Cafeína: a droga oculta do sigo XXI

O café é unha das bebidas máis consumidas no mundo por iso a cunca de café pola mañá é unha necesidade innegociable. Detrás do hábito dunha cunca de café está a idea de querer iniciar o día con enerxía e forza. E isto fano millóns de persoas no mundo, aproximadamente o 85% dos adultos, e entre os países que máis consomen dentro de Europa, polo menos, están os países nórdicos. E é que nesta sociedade onde se fai necesario render ao 100%, a demanda constante de enerxía levou a que o café e outros produtos con cafeína normalícense e até se vexan como unha “axuda” natural e segura. É máis, dentro dos estándar de consumo occidentais o café ten unha fortísima presenza, basta con observar producións audiovisuais para ver como personaxes levan na man un enorme vaso de café (acórdanse cando a presenza era a do cigarro?). Aceptado en todo o mundo, o café e a súa base, a cafeína, son un dos produtos máis consumidos pola humanidade. Pero, pódese ser adicto á cafeína? Que ocorre cando o consumo desta sustancia convértese nunha dependencia, ou mesmo nunha adicción?

Cafeína
A cafeína é unha sustancia psicoactiva que se atopa no café, té, refrescos e, aínda que non o crean, nalgúns medicamentos. Clasifícase dentro das xantinas, uns compostos químicosentre os cales están a teobromina (presente no cacao) e a teofilina (presente no té). O seu efecto estimulante débese a que bloquea os receptores de adenosina, un neurotransmisor que induce ao organismo a relaxar e preparar para o descanso. Leste bloqueo provoca que os efectos da adenosina queden limitados, e, en consecuencia, aumenta a activación do sistema nervioso, xerando unha sensación de enerxía, alerta e benestar.

A cafeína, ademais de mellorar a concentración e reducir fatígaa temporalmente, é un estimulante que, en exceso, pode causar efectos non tan beneficiosos. De feito, a intoxicación por cafeína é o cafeinismo e del derívanse problemas que exacerban os efectos buscados pola persoa consumidora. Os efectos adóitanse comparar coas sobredoses doutras drogas psicoactivas.

Unha sobredose de cafeína fai que o sistema nervioso central responda de forma excesiva a esta sustancia. A partir de aí, os síntomas poden ir desde a angustia á afección a diferentes órganos do corpo: estómago, intestinos, aspectos sensoriais, un intento de manter a atención pero debido á sobreexcitación é imposible e isto pode repercutir no rendemento laboral e nas relacións a curto prazo durante o período de intoxicación. A solución é interromper o consumo de café e deixar que o corpo a vaia eliminando

Adicción á cafeína
Si, é certo, a cafeína crea adicción, do mesmo xeito que o azucre, as graxas saturadas e outros elementos que consumimos a diario e que supoñen tamén un risco para a nosa saúde inxeridos en exceso. A cafeína é unha droga e o seu consumo diario pode crear adicción nun gran número de persoas. Estímase que entre o 80% e 85% dos adultos consomen cafeína regularmente, e mentres que en pequenas doses pode traer algúns beneficios, o seu abuso pode derivar nun cadro de intoxicación e, o peor, en síntomas de abstinencia se se abandona de forma abrupta. De feito, a última versión do Manual Diagnóstico e Estadístico dos Trastornos Mentais (DSM-5) recoñece a intoxicación e a síndrome de abstinencia por cafeína como trastornos clínicos.

O consumo crónico de cafeína desencadea unha serie de cambios no cerebro, en especial no sistema dopaminérgico, asociado ao pracer e á recompensa. A cafeína bloquea a adenosina, a molécula que nos fai durmir, isto permite que aumenten os niveis de dopamina no cerebro, o que resulta nunha sensación pracenteira e de alerta que reforza o seu consumo. O reforzo positivo, como sucede coa maioría das sustancias adictivas, pode levar a un patrón de consumo habitual que, nalgúns casos, termina nunha dependencia física e psicolóxica.

Os síntomas que comunmente se asocian ao “enganche” á cafeína inclúen dor de cabeza, aumento de fatígaa, irritabilidad e cambios no estado de ánimo. Quen a consomen a diario adoitan necesitar dose cada vez máis altas para experimentar o mesmo efecto, pois o organismo xera máis receptores de adenosina nun intento de equilibrar os efectos do estimulante. Isto explica por que moitos necesitan varias cuncas de café ao día para “#sentir espertos” e enérxicos.

Con todo, a cafeína non achega enerxía en si mesma. O que fai é bloquear temporalmente a percepción do cansazo e aumentar os niveis de cortisol, a hormona da tensión. Nunha sociedade con niveis elevados de tensións, o consumo de cafeína pode parecer unha solución rápida para render máis, pero o certo é que, a longo prazo, só contribúe a desajustar os ritmos circadianos e a aumentar os niveis de fatiga e tensións.

Ademais, a cafeína pode ter efectos secundarios indesexables, como o aumento da presión arterial, palpitaciones e deshidratación. Estes efectos agrávanse cando a cafeína combínase con outros ingredientes, como azucre e cremas, que a miúdo están presentes nas bebidas de café comerciais.

Desintoxicarse da cafeína
A clave para reducir a dependencia á cafeína está na moderación. A dose recomendada é de até 400 mg ao día (ao redor de catro cuncas de café), aínda que esta cantidade pode variar dependendo do metabolismo individual. Reducir o consumo de cafeína non implica necesariamente eliminar o café ou o té, senón axustar as cantidades e considerar alternativas. Algunhas recomendacións inclúen:

-Reducir a cantidade de café progresivamente para evitar a síndrome de abstinencia.
-Optar por opcións descafeinadas (aínda que o café descafeinado adoita ter un 30% de cafeína)
-Diluír o café con auga ou leite.
-Incorporar bebidas sen cafeína, como tés de herbas e zumes.
-#Manter hidratado para compensar os efectos diuréticos da cafeína.

 

En resumo, a cafeína é un poderoso estimulante que en pequenas doses pode axudar na vida diaria, pero que en exceso pode traer consigo unha serie de problemas para a saúde. A dependencia a esta sustancia é real e común, especialmente nun mundo onde a tensión é parte da cotidianidad. Por tanto, é fundamental que o consumo sexa moderado e que se realicen cambios no estilo de vida para combater o cansazo desde a súa orixe, en lugar de recorrer unicamente á cafeína como solución temporal.