Miguel Perlado: discursos autoritarios online, "caldo de cultivo" para novos grupos

O psicólogo clínico Miguel Perlado leva 25 anos estudando e traballando con vítimas de seitas; os últimos 10 dedicounos a impulsar o Encontro Nacional sobre Abuso Psicolóxico e Seitas, que este fin de semana celebra en Santiago de Compostela a súa 10ª edición.

Minutos antes da inauguración, o tamén fundador da Asociación Iberoamericana para a Investigación do Abuso Psicolóxico atende a Europa Press para profundar sobre o ecosistema das seitas.

"As seitas cambiaron substancialmente. Máis aló da imaxe popular que aínda moitas persoas poidan ter de que este fenómeno queda reducido ao ámbito relixioso ou espiritual, a expansión destes grupos vai moito máis alá, salpicando mesmo a dinámicas que teñen que ver máis con cuestións de sanación, terapéuticas e crecemento persoal", asegura.

Estes últimos grupos, advirte, están a entrar "con forza", cun auxe considerable sobre todo despois da pandemia. Nesta liña, insiste na importancia de utilizar os coñecementos sobre seitas para entender estas novas formacións que aparecen online, xa que "moitas delas quizais non reúnen os criterios para poder ser descritas como seitas no sentido estrito", pero si se percibe a proliferación de moitas narrativas "sectarias" que non están "exentas de riscos".

Nesta liña, Perlado insiste en colocar o foco neste novo contexto dixital, onde considera que se moverá o 'mundo seita' no próximos cinco ou 10 anos.

"Debemos estar ben atentos a que tipo de contexto cultural estamos a crear, que tipo de identidades estamos a construír, porque cada vez hai máis fraxilidade, máis dificultade para que as persoas constrúan relatos sobre si mesmo e estean vinculados aos demais", reflexiona.

"SEITAS DIXITAIS"
Para o especialista, o individualismo e narcisismo crecente no mundo dixital "está a desconectar máis ás persoas", facendo que "proliferen todo tipo de propostas instantáneas, inmediatas e feitas á carta". "O dixital é un campo abonado para iso", remarca.

"O foco debemos polo nestas novas narrativas que son claramente sectarias (...). Estamos a ser testemuñas dunha deriva autoritaria que arrastra á poboación, de desenvolvementos entre a mocidade onde moitos deles poden dicir que preferirían unha ditadura antes que unha democracia e estamos a observar iso nun contexto cultural que dalgunha maneira pode ser tamén caso de cultivo para que emerxen e florezan todo tipo de propostas", relata.

De forma máis concreta, as redes sociais xogan un "papel fundamental" xa non só na captación de adeptos, senón tamén na publicidade destes grupos. Tanto que até fala de 'seitas dixitais'.

"Estamos a ver o que poderiamos describir como seitas dixitais, seitas que emerxen en internet e que gran parte da tarefa de sedución e de atracción e tamén de adoctrinamiento fana online. Aínda que nun segundo momento haberá algún contacto offline que peche o proceso, pero gran parte dos recursos que utilizan despréganos a través das redes", sinala.

MOMENTOS CLAVE: SITUACIÓNS DE CAMBIO E ADOLESCENCIA
As seitas diversificáronse, insiste, de forma que tampouco se pode establecer un público obxectivo ao que protexer. "Atopamos grupos que se dirixen cara a niveis socioeconómicos máis desfavorecidos, outros cara a niveis máis elevados... Hai unha ampla variabilidade".

Tanto é así que, asegura, probablemente un 1% da poboación total nalgún momento das súas vidas terán contacto con algunha seita. En España teñen contabilizados entre 250 e 300 grupos.

Aínda que remarca que non existe un perfil único de posible adepto, si existen "determinadas situacións na vida" que che poden chegar a facer máis proclive. Son, fundamentalmente, situacións de cambio, de transición, de crise.

"Isto fai que as persoas estean máis vulnerables e busquen algún tipo de recurso ou de axuda. E aí xustamente a sedución das seitas atrae con moita forza e as frechas que lanzan tocan diana", explica.

Este tipo de vulnerabilidades "situacionais ou contextuais" -- rupturas, distanciamento de amigos, vivir fóra -- "fan que a persoa estea máis fráxil e sexa máis facilmente atraíble".

Outro momento especialmente delicado é a adolescencia, cando a identidade aínda está en formación; un grupo que é ademais nativo dixital. "A sedución que despregan estes grupos pode ser moito máis atractiva para un mozo adolescente pola identidade completa e total que ofrecen e por ese programa de transformación absoluta", apunta.

"DESPROGRAMAR" Ás VÍTIMAS
Como todo o que rodea ás seitas, o proceso de saída é tamén "moi particular", indica Perlado, que destaca que pode levar anos. "Acumúlanse moitos pequenos elementos de dúbida que fan que ao final a persoa empece a reformular a súa adhesión. Hai persoas que estiveron 15, 20 ou máis anos nun contexto sectario ata que finalmente saen", sinala.

En función do tempo que se estivo, do nivel de vinculación co grupo e do impacto particular dese grupo, haberá unhas consecuencias ou outras, aclara.

O primeiro que se aprecia, explica, é unha ruptura e un dano sobre a propia identidade. "Non saben quen son. Entón parte da tarefa é poder axudar ás persoas a reconectar con quen eran e poder despois facer unha tarefa de quitar todo o alquitranado, digamos, que deixou na mente a tarefa de adoctrinamiento, de múltiples imputs durante moitos anos que cambian todos estes circuítos cerebrais", detalla. Trátase, resume, de "desprogramar" ás vítimas.

O PAPEL DOS MEDIOS
O encontro abordará, entre outros temas, o caso galego de 'Os Miguelianos', ademais doutras cuestións como o abuso espiritual, o impacto nas familias e tamén o enfoque xornalístico desta problemática.

Perlado animou aos profesionais a ir máis aló do titular sensacionalista e de impacto, "que pode ter moita tirada", pero que "pode dar o efecto contrario" ao que se persegue.

"Estou a observar con todo o despregamento de series en canles temáticas que o espectador queda fascinado", advertiu; algo que esconde outro efecto máis velado.

"Din: 'Isto pasa aí, eu aí nunca entraría, iso xa se ve que funciona como unha seita, pero a quen se lle ocorreu entrar aí?. Pero claro, iso é porque están a ver un produto final, que se compactou para que entenda todo o proceso", matiza.

Por iso, pide que se poña o foco sobre a experiencia subxectiva das vítimas, sobre "o que viven na súa intimidade e o que sucede no mundo interior das persoas porque é aí onde entendemos mellor cal é a natureza última da experiencia sectaria: meter na túa mente, a túa conciencia e en como ti séntesche e vesche a ti mesmo, cambiar e distorsionar a túa percepción".

Esa é a raíz para Perlado e de aí a importancia de arroxar luz sobre eses momentos máis "invisibles", pero que "van pondo as bases para que os abusos de maior envergadura sucedan".