Fernando González Laxe: "As cidades estarán especializadas en innovación, creatividade ou captación de talento"

No 2022 presentou aquí o II Informe Socioeconómico do Eixo, un documento no que metía o bisturí nas economías de Galicia e o norte de Portugal. A deste mércores foi unha continuación desa investigación? 

Si, é un complemento. Fixemos dous relatorios socioeconómicos e auscultamos a realidade dos municipios de Galicia e o norte de Portugal. De aí extraemos conclusións e agora imos un paso intermedio de face ao que faremos o ano próximo, reflexionar sobre que deben facer os gobernos locais. Se facemos un relatorio ano a ano, as modificacións son puntuais e o achegue é mínimo. Decidimos pensar en como deben expor as súas políticas os gobernos locais nos próximos anos, e este foi o exercicio deste ano. 

Para o próximo informe pensamos en coller as actividades básicas dos municipios e ver como van ser no futuro, ir concretando e achegando o material reflexivo. Nós que nos dedicamos ao estudo e á investigación queremos transmitir ese coñecemento aos que teñen a responsabilidade de tomar decisións, e facémolo desde perspectivas distintas pero cunha certa bagaxe histórica, polos postos de responsabilidade que tivemos, polo que podemos discernir aquilo que é importante do que resulta conxuntural. 

O que parece este documento é que pode ser unha guía para o futuro. Conviría que os Concellos désenlle unha ollada profunda…

Queremos avisalos, por exemplo, dos fenómenos migratorios, que poidan estar pendentes destes episodios, dos modelos de negocio, dos modelos produtivos, con empresas que producen bens e outros servizos, outros prestan ferramentas e coñecementos, porque se apostamos pola dixitalización ábrese un abanico de posibilidades. Tamén existe un tema de brechas, antes eran económicas, hoxe son sociais, territoriais e dixitais. O que non avanza no uso de novas tecnoloxías queda fóra.

Outro asunto ten que ver coa mobilidade, na que expomos a ‘Cidade de 15 minutos’, onde unha persoa teña todo canto necesita a un cuarto de hora a pé. Esa é a mobilidade que expomos, que non sexa só sostible e accesible, senón próxima. 

Vostede ten un gran percorrido na política. Mencionouno na presentación Xoán Vázquez Mao, xa que parece que nos movemos nun mundo cada vez máis polarizado, e moitas das conclusións do informe, no que xa dixo que conflúen dúas ideas políticas distintas, convidan a pensar que sería preciso un gran entendemento por parte de todas as forzas políticas. Cre que é posible nun contexto como o actual obter consensos para que cristalicen estas propostas? 

Aí non me meto. Os líderes actuais están, no canto de expondo políticas para as persoas, expondo políticas de disputa, entre eslóganes. Ocorre en España de maneira acentuada; menos en Portugal. Lévanos a algunha parte? Creo que non. Son partidario desa política de entendementos, de acordos, e si non hai posibilidades presentar á sociedade dúas alternativas. Pero o feito de que non pense igual que ti non significa que estea constantemente en contra. Por iso, e díxeno, un dos grandes éxitos deste documento é que dúas persoas que tiveron responsabilidades, con ideas pertencentes a partidos políticos distintos, fosen capaces de unir o seu esforzo e as súas mentes para elaborar un documento conxunto. No Eixo, como en tantos sitios, hai gobernantes de A, de B e de C, pero cando ven un documento asinado por dúas persoas entenden que fomos capaces de buscar ese punto de equilibrio.

A ESTOCADA Ao RURAL?

Na presentación afirmou que no 2050 o 70% da poboación residirá nas cidades e ocupará el 2% da superficie. Ben pensado, parece unha invitación a fuxir das propias cidades e apostar polo rural… Ou non será posible? Será tan tremenda a forza gravitacional das cidades? Porque elementos como a mobilidade son hoxe unha dificultade no rural…

Si, sen dúbida. Vai selo, pero non serán cidades como as concibimos hoxe, senón que serán corredores. Cidades unidas unha con outra, unha conurbación moi grande. Cando falamos de Los Ángeles, por exemplo, ás veces chegamos até San Francisco. E cando falamos do eixo atlántico falamos desde Porto até onde poidamos, pero consideremos que Vigo e A Coruña xa están practicamente unidas nunha hora e media. É fácil distinguilo: se collemos unha fotografía satelital de noite vemos o contorno de Galicia, vemos as súas luces e vemos onde están os polos. Vemos que Galicia e norte de Portugal é un. Logo hai escuridade desde O Porto a Lisboa ou do eixo atlántico até o País Vasco.

As cidades son cada vez máis e máis importantes na economía global. Vémolo cada vez que hai pelexa para que os clusters instálense nun lugar ou noutro. Como poden as cidades galegas aumentar a competitividade e a influencia?

As cidades compiten. No seu día estudamos en economía que quen competían eran as empresas. Máis tarde son as persoas, por un posto de traballo, nunha oposición… Pero agora vemos que compiten as cidades na captación dunha gran empresa, na captación dunha gran función a desenvolver, como foi o caso da AESIA ou dunha universidade especializada nun ámbito. Competimos. 

Esa competencia o que non pode é levarnos a que sexa exacerbada e esa rivalidade vaia contra uns e outros. Debe existir coordinación. É lóxico pensar que en espazos grandes haxa coordinación e deben definir os gobernos locais en que se van a especializar e as propias estruturas rexionais no caso de que teñan competencia. No caso de Galicia e o norte de Portugal non se produce: Galicia ten competencias exclusivas, o norte de Portugal non; España é un país autonómico pero Portugal non, está centralizado na súa estrutura e municipalizado. Pero hai outra diferenza importante, vémolo nun exemplo interesante: en Galicia só tres cidades teñen máis de 100.000 habitantes, pero en Portugal hai doce. É moito músculo para poder dicir que teñen fortaleza para facer cousas.

Nesa visión a futuro cabe pensar si camiñando á especialización de cada cidade atoparémonos coa cidade dos médicos, a dos informáticos, a dos artistas…

Claro. Na medida en que unha cidade aposte por unha cidade aposte pola innovación, a creatividade ou a captación e retención do talento especializarase niso. E é lóxico que un gran centro sanitario cunha gran especialización en transplantes é evidente que nesa cidade haberá xente maior. Proximidade a un lugar especializado. Si noutro é creativa, cunha cidade do cine e o audiovisual como está a apostar Canarias para facer “un gran estudio” do cine, onde haberá xente con moitísima creatividade. Bordeus, especializada en viño, Toulouse, no plano aeroespacial… Nós o que queremos é basealo en algo que a UE considerou importante: a economía azul. Nin máis nin menos que contamos con todo iso para poder facelo: pesca, cultivos mariños, construción naval, enerxía mariña, alimentación, farmacia, biotecnoloxía, cables submarinos… Tanto Portugal como nós podemos levar a cabo esa gran aposta.

RENOVABLES E VIVENDA

Nese aspecto, o da economía azul, entramos nun dos puntos máis interesantes do estudo é o referido á competitividade enerxética. En Galicia hai moitas industrias que pretenden instalar na comunidade. Que potencialidades existen na comunidade para que poida ser referente neste ámbito?

Queremos substituír a enerxía fósil por unha enerxía renovable, neste caso procedente da eólica e a solar. No futuro necesitamos auga e vento, que temos en Galicia e Portugal. Queda saber como producilo e a que custo. Como producilo? Temos que buscar fórmulas como o hidróxeno, que costa, hai que ver a súa rendibilidade. Se o conseguimos cumprimos co tema que obriga a UE. O transporte marítimo terá que substituílo por un novo combustible como o hidróxeno verde, o etanol ou o amoníaco. O mesmo para o transporte aéreo. Podemos facelo nós? Si. Temos experiencia? Nos xeradores eólicos terrestres, si. Portugal avanza na eólica mariña. Hai construtoras co hidróxeno, e podemos ser base industrial disto, como podemos selo cos cables submarinos ou a robótica submarina e os vehículos autónomos submarinos e o mapeo submarino.

Supoño que a principal brecha aquí é algo sobre o que xa insistiu moito hai tres anos: o I+D+i e o seu pobre investimento en Galicia…

Efectivamente. Fai falta máis. Outra diferenza: temos universidades, pero os organismos públicos deberían darlle máis diñeiro. Tamén pedirlles máis compromisos, sen dúbida, pero sobre todo diñeiro. En Portugal teñen algo distinto a nós, que son os institutos politécnicos, especialistas moi concretos, básicos para as empresas. Temos que manter as universidades, pero situar unha FP moi especializada, un intermedio entre a Formación Profesional de hoxe e as carreiras universitarias, cursos específicos de algo moi concreto, porque as start-up necesitan persoal que rapidamente lles ofreza un produto. Non hai que pensar no futuro, senón corrixir a taxa de supervivencia das empresas. 

Outro dos capítulos interesantes do estudo é o relativo á vivenda, un problema de primeira orde especialmente para os máis novos. En Portugal menciona que tras o 25 de abril as políticas foron nunha difracción e en España noutra. Atopa semellanzas entre as políticas que se fan en España e Portugal para tratar de remediar esta problemática? 

Os portugueses é verdade que tardaron máis tempo, pero o están facendo moi ben. Nós fixémolo moi rápido nun primeiro momento e temos ese rarísimo onde atopamos unha casa dunha soa planta xunto a un edificio de sete pisos nun sitio onde non pode pasar nin un bus urbano. Temos ese problema dunha planificación urbanística que os municipios teñen que repensar e que creo que están a repensar, pero van moi lentos. En Portugal os procedementos administrativos son máis rápidos, deberiamos aprender diso.

É que todo isto entronca coa base do que comentaron sobre este estudo: as persoas en primeiro lugar. Atendo a isto, a vivenda debe ser fundamental. 

Pero pór iso sobre a mesa significa cambiar todos os posicionamentos anteriores. O político ten que mirar cara ás persoas, non ao seu embigo, non a un proxecto industrial, senón ás persoas.