Ausencia de prevención da corrupción na maioría dos partidos segundo o Tribunal de Contas

Máis da metade das formacións políticas fiscalizadas polo Tribunal de Contas carecían a principios de 2021 dun sistema de prevención de riscos penais, a pesar de que todos os partidos están obrigados a contar cun programa de medidas anticorrupción desde a reforma da Lei de Partidos de 2015.

En concreto, segundo consta o último informe de fiscalización das contas anuais dos partidos políticos, 14 das 25 formacións analizadas non adoptaran na súa normativa interna un sistema de prevención de riscos penais ao non aprobar ao peche do exercicio 2020 ningún dos seus elementos esenciais: órgano de vixilancia, mapa de riscos, canle ética, código de conduta e sistema disciplinario e revisión periódica.

As formacións políticas que estaban nesta situación a 1 de xaneiro de 2021 eran Vox, Podemos, EU, Catalunya en Comú, Máis Madrid, Verdes-Equo, Bildu, Soberanistes, a CUP, Coalición Canaria o Partido Rexionalista de Cantabria, Teruel Existe, Foro e Nova Canarias.

No entanto, entre a fiscalización e o período de alegacións que abriu o Tribunal de Contas algunhas destas formacións foron dando pasos no cumprimento dalgúns requisitos pero houbo sete partidos que seguiron sen facer nada nesta materia: Bildu, Catalunya en Común, Soberanistes, a CUP, Foro, Máis Madrid e Nova Canarias.

Por contra, Coalición Canaria acabou aprobando todo o requirido, a Vox só quedou pendente a revisión do sistema de prevención, igual que ao PRC, ao que lle seguía faltando un código de conduta. EU e Podemos só cumpriron dous requisitos: o órgano de vixilancia e o mapa de riscos. Do seu lado, Teruel Existe só aprobou a canle ética e Verdes Equo seguía sen o mapa, o código de conduta e a revisión.

Cs, PSC, ERC E PSOE, Os MÁIS AVANZADOS 
En cambio, a 31 de decembro de 2020, o sistema de prevención estaba parcialmente aprobado e en fase de desenvolvemento nas outras 11 formacións fiscalizadas, aínda que ningunha delas tiña todos os requisitos activos e había moitas diferenzas entre unhas e outras, pois aínda que algunhas activaron os que lles faltaban no período de alegacións outro non fixérono.

Das que estaban a desenvolver o sistema de prevención, a peor situada o PP pois, aínda que contaba co órgano de vixilancia a finais de 2020, seguía carecendo de mapa de risco, canle ética, código de conduta e sistema de revisión ao final do período de alegacións. E tamén lle faltaban catro requisitos a Barcelona en Comú, que só contaba co mapa de riscos.

Do seu lado, o BNG, Compromís e Unión do Pobo Navarro tiñan canle ética, pero incumprían outros tres requisitos cada unha, mentres que ao PNV e ao PDeCAT faltábanlles dous por cumprir finalizado o prazo de alegacións. Os nacionalistas vascos seguían sen canle ética nin código de conduta e o PDeCAT non tiña sistema órgano de vixilancia nin de revisión.

A METADE ASIGNA A VIXILANCIA A UN ÓRGANO NON INDEPENDENTE 
Os partidos mellor situados nesta materia eran Cidadáns, o PSC e ERC --con cinco requisitos cumpridos, aínda que algúns con contido mínimo-- e o PSOE, que tiña catro completos e aproveitou o período de alegacións para aprobar o seu código de conduta e completar o cinco.

No entanto, o tribunal sinala no seu informe, recollido por Europa Press, que aínda cando o 64% dos partidos políticos han previsto a función de vixilancia, só un 52% asignárona a un órgano do partido con garantías de independencia ante posibles conflitos de intereses e un 44% regularon o seu funcionamento, unha situación que lle fiscalizador recomenda corrixir.

Con respecto ao que se coñece como 'mapa de riscos', o 60% das formacións identificara os riscos penais, pero apenas un 36% especificara as actividades concretas nas que poden manifestar. Ademais, aínda que o 48% dos partidos valorou estes riscos, só un 28% fixérao mediante unha metodoloxía obxectiva.

CANLES DE DENUNCIAS SEN CONFIDENCIALIDADE
Ademais, hai un 56% dos partidos que concretou a forma de trasladar as denuncias a través da canle ética, aínda que un 40% deles non prevé garantías de confidencialidade e o 80% non contempla un prazo para a resolución das denuncias.

En relación cos códigos de conduta, un 64% dos partidos orientounos aos empregados e aos directivos, mentres que o resto se enfoca unicamente en afiliados ou directamente non adoptou ningún código.

Así mesmo, menos da metade (o 48%) inclúe condutas concretas para mitigar riscos na súa xestión económica, por exemplo o delito de financiamento ilegal. E unicamente un 36% contempla un réxime disciplinario con infraccións e sancións a empregados e directivos en caso de contravenir o código de conduta.

O 56% dos partidos políticos ha regulado a revisión do seu sistema de prevención de riscos penais, pero só o 24% deixou constancia da revisión realizada e informado ao órgano de goberno do resultados. O tribunal suxire que se realice, polo menos, unha revisión anual do sistema de prevención, estimulando o seu cumprimento e favorecendo a implicación dos seus destinatarios.

E é que, considera que a difusión e a formación do persoal dos partidos políticos son clave para que os seus destinatarios entendan que se espera deles nesta materia e lamenta que aproximadamente, no 70% das formacións políticas non consta a difusión informativa do código de conduta, da canle ética e do mapa de riscos, nin a realización dunha formación específica.

DESENVOLVER UN SISTEMA DISCIPLINARIO
Tamén avoga por que se identifiquen as actividades de xestión concretas nas que se pode materializar un risco penal, por establecer criterios obxectivos para a valoración de riscos (probabilidade e impacto do risco) e por incorporar os controis necesarios para previr os riscos nos procesos de xestión.

Segundo o tribunal, os partidos deberían contar con canles de denuncias que permitan garantir a confidencialidade dos informantes, ser máis accesibles e estar dirixidos aos empregados, ademais da os afiliados e cargos públicos, así como precisar un prazo para a resolución das denuncias.

Así mesmo, aconsella que os códigos de conduta prevexan aquelas prácticas dos empregados e membros do órgano de goberno "que non resulten admisibles" e que se desenvolva un sistema disciplinario propio con sancións por incumprimento do código de conduta que resulte de aplicación aos empregados e membros do órgano de goberno do partido.