, cun goberno que decepcionou mesmo aos que o votaron e en franca decadencia e con moitos problemas e divisións internas. Os que ofrecemos solidez, estabilidade, modelo de cidade, capacidade de traballo, e desde logo unha esperanza de algo distinto en Santiago é o Bloque Nacionalista Galego. Por iso facemos un chamamento a esas persoas co corazón en Compostela que nos conceda esa oportunidade, porque até agora non puidemos gobernar. É certo que cogobernamos, nalgún momento, fai máis de 12 anos, pero sen a oportunidade de levar o temón desde a alcaldía. Este é o momento para alcanzalo. 

Na cidade aínda quedaron preguntas sen resolver sobre o Caso Pichel, que pode acabar nun proceso penal. Que lle suxire ao BNG este escándalo? Pode ter percorrido xudicial?

Para nós foi unha oportunidade de ouro perdida para que o PSOE se corrixise e fixese un exemplo de transparencia comunicando todo o que sabían. O Partido Socialista levou o caso desde a opacidade, de non tentar ocultar información, de non dicila a tempo… Hai irregularidades administrativas claras. É evidente que tampouco hai o mesmo nivel de responsabilidade en segundo que persoas. Non é o mesmo un conselleiro que está na xunta de goberno e firma a entrega dunha nave a unha empresa na que el participa que outras persoas que están aí e sobre as que haberá que dirimir até onde sabían ou si descoñecían as circunstancias. Será a Xustiza a que dirima. 

E con esas irregularidades, valorou o BNG denunciar o caso? 

O que esperabamos era que fose o propio Goberno de Bugallo o que o presentase á Fiscalía. Iso dixémolo desde o primeiro día e propuxémolo no pleno, que se manifestase o conxunto da corporación. Toda a oposición, pero unha maioría clara da corporación, dixo que era mellor que fose o propio Goberno o que o levase. Non entendemos o carácter antidemocrático do PSdeG, porque sae unha cousa no pleno e non a leva a cabo. Di que ten que encargar un informe que é innecesario e non vinculante. 

Entendiamos que era bo isto para o conxunto da credibilidade política. Esta clase de casos fan que a cidadanía dubide, móstrese escéptica, e acabe dicindo que todos son iguais e réxense por amiguismos. Se ti consideras que non hai sombra de dúbida respecto diso, o que hai é que entregalo ante a Fiscalía. Cremos que houbo unha actuación moi desafortunada por parte do PSdeG, independentemente de que nas súas actuacións hai algunhas que rozan cuestións que poden ter algunhas consecuencias.  

Hai catro anos díxome noutra entrevista que en Santiago acabáronse as maiorías absolutas. Nas últimas enquisas o BNG apaña polo menos dous concelleiros máis, pero en sondaxes anteriores chegaron a darlle cinco máis. O PSdeG gobernou en minoría esta lexislatura. Estariamos agora máis preto dun goberno de coalición, como xa ocorre en Lugo ou Pontevedra? 

O que creemos é que é o momento de que fale a xente e diga en que posición debe estar cada grupo. Está claro e manteño que se acabou o tempo das maiorías absolutas e en Santiago non a haberá. Pero a poboación debe sabelo: non é indiferente en que posto quede cada forza nun goberno de coalición. Para o que traballamos é para ter esa alcaldía que nos permita a posibilidade de facer un cambio en Santiago. A xente é consciente de que canto máis BNG hai en Santiago mellor lle vai a Santiago. O que pedimos é a posibilidade de demostrar que temos equipo, que temos capacidade, que temos proxecto, e que desde a alcaldía vexan ese cambio.
 

O que a xente ve é que despois de catro anos non hai cambios. É que nin en catro, nin en oito, nin en doce. Levamos doce anos en que a cidade parece que vai a menos, en declive, sumida nun letargo e necesita dun revulsivo, con ilusión e cousas novas. O proxecto de Bugallo está totalmente esgotado. 

"Levamos doce anos en que a cidade parece que vai a menos, en declive, sumida nun letargo e necesita dun revulsivo, con ilusión e cousas novas"

"SANTIAGO ESTÁ PEOR QUE HAI CATRO ANOS"

Para o Bloque as de maio poden ser unhas eleccións decisivas que marquen si os nacionalistas manteñen a tendencia ascendente dos últimos anos. Nas autonómicas pasaron de 6 a 19 escanos, representación no Congreso, gañando peso nas deputacións… Serán un punto de inflexión os locais para o BNG? Non hai cambios das cabezas de lista nas sete cidades, polo que a aposta parece continuista canto menos…

Por unha banda é verdade que estamos en moi bo momento, pero sobre todo en Santiago. Aquí levamos nas xerais e galegas a mellor porcentaxe en representación de voto do BNG do conxunto das cidades. Temos moitas esperanzas de ser a proba de algodón que nos permita ver que con ese subidón é posible chegar á Xunta a partir da subida, que cremos que vai ser moi importante en Compostela. 

Será ese o baremo entón que situará as opcións do BNG? 

Pensamos que si. Será un bo baremo para medir que poderá pasar en 2024. Estamos nunha posición de partida inmellorable. Nós fixemos unha renovación importante no conxunto da lista. As persoas que a integran son novas, onde aproveitamos para facer o cambio xeneracional necesario, pero con persoas con experiencia. Persoas que estiveron emigrados e retornaron a casa, xente que vén do mundo da arquitectura, do dereito, do asociacionismo, das AMPAS…xente independente que se quixo ligar a este proxecto de ilusión. A renovación non sempre vén na cabeza de lista, senón no equipo que conforme. Conformamos un equipo para gobernar. Iso fixemos e é a maior renovación que pode atopar este Concello. 
 

Os votantes de esquerdas miran á esquerda de Bugallo en Santiago e só atopan ao BNG e a Compostela Aberta. Por que deberían decantar por Goretti Sanmartín e non por María Rozas?

Porque temos un proxecto nacional e nacionalista, pensado e deseñado para Santiago, un modelo de cidade, e porque Compostela Aberta xa tivo unha oportunidade hai catro anos e que tamén decepcionou á poboación, como se puido ver nos resultados de 2019. Pedimos que permitan ao BNG ter esa oportunidade, porque do mesmo xeito que pasou noutras cidades e municipios ten demostrado que é capaz de facer proxectos que acaben transformando a vida dos seus veciños. Pensemos en Pontevedra, Allariz, Carballo…en tantos municipios gobernados polo BNG nestes momentos. É o momento de darnos unha oportunidade. 
 

Todo isto lembra moito á conversación de 2019, cando dicía que tras o goberno de Martiño Noriega vías un Santiago practicamente igual a como o colleu Compostela Aberta, sen as grandes transformacións que anunciaban. Como se atopa hoxe Santiago catro anos despois da volta de Bugallo? Percibe moito cambio desde 2019?

Peor. Un cambio a peor porque se empeorou en diálogo e participación, en posibilidade de facer cousas. Cada vez que non avanzas retrocedes. Tes un orzamento e só es capaz de gastar o 16%. 84 de cada 100 euros quedaron sen executar. É a cifra máis baixa nos últimos oito anos. O período de pago medio a provedores disparouse, chegando até os 100 días nalgúns meses, cando só pode ser a 30, a xente que non cobra as axudas en tempo, pasando facturas de hai un ano, ano e medio, dous…

As obras: continuos problemas, obras que hai que refacer… E moita política de propaganda. Bugallo anunciou 280 e pico millóns de euros para o Consorcio, e non están en ningures. Agora dedícase a percorrer os barrios prometendo o que dixo hai catro anos que ía facer. Onde está a humanización de O Restollal? Onde está Peleteiro? Onde están todas as cuestións encima da mesa? Está a vendelas de novo. 

Pero sobre todo hai un retroceso desde o punto de vista democrático. Cada vez baleirouse máis de contido o pleno, non se reuniron os Concellos de Participación Veciñal, o pacto polo rural, que estaba case asinado en 2019 con todas as forzas comprometidas e agora volven asinalo. Non hai diferenzas co texto de 2019. Se botamos a vista atrás, a 12 anos, con cinco alcaldes, que novidade houbo en Santiago? Máis desesperanza, resignación na xente, que cre que isto ten que ser así e que non hai forma de reanimar a Santiago. 

TURISMO, VIVENDA E FEMINISMO

O que non cambiou en Santiago é o turismo, que segue sendo o principal motor da cidade. Este Xacobeo vivíronse momentos de verdadeira tensión entre os veciños e os turistas. Os santiagueses demandan outro modelo de turismo nunha cidade que, din, está a converterse nun parque de atraccións para os visitantes. Cal é a proposta do BNG?

Hai que deseñar políticas pensadas para a xente que vive e traballa aquí. É o fundamental. Só pode haber un turismo sostible se a xente que vive aquí ten os servizos básicos. Se non conseguimos que na cidade histórica haxa xente, e para conseguilo temos que preservar os comercios emblemáticos, os que proporcionan bens básicos, e que non se cambien por outros comercios e haxa a invasión das tendas de souvenires. Hai que facer unha ordenanza que limite a proliferación destes negocios.
 

Hai que conseguir que o Consorcio teña unha dotación importante para comprar baixos e locais buxán no centro histórico e polos a disposición de emprendedores que queiran facer negocios que nos interesen: de reciclaxe, de economía circular, de economía social, etc., ligados a oficios tradicionais e que se atopen no centro. 

Dinamizar o parque de vivendas buxán. É importante que a Xunta defina que é unha vivenda buxán e a partir de aí establecer unha serie de regulacións de prezos para a baixada dos alugueres. Temos que asumir unha serie de cuestións nas que o modelo de turismo sexa de turistas que fagan máis cousas que dar voltas ao redor da catedral. Turistas que queiran coñecer a nosa cultura, quedar polos seus concertos…xente que queira pasar a noite máis, coñecer e integrar na zona. O diagnóstico leva feito moito tempo. 

Agora abriuse un debate sobre a taxa turística, que mesmo desde a Xunta comezan a contemplar con bos ollos. Como o ve o BNG?

Parécenos ben e estamos a favor, sempre que o que recade vaia destinado aos inconvenientes que xera o turismo: maior gasto na recollida de residuos, problemas de seguridade, coidado do patrimonio…sempre que se redunde niso parécenos ben. Ninguén vai deixar de vir a Santiago por pagar unha taxa así. O que esperamos é que a Xunta teña unha actitude positiva e a taxa sexa coparticipada, e non que sexa o que diga a Xunta de Goberno e o PSdeG, que estivo a gobernar coma se tivese maioría absoluta. Que se decida de maneira colectiva e maioritaria. Hai que recuperar moita democracia e democracia participativa en Santiago. 
 

Un dos grandes problemas que ten hoxe Santiago é o acceso a vivenda, con prezos prohibitivos para moitos fogares e para os estudantes. Os alugueres son caros e cada vez hai menos, xa que moitos propietarios prefiren dispor esas vivendas como pisos turísticos. Como enfrontan este asunto?

Somos partidarios da regulación e limitación das vivendas de uso turístico. Parécenos que hai que ter claro que fixar poboación residente debe ser prioritario na corporación de Santiago. Hai que dar pasos, pero entendemos que os pisos turísticos non son os únicos responsables deste problema, que xa viña dando. Dependendo da fonte que consultes dirache que hai entre 5.000 e 9.500 vivendas buxán na capital. É unha barbaridade sexa a cifra que sexa. O que hai é que dinamizar o mercado do aluguer, que poida haber bolsas con prezos taxados, algo que se pode facer coa colaboración da Xunta, e que aí, nesa proposta encima da mesa, póidanse ofrecer ás persoas con salarios máis baixos ou aos estudantes.
 

Temos que conseguir que as persoas que van e veñen porque lles é máis barato ou que acaban marchar a algúns municipios da contorna que queden aquí. Hai que conseguir baixar o prezo do aluguer. Hai propostas claras para conseguilo, tamén en colaboración co Consorcio, pero é unha cuestión competencial que supera os límites do Concello de Santiago, por tanto é a Xunta, á que hai que instar que faga un banco público de vivendas e vivendas de protección oficial. As que se fixeron últimas foron en Belvís, na época do bipartito. Desde entón non se fixeron máis. Agora están con 60 no Castiñeiriño, que non chegan para todos os demandantes de vivenda que hai. 

"Hai que recuperar moita democracia e democracia participativa en Santiago"

A Xunta non fixo vivendas de protección oficial en Santiago na etapa de Feijóo. Temos que conseguilas, dinamizar o parque de vivenda buxán, para a que necesitamos á Xunta, e que haxa un plan de dinamización para os alugueres que poden propiciar a Xunta e o Consorcio coa compra de locais, algo que levabamos tempo propondo e que agora empezan a contemplar.

Antes mencionaba a renovación da lista. No que imaxino que non hai cambios con respecto a 2019 é en aplicar políticas sempre desde unha perspectiva feminista.

Efectivamente. O BNG defende o feminismo e eu tamén. As medidas que se deseñen deben ser transversalmente feministas en todas as áreas. Iso non é creible si non se fai internamente, e para transmitilo contamos con dúas mulleres na cabeza de lista, incorporamos mulleres moi importante ao conxunto da candidatura e entendemos que a lista feminista, no seu conxunto, de homes e mulleres, poidan facer políticas que consigan reducir a fenda de xénero, salarios, conciliación, servizos sociais… As políticas do BNG no goberno van ser feministas como xa é a súa lista.