Libros de texto polas nubes mentres as AMPAs cuestionan se a educación pública é gratuíta

A pandemia suspuso un parón na renovación de libros de texto, pero este curso 2025-2026, polo menos en Galicia, toca renovar o material de apoio obrigatorio, neste caso os libros das diferentes materias. Sobre este punto, algúns pais e nais de alumnos pregúntanse por que é necesario gastar parte do orzamento familiar en libros de texto. A Xunta de Galicia adoptou hai unha década o sistema E-Dixgal, ou libro electrónico, que buscaba aplicar as novas tecnoloxías ao ensino e facer que os nenos e nenas puidesen ter capacidades para desenvolver no mundo dixital. Con todo, este modelo tamén sufriu varias críticas sobre todo porque estivo moito tempo sen actualizar.

Un gasto que non deixa de crecer

A chegada de setembro supón para as familias a preparación do orzamento para o curso escolar, que engloba matrícula, uniformes, libros de texto, material escolar e informático. A isto súmanse cotas mensuais de comedor, transporte e actividades extraescolares. O gasto medio anual ascende a 2.390 euros, unha cifra que varía substancialmente segundo o tipo de centro: optar pola escola pública supón un aforro de máis de 2.000 euros fronte aos concertados e máis de 6.000 fronte aos privados.

Segundo a enquisa anual de OCU, baseada nas respostas de familias de case 1.100 nenos e mozos de 3 a 18 anos, a “volta ao cole” é un reto económico especialmente duro para quen teñen varios fillos ou acoden a centros privados ou concertados. Os gastos en libros e material escolar son os máis significativos, mesmo no ensino público onde, a pesar da gratuidade, moitas familias deben asumir a compra de novos materiais cada ano.

Medidas fiscais e axudas en Galicia

O Goberno galego, dirixido por Alfonso Rueda, anunciou este ano unha nova dedución fiscal que permitirá a unhas 60.000 familias galegas desgravar na declaración da renda pola compra de libros e material escolar. A medida contempla unha desgravación de até 105 euros por fillo, aplicable a gastos realizados entre o 1 de xullo e o 31 de decembro de 2025, para familias con rendas anuais per cápita entre 10.000 e 30.000 euros con fillos en primaria ou secundaria obrigatoria. Isto suporá un aforro estimado de 6,3 millóns de euros para os fogares galegos.

Sobre as rendas inferiores a 10.000 euros, existen axudas directas para a adquisición de manuais (de 160 a 270 euros en función da etapa educativa) e de 300 euros en casos de necesidades especiais, ademais de vales entre 60 e 75 euros para material escolar. Ademais, programas de préstamo como E-Dixgal permiten que cada ano o 70% do alumnado de etapas obrigatorias acceda gratuitamente aos libros, cifra que se incrementará coas novas medidas, segundo a Xunta.

Aspectos polémicos: gratuidade, instrucións e modelo Edixgal

Isabel Calvete, portavoz de ANPAs, subliña que aínda que existen axudas, o prezo dos manuais é moi elevado e considera que estes deberían ser gratuítos para todas as familias, independentemente da renda. Critica que o sistema de fondo de libros aínda non está plenamente instaurado, e sinala deficiencias na aplicación das instrucións da Xunta, que poden dar lugar a situacións nas que algúns centros soliciten máis libros dos permitidos.

Destácase a reforma do programa E-Dixgal, agora híbrido –libro dixital e en papel–, que inclúe por primeira vez a estes alumnos no fondo de libros. Con todo, persisten dúbidas sobre o funcionamento do sistema, a claridade das instrucións oficiais e a correcta aplicación das axudas. A reutilización de libros está regulada: deben devolver ao finalizar o curso en bo estado e, se hai deterioración, a familia debe asumir o custo da reposición.

Demandas dos pais e retos pendentes

As asociacións de pais reclaman unha revisión e avaliación continua do modelo E-Dixgal e do sistema de axudas para que respondan realmente ás necesidades educativas actuais. Piden a gratuidade universal dos libros, xa que consideran inxusto que as familias teñan que asumir un gasto que debería cubrir cos impostos. Tamén denuncian a falta de participación na toma de decisións e de investimento suficiente nos centros escolares, moitos deles antigos e con déficit de recursos.

Insisten, ademais, na necesidade de reforzar a atención á diversidade, aumentar especialistas de apoio e garantir unha verdadeira inclusión educativa. Tamén piden mellorar as infraestruturas escolares e a repartición de alumnos para evitar aulas masificadas.

A pesar de avances e novas medidas fiscais, o prezo dos libros escolares e o gasto asociado ao comezo de curso segue supondo unha carga importante para as familias, especialmente para aquelas fóra dos limiares de axudas. A equidad educativa require non só programas de axudas e préstamos, senón tamén unha aposta firme pola gratuidade universal, claridade normativa e unha planificación máis participativa e inclusiva, como reclaman desde as asociacións de nais e pais.