Europa ao bordo do colapso: a crise da vivenda dispara a desigualdade e alimenta á extrema dereita

A crise da vivenda en Europa afecto a millóns de cidadáns que non poden acceder a un fogar digno, e a situación ten implicacións sociais e políticas directas. Os prezos de compra e aluguer subiron de maneira continua na última década, o que aumenta a desigualdade e xera un crecente descontento entre os europeos, un caldo de cultivo que partidos populistas e de extrema dereita comezaron a aproveitar.

Entre 2015 e 2023, os prezos da vivenda na Unión Europea aumentaron case un 50 % de media, e entre 2010 e 2022 os alugueres subiron un 18 %, segundo o Parlamento Europeo. En Lisboa, os cambios políticos tras a crise de 2008 incentivaron a compra de segundas residencias e o aluguer turístico, expulsando a residentes locais e obrigando a moitas familias a alugar só habitacións. En Ámsterdam, os recentemente chegados enfróntanse a un mercado privado caro e inseguro, mentres os residentes de longa duración gozan de vivendas sociais. En Budapest, a liquidación de vivendas sociais tras a Guerra Fría e a promoción da propiedade privada ha incrementado prezos e alugueres para as xeracións máis novas.

Mentres tanto, Viena mantén un parque de vivenda social estable desde a década de 1920, que modera os prezos do aluguer e protexe aos residentes. Con todo, en gran parte de Europa, os fogares convertéronse en activos financeiros, transferindo riqueza de quen non teñen a quen si, o que alimenta a frustración e o resentimento social. Segundo o comisario europeo de Emprego e Dereitos Sociais, Nicolas Schmit: “O problema da vivenda divide ás nosas sociedades e pode supor un risco para as nosas democracias”.

Unha solución que non chega

A Comisión Europea ha creado por primeira vez unha carteira de Vivenda, liderada por Dan Jørgensen, e puxo en marcha un grupo de traballo para avaliar a situación e propor solucións. Só en España, estímase un déficit de 600.000 vivendas, o que levou a alcaldes de grandes cidades europeas, como Jaume Collboni en Barcelona, a presionar a Bruxelas para que mobilice fondos e facilite a creación de vivenda social e alcanzable.

O grupo de alcaldes propón crear fondos europeos específicos para vivenda e desviar partidas xa aprobadas, ademais de implicar ao Banco Europeo de Investimentos, co obxectivo de mobilizar até 300.000 millóns de euros, incluíndo financiamento privado. Tamén solicitan maior flexibilidade fiscal aos Estados membros, similar á aplicada durante a pandemia ou o gran rearmamento europeo, para incrementar gasto en vivenda.

Con todo, a situación política europea complica estas medidas: a Comisión Europea actual é a máis derechizada da historia, con maioría de representantes conservadores e de extrema dereita en Consello e Parlamento. Isto dificulta a aprobación de reformas regulatorias e de financiamento que poderían aliviar a crise. A división quedou patente nun debate en Bruxelas entre Collboni e José Luís Martínez Almeida, con posturas enfrontadas sobre regulación de alugueres e medidas fiscais.

A consecuencia directa é que a frustración pola falta de vivenda alcanzable impulsa votos cara a partidos populistas e de extrema dereita, que prometen solucións inmediatas e culpan dos problemas a institucións europeas ou a estranxeiros, consolidando así un fenómeno político crecente en todo o continente.