Como minimizar os efectos dunha próxima DANA? Os científicos esixen medidas

Xeólogos pediron medidas para minimizar os danos nas cidades de face a que no futuro as DANAS póidanse volver máis "frecuentes", despois da que arrasou a Comunidade Valenciana, que deixou máis de 150 vítimas mortais.

Por todo iso, a presidenta do Colexio Oficial de Xeólogos, Nieves Sánchez Guitián, pediu mellorar a prevención tras este suceso e informar á poboación para que esta sexa consciente dos riscos aos que se enfronta e actuar de maneira responsable.

Así, criticou que cada un constrúa onde "lle vai parecendo e sen control ningún", xa que ás administracións "dálles igual" onde se coloca o edificio. Unha vez construído, recriminou que non se informe á poboación sobre si as súas casas están nunha zona inundable, xa que así actuarían "a conciencia do risco" e de maneira responsable.

"Se ti es consciente de que a planta baixa dunha residencia de anciáns pódese alagar porque estás en zona inundable e ves unha alerta vermella nos medios, pois xa sabes que ese día non podes baixalos á planta baixa. Ah, que son seis ou dez días ao ano nos que non vas poder facelo (...) Pois non o fas e xa está", solicitou.
 

Por iso, pediu ás administracións que apliquen "a cultura da prevención" e que os cidadáns sexan conscientes dos riscos cos que viven e que poidan xestionalos mellor.

Con respecto a esta DANA, Sánchez explicou que hai varios factores que explican o ocorrido na Comunidade Valenciana, máis aló dos protocolos. Por exemplo, fixo alusión á falta de previsión, a ausencia de mapas de riscos (que levan que se constrúa "sen orde nin concerto") e a carencia de cultura de seguridade por parte da cidadanía. "É como cando dicimos que os incendios se apagan no inverno. Pois o que estamos a dicir é, ouza, traballar durante a etapa anterior para que isto non chegue nunca a ocorrer", sinalou.
 

Así, concluíu con que "ten que cambiar a filosofía" das emerxencias. "Isto non é un tema de que vaia, home, que pena, coma se fosen actos divinos. Tocoume. Pois non, hai unha ciencia e un coñecemento que non se utiliza. Entón, exijámoslo. Pero tamén, bo, pois fagamos á cidadanía partícipe da xestión de riscos. Fagamos ese traballo", pediu.

As consecuencias do territorio urbanizado

Pola súa banda, o geólogo Andrés Díez Herrero, do Instituto Xeológico Mineiro (IGME, CSIC), fixo referencia á urbanización do territorio ao analizar as consecuencias da DANA que afectou a parte de España e, especialmente, a Valencia. "Temos todo o territorio urbanizado, está parte del impermeabilizado, o resto está ocupado por infraestruturas moi vulnerables, como edificacións, industrias, estradas transversais á circulación dos torrentes, e por iso tivo esas consecuencias", asegurou.

Neste sentido, sinalou que en 1617 produciuse en Cataluña unha DANA "moi parecida", coa mesma choiva, que non ocasionou "tantos mortos", porque "entón non estaba tan urbanizado" o territorio. De feito, expuxo que os poucos municipios que había estaban situados nas partes altas dos cerros "e cun respecto de adoración á rambla e todo o que era a rambla".

"Nós agora confiámonos/confiámosnos, canalizamos esa rambla, impermeabilizamos a conca, de tal maneira que todo o que chove vai directamente á rambla, non se infiltra case nada. Entón, coa mesma choiva, temos caudais máis altos e encima temos constreñido o río por onde pode pasar, pois desborda", explicou.

Neste sentido, indicou que onde no século XVII había casas de labranza, pajares e hortas, que era onde se producían esas inundacións, actualmente as que sofren os estragos da DANA son as residencias de anciáns, centros de saúde e chalés.

"As DANAs van ser máis frecuentes e hai que minimizar os danos"

Así mesmo, Díez indicou que as DANAs vanse a seguir sucedendo e que, mesmo, poderán ser "máis frecuentes". "Non sei si máis de maior magnitude, pero polo menos máis frecuentes. Entón, o que se trata é de minimizar os danos", destacou.

Nesta mesma liña, dixo que as rúas se van a alagar, pero do que se trata é de evitar que esa inundación sexa prexudicial, sobre todo para as persoas e tamén para os seus bens materiais. Para iso, engadiu que hai dúas estratexias clásicas para abordar esta situación: as medidas estruturais e as non estruturais.

Entre as estruturais, Díez fixo alusión á construción de presas, de diques moi altos para que a auga non se desborde, á eliminación da vexetación da ribeira para que o río vaia máis rápido ou á canalización dos ríos. "Estas medidas viñéronse aplicando toda a vida, ao longo da historia. En España, aplicáronse moitísimo nos anos cincuenta e sesenta e funcionan para as situacións normais. En situacións extraordinarias, como esta DANA, demostrouse que as canalizacións, por exemplo, da rambla do Pito, en Paiporta (Valencia) non serviron de nada", subliña.

Así, Díez precisou sobre estas medidas que "sempre chegará un evento que supere a capacidade desas obras, que se encha o encoro, que se encha a canalización". Á parte, engadiu que, desde o punto de vista ambiental, son "pouco sostibles". Tamén dixo que, sobre todo, é "unha ruína" economicamente, porque "construír unhas presa augas arriba dun destes pobos pode custar vinte, trinta, corenta millóns de euros, que non se amortizan en redución do risco en décadas ou en séculos".

Respecto das medidas non estruturais, indicou que se trata de non facer obras, ou "facer obras suaves, obras lixeiro, obras verdes". "Son solucións baseadas na natureza", matizou. Por esta parte, explicou que a rambla do Poyo circulase con menos auga ao pasar por Paiporta si infiltrouse case toda a choiva. "E como podo facer isto? Revegetando a conca. No canto de plantar terrazas de almendros co solo pelado, que todo o que chove escurre, planto e teño zonas de céspede con gando ovino ou reforesto con bosques", apuntou.

Debido a que agora chove tanto como o que se rexistrou en Chiva e "iso non hai terreo que o absorba", o experto fixo referencia ás "solucións baseadas na natureza". Por exemplo, as áreas de desbordamento preferente, que se levaron a cabo en pobos de Zaragoza e consisten en abrir un bocado no río cara a terreos baldíos ou campos que non estea a utilizar ninguén de modo que a riada desborde por ese bocado. Ou tamén, o feito de apartar un pouco os diques para dar máis espazo ao río, como se fixo en León ou en Navarra, onde cunha canle máis ancha, a lámina de auga chega máis baixa e non alaga.