Manuel González: "É un erro culpar ao decreto de plurilingüismo da situación do galego, hai máis causas"

A Xunta de Galicia terminou o ano colocando a primeira pedra do proceso que traerá a tan ansiada renovación do Plan Xeral de Normalización dá Lingua Galega. A elección de Manuel González como coordinador e a celebración da primeira reunión do grupo de traballo, como os responsables das distintas comisións que buscarán a confección do texto, supón o pistoletazo de saída a un longo que persegue a reconquista dun espazo que se lle escapou por completo ao galego, elemento vehícular da cultura deste territorio.

O de Manuel González foi un nomeamento que se podería considerar até lóxico e evidente. O catedrático da #USC é membro da Real Academia Galega, membro do Instituto dá Lingua Galega e promotor do .Gal, entre outros méritos do seu larguísima traxectoria. Ademais, considerando a súa participación no Plan Xeral de Normalización dá Lingua aprobado en 2004, a súa presenza era case unha obrigación para o novo ciclo que se abre 20 anos despois.

"NON CHEGA CON RENOVALO"

González acolleu a chamada da Xunta considerando que era “un desafío” nun escenario que se expón de “debate duro e complexo”. “É unha responsabilidade, é certo, pero é unha oportunidade que merece a pena aproveitar. Hai unha realidade clara como é que a situación do galego está hoxe nunha deriva preocupante. É necesario tomar medidas. Todas as posibilidades que se presenten para frear esta deriva é necesario aproveitalas. Non sabemos cal será o resultado final, pero son optimista e, en todo caso, se non se tenta, non se resolve nada, polo que vale a pena”, manifesta o catedrático.

Aínda que con cautela, González ve urxente actualizar o Plan Xeral, considerando que non bastarán cuns retoques, senón que o documento que saia das distintas reunións que se sucederán ao longo de 2025 debe dar resposta ás necesidades dun tempo novo. “Paréceme que non chega con renovalo, hai que ir un pouco máis aló, fai falta unha nova Lei de Normalización Lingüística”, manifesta. 

Con todo, de momento os seus esforzos irán orientados a un Plan que “ofrece moitas posibilidades” e “de face a unha maior implantación social”. “Todo o mundo está máis ou menos de acordo na necesidade de renovar o Plan e pór en marcha aqueles aspectos que se presentaron en 2024. Evidentemente en 20 anos a sociedade cambiou e a situación non se parece en nada á de entón. A través do Plan pódense facer moitas cousas, pero o que máis me preocupa é que para iso é necesario un apoio decidido de todas as forzas políticas, e hai unha situación de emerxencia para a que é necesario deixar ao carón todas as pequenas diferenzas, que poden ser lexítimas, e ir ao meollo do problema e afrontalo”, suxire González. 

"VÍASE VIR"

Despois do primeiro encontro do grupo de traballo, González, consciente de todas as dificultades existentes, admite que “estaría contento” con que, sinxelamente, “logremos transmitir a idea de que é necesario actuar de maneira urxente e coa coparticipación de todos os actores implicados”. “Fai falta unha gran análise e a efervescencia que ás veces existe ao redor da lingua non nos permite ver con claridade cal é o problema, onde están e como resolvelos”, explica o coordinador, que pide “unha reflexión pausada, con tranquilidade” para poder abordar un asunto tan complexo a través de “obxectivos realistas”.

De feito, nunha primeira análise, González non se atreve a precisar “si trátase dunha situación extrema”, pero si de “clara emerxencia lingüística”, tal e como refiren os datos publicados o pasado mes de outubro polo Instituto Galego de Estatística (#IGE), onde precisan que o castelán logrou superar á lingua do país como a máis empregada en Galicia, mentres o número de falantes decrece a unha marcha preocupante. 

Para González os datos non fan máis que referendar a “preocupante situación” que xa se debuxaba hai dúas décadas, polo que os datos “non me pillaron de sorpresa, víanse vir”. Naquel momento, González estivo á fronte da actualización do mapa sociolingüístico de Galicia, trabajo que arroxou uns datos que xa establecían que na poboación menor de 54 anos a presenza do galego na vida diaria era “preocupante”. 

“As análises, tanto en tempo real como en tempo aparente, deixaban ver que de xeración en xeración o descenso do uso do galego decaía de maneira preocupante. Si a isto non se lle pon medidas que freen esta psangría resulta nos datos do IGE”, lamenta González. 

CAMBIOS CON RESPECTO A 2004

Con todo, á hora de meter o bisturí e concluír as causas que levaron ao escenario actual, González convida a ser precavidos e non apuntar nunha única dirección para responsabilizar a unha única decisión como causante deste panorama. “Focalizar a responsabilidade da situación, por exemplo, no Decreto do Plurilingüismo, do que sempre apuntei todo aquilo que non me gusta e polo que me pelexei co conselleiro no seu momento, polo que non son nin moito menos sospeitoso neste sentido, é un erro. Non pode ser o único elemento causante da situación actual do galego”, debullou.  

Por isto, González avoga por “a existencia dunha política lingüística coa complexidade que lle permita actuar en planos como o lexislativo, o político, o informativo…”. “Cando se deixa a lingua ao servizo do mercado son as grandes as que se comen ás pequenas”, lamenta. 

Nesta liña, o feito de que nestes 20 anos a irrupción das redes sociais ou as novas tecnoloxías teñan tantísimo peso na nosa sociedade, obriga a incorporar elementos que hai dúas décadas resultaban impensables. “Hoxe hai elementos fundamentais da nosa sociedade que en 2004 non tiñan significación algunha”, recoñece González, que ve en campos como o das novas tecnoloxías a necesidade de pór en marcha ferramentas que permitan aos usuarios operar tamén en galego e resulten accesibles para todos.

Softwares, buscadores, programas de escritura e tradución, aplicacións para o recoñecemento e síntese de voz… “É fundamental desenvolver tecnoloxías lingüísticas na nosa lingua. Se non os temos en galego témolos que usar noutra lingua, polo que este desenvolvemento é crucial”, subliña, á vez que considera necesario un maior coñecemento no funcionamento dalgúns algoritmos, como os que sitúan as noticias nun lugar relevante en internet, xa que actualmente relega os textos escritos en galego a un segundo plano.

“Teñen unha menor visibilidade que as páxinas en castelán. Hai que reverter esta situación e desde .Gal estamos a traballar nesta liña, tratando de saber como funcionan para lograr esa visibilidade que permite fomentar o uso do galego na web. Son necesarios máis contidos en galego”, reflexiona. 

PROPOSTAS E PRAZOS

Con todos estes ingredientes, González estima que “a participación de toda a sociedade é fundamental”. “Estableceranse distintas comisións nas que se porán en marcha dúas vías de participación. As propias comisións terán entrevistas persoais nos seus ámbitos con axentes relevantes de cada un dos seus plans e alí analizarase a situación dunha maneira directa cos axentes invitados. Pero, ademais, exporemos a resposta por escrito a través dunha enquisa, sobre a que xa temos un borrador, que se mandará a un grupo moi numeroso de persoas, con varios miles de consultados, para ter unha visión ampla dos problemas e actuar con coñecemento de causa”, detalla. 

Por agora, e con todo o 2025 por diante, o coordinador prefire non establecer datas concretas para establecer as primeiras conclusións do plan, sabedor que serán necesarias moitas horas de traballo, moitas consultas e moitos borrones e reescrituras até chegar a algo sólido e definitivo. “Hai moito que definir: as medidas, o órgano executor de cada unha das medidas, establecer o prazo para aplicar cada proposta ou propor un sistema de avaliación pasado un tempo prudencial para ver os resultados que se poidan dar”, conclúe Gonzalez, que ten moito traballo para arrincar este ano no que, esperemos, se de por fin a volta á tortilla e o galego inicie a súa reconquista.