Sanidade advirte da alza de enfermidades por garrapatas, como o Lyme, endémica en zonas de Galicia

O Ministerio de Sanidade presentou este xoves a terceira parte do seu 'Plan de Vixilancia, Prevención e Control das Enfermidades Transmitidas por Vectores', dedicada a enfermidades transmitidas por garrapatas e que se centra en dúas: a febre hemorráxica de Crimea-Congo, que se considera "emerxente" en España, e a enfermidade de Lyme, que pode ter unha taxa de complicacións "importante" nas persoas infectadas.

"Das enfermidades transmitidas por garrapatas, preocúpanos unha especialmente que ten unha alta prevalencia e pode ter unha taxa de complicacións importante, que é a enfermidade de Lyme", explicou nunha xornada informativa a xefa de área do Centro de Coordinación de Alertas Sanitarias (CCAES), Lucía García San Miguel, tamén coordinadora de devandito Plan. Tal e como sinala o CCAES, trátase dunha enfermidade moi difícil de diagnosticar.

Entre estas complicacións, destacan algúns problemas crónicos e invalidantes, habendo persoas que acaban en cadeira de rodas, con debilidade nalgún membro ou ataxia. Con todo, non é posible valorar se todos os casos de invalidez que reclaman un Lyme previo presentan este cadro por mor da enfermidade.

Neste punto, o CCAES aclara que non todas as garrapatas están infectadas, aínda que a enfermidade se considera endémica na cornixa cantábrica e en Galicia. Do 2005 a 2019, documentouse unha taxa de 0,3 por 100.000 hospitalizacións ao ano por mor desta patoloxía, o que supón tres casos por millón de persoas en España. Espérase unha cifra similar este ano.
 

Por tanto, o propósito do novo documento que se presentou este xoves é observar o comportamento das garrapatas que transmiten Lyme nas zonas que até agora non se consideraban endémicas, a fin de establecer un sistema de vixilancia para traballar correctamente con estes cadros. Até agora, en España non se vixiou esta patoloxía.
 

Cada unha destas dúas enfermidades son transmitidas por garrapatas diferentes. A garrapata que inocula a enfermidade de Crimea-Congo é a do xénero 'Hyalomma', mentres que as que transmiten o Lyme son as 'Ixodes', que se adoitan atopar en zonas máis accesibles para o ser humano que as primeiras.
 

En canto á enfermidade de Crimea-Congo, cabe destacar que, a curto prazo, é moito máis grave que Lyme porque pode producir unha febre hemorráxica con letalidad alta (20-40%). Con todo, é unha enfermidade á que se expón menos xente.
 

RECOMENDACIÓNS ANTE A EXPOSICIÓN A GARRAPATAS
En canto ás precaucións que se deben tomar ante as garrapatas, García San Miguel recomenda ir ao campo "protexidos", con roupa longa e co calcetín por encima do pantalón. Tamén é "moi importante" revisar tras chegar a casa.
 

"En caso de picadura, pódese utilizar unha pinza de bordo romo para sacar a garrapata, pero é importante sacala tirando perpendicularmente cara arriba", sinalou a coordinadora do Plan. En caso de non saber facelo, recomendou acudir ao centro de saúde.

ENFERMIDADES TRANSMITIDAS POR MOSQUITOS
Neste punto, a experta do CCAES lembrou que o verán é a época das enfermidades transmitidas por vectores porque "é cando están máis activos". Máis aló das garrapatas, destacan outros, como os mosquitos.

En primeiro lugar, García San Miguel mencionou o mosquito tigre ('aedes albopictus'), "que non transmite nada" en España. "En España, non está infectado por ningún virus, pero pode potencialmente infectar por un caso importado, cunha persoa que vén cun dengue ou un chikungunya, que é o que máis hai, sobre todo en América. Si a esta persoa pícalle un mosquito tigre, este mosquito logo pode picar a outra persoa e transmitir a enfermidade", alertou.

Outro tipo de mosquito é o 'aedes aegypti', cuxa aparición se quere evitar ou atrasar todo o posible en España porque é o mellor transmisor de todas as enfermidades mencionadas, incluíndo tamén a febre amarela. De momento, só rexistráronse varias introducións en Canarias, onde se vixía desde 2008.

Doutra banda, García San Miguel sinalou que é "moi probable" que se detecten casos de febre do Nilo Occidental, sobre todo en Andalucía, na zona das marismas do Guadalquivir. Tamén poderían aparecer nas zonas lacustres de Estremadura, aínda que é "menos frecuente"; así como no delta do Ebro. No resto de España, o CCAES considera o risco "inexistente". Esta enfermidade é transmitida polo mosquito 'culex', que é "o mosquito común ou trompetero, o que molesta polas noites".

A pesar do que se adoita pensar, a febre do Nilo Occidental é unha enfermidade que non presenta síntomas ou cursa como un cadro gripal. De feito, dos 20 casos detectados en 2023, cinco diagnosticáronse porque eran persoas doantes de sangue que descoñecían estar infectadas. Con todo, a enfermidade podería causar cunha meningoconcefalitis "nun 1 por cento dos casos, unha minoría moi pequena", o que incrementa o risco de morte.

'MOSQUITO ALERT', INICIATIVA DE CIENCIA CIDADÁ
Pola súa banda, a responsable de Comunicación de 'Mosquito Alert', Elisa Mora de Checa, explicou a importancia desta aplicación, unha iniciativa de ciencia cidadá na que se convida á poboación a notificar mosquitos ás autoridades sanitarias mediante fotografías.

"Desta forma, podemos realizar unha vixilancia entomolóxica, establecendo un sistema de alerta temperá", dixo, para explicar que a aplicación conta cun sistema de intelixencia artificial que axuda a detectar a especie de mosquito de forma moi rápida, "en cinco minutos".

"Despois, diferentes especialistas en entomología confirman a especie e, se non estaba aínda presente nese municipio, envíase directamente unha alerta temperá ao CCAES para informar de que se atopou por primeira vez ese mosquito aí. Desta forma, podemos realizar a vixilancia de forma colaborativa, rápida e a un custo moi económico", subliñou Moura de Checa.

Grazas á aplicación, o ano pasado conseguiuse detectar o 'Aedes albopictus' en 96 municipios de forma temperá. Nese mesmo ano, 'Mosquito Alert' recibiu máis de 17.000 fotografías e case 19.000 reportes de picaduras. "Con esta información tamén podemos facer modelos de prevención e de risco de enfermidades", dixo.

O 21 por cento dos descubrimentos de mosquito tigre en España desde 2014 realizáronse a través desta ferramenta. Cientificamente, demostrouse que a ciencia cidadá é "eficaz" tanto na detección de mosquitos invasores, como eficiente, sendo 8 veces máis custo-efectiva que a vixilancia tradicional, segundo o CCAES.

Para mandar fotos, o mosquito ten que estar vivo, e Moura de Checa lembra a importancia de que "ninguén se deixe picar para enviar unha foto" porque entón "se fai o contrario á prevención".