A Xunta prometeu hai dous anos cribado de cancro de mama para as galegas de 45 e non cumpriu

A promesa foi clara. O goberno galego, en sintonía coas novas directrices que empezaban a soar con forza desde Europa, comunicou a súa intención de ampliar a poboación diana do exitoso programa de cribado de cancro de mama. Historicamente, o SERGAS citaba ás mulleres cada dous anos a partir dos 50 e até os 69 anos, unha franxa que posteriormente se ampliou até os 74. O novo horizonte situaba a primeira mamografía aos 45 anos, recoñecendo o aumento da incidencia de tumores nesta franxa de idade máis nova.

O anuncio fundamentábase nunha sólida evidencia científica. O Plan Europeo de Loita contra o Cancro e diversas sociedades científicas internacionais comezaron a recomendar o adianto das probas diagnósticas. O obxectivo é detectar os tumores en estadios máis temperáns, cando son máis pequenos e non se estenderon, o cal se traduce directamente en tratamentos menos agresivos e, sobre todo, nun aumento moi significativo das taxas de supervivencia. 

É máis, os datos do propio sistema español demostran que os cancros de mama empiazan a disparar a partir dos 40 anos.

O 25 de xaneiro de 2023, o presidente da Xunta, Alfonso Rueda, anunciou durante a sesión de control no Parlamento de Galicia a decisión de ampliar o Programa de Detección Precoz do Cancro de Mama. O presidente Rueda especificou que a ampliación sería en ambos os extremos da franxa de idade. O programa, que cubría de 50 a 69 anos, estenderíase para baixar a idade mínima aos 45 anos e subir a máxima até os 74.

Por agora, dous anos despois, é unha promesa que caeu en saco roto. A día de hoxe, o programa galego de detección precoz do cancro de mama, segundo a información oficial do propio SERGAS, segue centrado na poboación de 50 a 74 anos. 

Esta situación provocou que a oposición política, notablemente o BNG a través do seu portavoz nacional, Ana Pontón, acuse directamente á Xunta de "incumprir" a súa palabra e de gardala nun "caixón", cualificándoa de mero anuncio con fins de "rédito electoral" que non se materializou nun beneficio real para a saúde das galegas.

A líder nacionalista ha esixido explicacións ao presidente galego polo que considera un "incumprimento flagrante" en materia de saúde pública, recalcando que as mulleres galegas de entre 45 e 50 anos "seguen sen ser chamadas" para as probas.

Pontón acusou ao Partido Popular de falta de transparencia, reclamando que se fagan públicos os datos reais dos cribados en Galicia e preguntar "que ten que ocultar". A dirixente do Bloque, que anunciou peticións formais de información no Parlamento galego, reprochou a Rueda que utilice a "saúde das mulleres galegas como un instrumento político", advertindo que a prevención "non pode converter nun slogan propagandístico" e que "coa saúde das galegas non se xoga" prometendo algo tan serio só para "gardalo nun caixón".

A nacionalista refírese á negativa da Xunta a proporcionar ao Estado os datos dos cribados de cancro de mama en Galicia. Esa negativa supuxo esta semana un cambio de rumbo, pois inicialmente Galicia dixo que enviaría os datos. Con todo, o PP pactou que as súas autonomías non proporcionen estas cifras. Hoxe Feijóo defendeu este silencio.

A situación de Galicia contrasta coa doutras comunidades autónomas que si adaptaron xa os seus programas. Hai que lembrar que España non ten un calendario único de cribado; a sanidade está transferida e cada autonomía xestiona os seus programas. Isto creou un mapa desigual na detección precoz, onde o acceso a unha mamografía aos 45 anos depende, literalmente, do código postal da paciente. Varias rexións tomaron a dianteira e xa citan a mulleres por baixo da barreira dos 50 anos.

O caso máis paradigmático é Navarra. A comunidade foral foi pioneira na detección precoz en España, pondo en marcha o seu programa en marzo de 1990. Desde hai décadas, a súa poboación diana é unha das máis amplas: Navarra cita a todas as mulleres residentes na comunidade con idades comprendidas entre os 45 e os 69 anos. Esta política estableceuse xa na década dos 90, consolidando un modelo que o resto de España tardaría case trinta anos en empezar a debater.

Seguindo o ronsel navarro, aínda que moito máis recentemente, outras rexións modificaron os seus protocolos. Castela-A Mancha é un exemplo. O seu goberno aprobou a extensión do programa e actualmente a súa poboación diana para o cribado de cancro de mama abarca dos 45 aos 70 anos. As mulleres nesta franxa son citadas para unha mamografía cunha periodicidade bienal, é dicir, cada dous anos, integrando ás menores de 50 na rutina diagnóstica habitual do servizo de saúde rexional.

Non son as únicas. A Comunidade Valenciana e Castela e León tamén figuran entre as que rebaixaron a idade de inicio aos 45 anos. Do mesmo xeito, A Rioxa, a Comunidade de Madrid e a Rexión de Murcia incorporaron esta franxa de idade aos seus programas de detección. Estas comunidades asumiron as novas recomendacións europeas de forma activa, modificando as súas carteiras de servizos para ofrecer esta proba preventiva a un grupo de poboación que, segundo as estatísticas, está a ver aumentar a incidencia desta enfermidade.

Outras comunidades están nunha situación intermedia. Andalucía, por exemplo, rebaixou a idade de inicio, pero non até os 45, senón que inicia as súas citacións aos 47 ou 48 anos. O País Vasco tamén moveu ficha recentemente; Osakidetza (o servizo vasco de saúde) anunciou hai pouco a rebaixa da idade de inicio das 50 aos 48 anos, achegar, aínda que sen chegar aínda, ao limiar dos 45. 

O aumento das probas está a provocar un aumento dos diagnósticos e tamén das curacións a nivel estatal. 

O cancro de mama é de lonxe o máis perigoso para as mulleres en España.